Νέο κύμα ανατιμήσεων και επιβαρύνσεων επίκειται για επιχειρήσεις και νοικοκυριά σε ευρύ φάσμα αγαθών και υπηρεσιών λόγω της πράσινης μετάβασης. Με αφετηρία το 2025 προδιαγράφεται μπαράζ αυξήσεων φόρων πανευρωπαϊκά, αλλά και στην Ελλάδα, κατ’ εφαρμογή της στρατηγικής της Ε.Ε. για μείωση των ρύπων κατά 40% έως το 2030 και κατά 60% έως το 2050. Ταυτόχρονα, όμως, η κυβέρνηση σχεδιάζει ειδικό πακέτο μέτρων στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων προκειμένου να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες καταστάσεις.
Μια πρώτη χαρτογράφηση των αλλαγών που έρχονται επιχειρεί μελέτη ομάδας εργασίας του υπουργείου Οικονομικών την οποία φέρνει στο φως το «business stories». Oπως επισημαίνεται σε αυτή, «η πράσινη μετάβαση αποδεικνύεται μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που εισπράττονται και δαπανώνται οι πράσινοι φόροι – τόσο στην Ελλάδα όσο και πανευρωπαϊκά».
Τους επόμενους μήνες πολλές επιμέρους ειδικές ομάδες θα αναλάβουν να εξειδικεύσουν όλα τα μέτρα (επιβαρύνσεις και επιδοτήσεις) που θα αρχίσουν να ισχύουν από τη νέα χρονιά. Ολα αυτά οδηγούν σε ανατιμήσεις σε ένα ευρύτατο φάσμα βασικών αγαθών και υπηρεσιών, είτε παράγονται στην Ευρώπη επειδή θα απαιτηθεί η χρήση νέων τεχνολογιών και προδιαγραφών, είτε εισάγονται από τρίτες χώρες (Ασία κ.λπ.) επειδή θα φορολογούνται αν ρυπαίνουν περισσότερο από όσο αν παράγονταν στην Ε.Ε.
Ανασχεδιασμός στα τέλη
Οι αλλαγές ξεκίνησαν ήδη από τις θαλάσσιες μετακινήσεις και μεταφορές με επιβολή επίναυλου διοξειδίου άνθρακα στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια από 1/1/2024 (με εξαίρεση τα ελληνικά νησιά κάτω από 200.000 κατοίκους έως το 2030). Αμεσα αντιληπτές θα γίνουν από το 2025 και αυξήσεις στις οδικές μεταφορές, κυρίως στα τέλη κυκλοφορίας. Με τα νέα δεδομένα, τα μόνα αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας που θεωρείται σίγουρο ότι θα έχουν μηδενικά τέλη είναι τα ηλεκτρικά. Τα νέας τεχνολογίας που έως τώρα απαλλάσσονταν αναμένεται να επιβαρυνθούν με ένα σχετικά χαμηλό ποσό βάσει ρύπων. Για τα αυτοκίνητα παλαιότητας δεν προβλέπονται μειώσεις, αλλά κίνητρα απόσυρσης και αντικατάστασης με νέα, στο πρότυπο του προγράμματος «Ανακυκλώνω – Αλλάζω Συσκευή».
Το πρόβλημα
Και μπορεί η συζήτηση στην Ελλάδα ακόμα να γίνεται για το αν και κατά πόσο μπορούν να μειωθούν οι ειδικοί φόροι στα καύσιμα, όμως η στρατηγική της Ε.Ε. οδηγεί πανευρωπαϊκά:
- σε συνεχόμενες αυξήσεις φόρων για μια πενταετία σε καύσιμα, υπηρεσίες και προϊόντα που ρυπαίνουν, αλλά ταυτόχρονα και
- σε έκτακτες ή μόνιμες επιδοτήσεις, στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, προγράμματα απόσυρσης οχημάτων και μηχανημάτων με κίνητρα αντικατάστασης με άλλα χαμηλών ή μηδενικών ρύπων σε όλους τους κλάδους της παραγωγής.
