Έρχεται -επιτέλους- στην Ελλάδα ο θεσμός της «κοινωνικής αντιπαροχής», με το Δημόσιο να ετοιμάζεται να διαμορφώσει 2.500 ακίνητα για να τα διαθέσει σε πάνω από 5.000 νέους από 18 έως 39 ετών με φθηνό ή σχεδόν καθόλου ενοίκιο! Ο υπουργός Eθνικής Oικονομίας και Oικονομικών Κωστής Χατζηδάκης έχει βρει τα χρήματα για να υλοποιήσει το σχέδιο που ξεκίνησε ως υπουργός Εργασίας και αφορά στην παραχώρηση αναξιοποίητων οικοπέδων του Δημοσίου σε ιδιώτες με στόχο την «κοινωνική αντιπαροχή». Οι ανάδοχοι θα χτίσουν τα σπίτια, θα τα διαθέσουν ως κατοικίες με φθηνό ενοίκιο και θα εκμεταλλευτούν τα εμπορικά ακίνητα που θα δημιουργηθούν στις ίδιες περιοχές.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ακόμα φιλόδοξο πρόγραμμα κοινωνικής στέγασης που ξεπερνάει τη λογική της δράσης «Σπίτι μου», αφού το ίδιο το Δημόσιο θα φτιάχνει σπίτια αντί να τα αναζητά. Η ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ) έχει ήδη δεσμεύσει 1,7 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της, ενώ πρόσθετη χρηματοδότηση έρχεται από τα συναρμόδια υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, με τους πρώτους διαγωνισμούς ανάθεσης να ξεκινούν στις αρχές του 2024. Συγκεκριμένα θα επιλεγούν οι ανάδοχοι που θα αναλάβουν να χτίσουν κατοικίες σε συγκεκριμένα οικόπεδα και ακολούθως θα ξεκινήσει η ενοικίασή τους σε νέους που προσπαθούν να ξεκινήσουν τη ζωή τους. Το πρόγραμμα στηρίζουν και ιδιοκτήτες ακινήτων μέσω της Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ), που προτείνουν μάλιστα στο Δημόσιο όσα ακίνητα περάσουν στην ιδιοκτησία του ως «άγνωστου ιδιοκτήτη στο Κτηματολόγιο» να διατεθούν για τον ίδιο σκοπό.
Πού θα χτιστούν τα σπίτια
Στόχος είναι η ανέγερση συνολικά 2.500 κοινωνικών κατοικιών σε οικόπεδα της ΔΥΠΑ στην Κηφισιά (11 στρέμματα), στο Μαρούσι (1,2 στρέμματα), στην Παιανία (20 στρέμματα), στη Λάρισα (40 στρέμματα), στην Ξάνθη (28 στρέμματα), στον Βόλο (74 στρέμματα), στη Χαλκιδική (42 στρέμματα), στην Αρτα (39 στρέμματα), στο Αγρίνιο (16,5 στρέμματα) και στις Σέρρες (12,5 στρέμματα). Ηδη έχουν εντοπιστεί τα πρώτα 10 οικόπεδα που μπορούν να περάσουν σε ιδιώτες-εργολάβους με γρήγορες διαδικασίες.
Τα οικόπεδα θα διατεθούν σε μακροχρόνιες παραχωρήσεις προς ιδιώτες χωρίς το Δημόσιο να χάνει την κυριότητα της γης. Από τα σπίτια που θα χτιστούν από τις τεχνικές εταιρείες τα μισά θα διατεθούν για εμπορική αξιοποίηση και τα υπόλοιπα θα δοθούν με χαμηλό ενοίκιο για κοινωνική στέγαση. Η διάρκεια της παραχώρησης θα ορίζεται στην προκήρυξη κάθε διαγωνισμού, καθώς δεν μπορεί να είναι ενιαία για όλες τις περιοχές και τις αξίες της γης, ενώ το ποσοστό εκμετάλλευσης του αναδόχου θα κυμαίνεται μεταξύ 30% και 60%, με σκοπό να διασφαλίζεται δημόσιο συμφέρον, αλλά και να είναι το πρόγραμμα ελκυστικό ώστε οι ιδιώτες κατασκευαστές να χτίσουν σύγχρονες, ποιοτικές κοινωνικές κατοικίες.
