Περίπου το 50% των παιδιών ηλικίας 9 με 12 ετών χρησιμοποιεί το Ιντερνετ καθημερινά. Σε ποσοστό 76% πλοηγούνται στο Διαδίκτυο από τη δική τους συσκευή. Το 60% μπαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθημερινά. Περισσότερο από το 25% έχει δικό του προφίλ σε τουλάχιστον ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Ενα στα οκτώ παιδιά μοιράζεται διαδικτυακά τη φωτογραφία του προσώπου του. Ενα στα επτά μοιράζεται τον αριθμό του κινητού του τηλεφώνου. Ενα στα πέντε το όνομα και την ηλικία του, ένα στα τέσσερα τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα του και ένα στα τρία λέει πως είναι μεγαλύτερης ηλικίας από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Τα παραπάνω αποτελούν ευρήματα της πρόσφατης έρευνας του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, στην οποία συμμετείχαν 251 παιδιά από πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη και από την επαρχία. Τα κορίτσια (53,39%) και τα αγόρια (43,03%) που έλαβαν μέρος στο ερωτηματολόγιο, το οποίο διεξήχθη από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2024, ήταν ηλικίας 9 με 12 ετών, ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα.
«Θεωρούμε πιο σημαντικά τα στοιχεία που ρίχνουν φως στις συμπεριφορές και στις γνώσεις των παιδιών και στους πιθανούς κινδύνους που ελλοχεύουν – παραδείγματος χάριν, πληροφορίες που μοιράζονται, όπως τα ενδιαφέροντα τους ή ο αριθμός του τηλεφώνου τους, μπορούν να ευνοήσουν το grooming», λέει στην «Κ» η Μαρία-Ελλη Δουφεξή-Καπλάνη, ερευνήτρια του Κέντρου και επικεφαλής της έρευνας. Τονίζει το νεαρό της ηλικίας των ερωτηθέντων, υπογραμμίζοντας πως υπάρχει άμεση ανάγκη να ενημερωθούν τα παιδιά τόσο για τους μηχανισμούς προστασίας που είναι διαθέσιμοι, όσο και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στον ψηφιακό κόσμο. Το 23% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι τον τελευταίο χρόνο ήρθε σε επαφή με ακατάλληλο για την ηλικία του υλικό στο Διαδίκτυο. Παιδιά ηλικίας από 9 ως 11 ετών ήταν πιο πιθανό να είδαν περιεχόμενο που αφορούσε τρόπους αυτοκτονίας, ενώ από 11 μέχρι 12 ετών ήταν πιο πιθανό να εκτεθούν σε περιεχόμενο που αφορούσε χρήση ναρκωτικών ή ρητορική μίσους. Ταυτόχρονα, περίπου ένα στα πέντε παιδιά ήρθε αντιμέτωπο με ιστοσελίδες ή συζητήσεις στον ψηφιακό χώρο που αφορούσαν ακραίες μεθόδους αδυνατίσματος.
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι όλα τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα ανησυχητικά. Περίπου τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι οι γονείς τους γνωρίζουν τι ακριβώς κάνουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το 84,2% τόνισε πως οι γονείς τους ξέρουν ακριβώς με ποιους επικοινωνούν ψηφιακά. Ενα στα οκτώ παιδιά ανέφερε όμως ότι αποδέχθηκε αιτήματα φιλίας αγνώστων, ενώ ένα στα είκοσι είπε έστειλε φωτογραφία ή βίντεο του εαυτού του σε κάποιον που δεν είχε γνωρίσει ποτέ διά ζώσης. Σύμφωνα με την έρευνα, τα νεότερα σε ηλικία παιδιά είναι πιο πιθανό να μοιραστούν φωτογραφικό υλικό με ξένους.
«Σημαντικά τα δεδομένα που ρίχνουν φως στις συμπεριφορές και στους πιθανούς κινδύνους που ελλο-χεύουν», λέει η επικεφαλής της μελέτης.
Ενα από τα ευρήματα που έκανε εντύπωση στην κ. Δουφεξή-Καπλάνη σχετιζόταν με την άγνοια των παιδιών για τα κουμπιά αποκλεισμού και αναφοράς ή αλλιώς block και report. «Σχεδόν τα μισά παιδιά που συμμετείχαν είτε δεν είχαν δει είτε δεν γνώριζαν το κουμπί αναφοράς», σημειώνει στην «Κ».
Η έρευνα, δείγμα των ευρημάτων της οποίας παρουσιάστηκε από την πρόεδρο της Εθνικής Στρατηγικής Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας Ανηλίκων, Βάσω Αρτινοπούλου, στην εκδήλωση για την Εθνική Στρατηγική Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο, καταλήγει σε συστάσεις για τη διαμόρφωση ενός ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος για τα παιδιά. Πέρα από την ενίσχυση του ψηφιακού αλφαβητισμού και της κριτικής σκέψης των παιδιών, οι συστάσεις του Κέντρου αφορούν κατά βάση τους γονείς και τα σχολεία. Οι πρώτοι συνιστάται να μιλούν ανοιχτά με τα παιδιά τους για τις ψηφιακές τους εμπειρίες, να τους μάθουν πώς να αναγνωρίζουν το ακατάλληλο περιεχόμενο και να δημιουργήσουν κατάλληλους, με βάση την ηλικία των παιδιών τους, κανόνες για την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, μεταξύ άλλων μέτρων. Ταυτόχρονα, στα σχολεία προτείνεται η συμπερίληψη προγραμμάτων ψηφιακού αλφαβητισμού και η ανάπτυξη πρωτοκόλλων αναφοράς, μεταξύ άλλων συστάσεων.
Τα αποτελέσματα της έρευνας θα ενσωματωθούν σε σχετικές μελέτες του οργανισμού Save the Children, με τον οποίο συνεργάζεται το Κέντρο στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «CSAPE-Child Sexual Abuse Prevention and Education», που συγχρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Ενωση.