Η μελέτη του υπουργείου Οικονομικών αποτυπώνει τη μεγάλη πίεση που θα υπάρξει στο δημοσιονομικό ισοζύγιο για την ενέργεια έως το 2030 στη χώρα μας. Προβλέπεται δημοσιονομικό κενό της τάξης του 1% του ΑΕΠ σε σχέση με το 2020, δηλαδή πάνω από 2 δισ. ευρώ τον χρόνο έλλειμμα για το κράτος! Και αυτό διότι:
- Από το 2025 τα κρατικά έσοδα από την ενέργεια αναμένεται να αυξηθούν μέχρι στο 4,5% του ΑΕΠ μετά την ενσωμάτωση της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενεργειακή φορολογία. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να φτάσουν ετησίως στα 10-13 δισ. ευρώ από 7,1 δισ. σήμερα!
- Εφαρμόζοντας όμως το σχέδιο προς πιο καθαρές πηγές ενέργειας, όσο θα μειώνονται οι ρυπογόνες θα μειώνονται και τα περιβαλλοντικά έσοδα του κράτους, καταγράφοντας βουτιά 10 δισ. τον χρόνο μέσα σε 25 χρόνια και πέφτοντας το 2050 κάτω από τα 2 δισ. ετησίως, λόγω του περιορισμού στη ζήτηση ορυκτών και υγρών καυσίμων.
- Ενώ θα έρχονται λιγότεροι φόροι από «βρόμικη» ενέργεια στα κρατικά ταμεία, από την άλλη θα αυξάνονται τα κρατικά έξοδα για επιδοτήσεις και δαπάνες μετάβασης προς πιο καθαρή ενέργεια. Ειδικά τα έτη 2025 και 2030 οι κρατικές επιδοτήσεις θα φτάσουν στο 1,3% έως 1,8% του ΑΕΠ, πάνω από 4 δισ. ευρώ τον χρόνο! Σύμφωνα με τη μελέτη, τα νοικοκυριά θα δεχτούν μεγάλη πίεση. Οι δαπάνες τους ως ποσοστό του εισοδήματος για ενεργειακά αποδοτικό εξοπλισμό αναμένεται να ανέλθει σε 8,2% το 2030 από 5,7% το 2020. Οι καταναλωτικές δαπάνες για αντλίες θερμότητας, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ενεργειακά αποδοτικές ηλεκτρικές συσκευές θα επιβαρύνουν περισσότερο τα νοικοκυριά χαμηλής εισοδηματικής τάξης.
Η δυσκολία πρόσβασής τους σε δανεισμό ενδέχεται να τα οδηγήσει σε «ενεργειακή φτώχεια», καθώς αν καθυστερήσουν να προσαρμοστούν θα επιβαρυνθούν με υψηλά λειτουργικά κόστη χρήσης για τη θέρμανση και τη μετακίνηση τα επόμενα έτη. Το πρόβλημα επιτείνεται από τις αυξήσεις σε πολλά βασικά αγαθά και υπηρεσίες, είτε εισάγονται είτε παράγονται στην Ευρώπη. «Η πράσινη μετάβαση προϋποθέτει και αλλαγές στη σύνθεση της δαπάνης των νοικοκυριών αυξάνοντας τη ζήτηση για επενδύσεις σε σχετικές υποδομές (π.χ. διαχείριση υδάτινων πόρων, πυροπροστασία και πυρόσβεση, μόνωση για ακραίες θερμοκρασίες, αλλά και ενεργειακά αποδοτικότερες ηλεκτρικές συσκευές). Συνεπώς καθίσταται σημαντική η ανάληψη δράσεων για την επιδότηση και διευκόλυνση πρόσβασης στη χρηματοδότηση των νοικοκυριών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος», υπογραμμίζουν οι συντάκτες της έκθεσης.