Πώς θα γίνεται η ενοικίαση
Η μίσθωση της κοινωνικής κατοικίας θα γίνεται είτε μέσω ενός χαμηλού ενοικίου (που μπορεί να μηδενίζεται για ευάλωτες ομάδες) είτε με το μοντέλο rent to own (ενοικίαση με προοπτική αγοράς). Το ύψος του ενοικίου αλλά και τα κριτήρια των ενοικιαστών θα τα καθορίζει η ΔΥΠΑ – προφανώς θα υπάρχουν κριτήρια και κλίμακες ενοικίου ανάλογα με την περίπτωση του δικαιούχου. Σε κάθε περίπτωση, το ενοίκιο αλλά και το αντίτιμο αγοράς της κοινωνικής κατοικίας θα καθορίζονται με βάση το ευρωπαϊκό μοντέλο. Σε γενικές γραμμές η τιμή καθορίζεται από την αντικειμενική αξία του ακινήτου, την επιφάνεια, τα υπνοδωμάτια και τις παροχές, αλλά και από το εισόδημα του δικαιούχου, με ειδική ποσόστωση για τρίτεκνους και πολύτεκνους.
Τι ισχύει στην Ευρώπη
Πρώτες χώρες στην κοινωνική κατοικία είναι η Ολλανδία με 30%, η Αυστρία με 24% και η Δανία με 20,9%. Στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 10% και 20%, ενώ στο Βέλγιο είναι 5% με 10%. Η Γερμανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία αφιερώνουν λιγότερο από το 5% του αποθέματος κατοικιών στην κοινωνική μίσθωση.
Στο βελγικό σύστημα η κοινωνική στέγαση παρέχεται σε άτομα με χαμηλά εισοδήματα, είτε πρόκειται για μεμονωμένα άτομα είτε για οικογένειες. Αφορά άτομα που αντιμετωπίζουν κοινωνικές ή οικονομικές δυσκολίες και κατανέμεται με βάση έναν συνδυασμό επιπέδου εισοδήματος και ομάδων προτεραιότητας. Περίπου το 6,5% της βελγικής αγοράς αποτελείται από κοινωνικές κατοικίες, περίπου 280.000 ακίνητα.
Η κοινωνική στέγαση στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει συχνά τη μορφή «επιδοτούμενης στέγασης» που διαχειρίζονται οι ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές υπηρεσίες. Οι δημόσιες κατοικίες κοστολογούνται κάτω από τις τιμές της αγοράς, με τα ομοσπονδιακά προγράμματα να προσφέρουν συχνά μηνιαίες τιμές στο 30% του εισοδήματος του νοικοκυριού. Περισσότερα από 1,2 εκατομμύρια νοικοκυριά υπολογίζεται ότι έχουν ενταχθεί σε προγράμματα δημόσιας στέγασης σε όλη τη χώρα, τα οποία διαχειρίζονται 3.300 σύλλογοι.
Στην Ολλανδία η κοινωνική στέγαση, γνωστή ως sociale huurwoningen, προσφέρεται στους πολίτες με επιδοτούμενη τιμή. Οσοι μένουν σε επιδοτούμενες κατοικίες δεν πληρώνουν περισσότερα από 710,68 ευρώ τον μήνα (προφανώς μιλάμε για διαφορετική οικονομία), με το κράτος να συνεισφέρει το υπόλοιπο. Οι έλεγχοι ενοικίων σημαίνουν ότι οι τιμές δεν μπορούν να αυξηθούν περισσότερο από 4,3% ετησίως. Η διαχείριση της στέγασης γίνεται μέσω ενός συστήματος βαθμών, το οποίο καθορίζει την αξία του ακινήτου όπου θα διαμένει ο αιτών και ως εκ τούτου το ενοίκιό του. Η επίβλεψη του συστήματος ασκείται από το Centraal Fonds Volkshuisvesting (Κεντρικό Ταμείο Στέγασης).
H Ισπανία βρίσκεται σχεδόν στο τέλος της λίστας για την κοινωνική στέγαση στην Ε.Ε. με ποσοστό περίπου 2,5%. Το πρόβλημα αυτό έρχεται να λύσει εν μέρει η ισπανική κυβέρνηση, η οποία ανακοίνωσε τη διάθεση 50.000 κατοικιών για κοινωνική ενοικίαση που ανήκουν στη Sareb, γνωστή ως «τράπεζα των τοξικών δανείων».
