Έρχεται μια στιγμή που χτυπάει το ξυπνητήρι για να ξεκινήσεις να ετοιμάζεσαι για δουλειά και αντί για φόβο, νιώθεις το απόλυτο τίποτα. Κοιτάζεις την οθόνη, το inbox σου γεμίζει και η όρεξή σου -μαζί με την παραγωγικότητά σου- φαίνεται να έχει εξαφανιστεί. Δεν είσαι απαραίτητα δυστυχισμένος απλά έχεις τελειώσει με οτιδήποτε έχει να κάνει με το γραφείο και τις προθεσμίες και τους μηνιαίους στόχους. Νιώθεις συναισθηματικά εξαντλημένος, διανοητικά αποστασιοποιημένος, ενώ αναρωτιέσαι σιωπηλά πόσο καιρό άραγε, μπορείς να συνεχίσεις να προσποιείσαι ότι είσαι ικανοποιημένος από τη δουλειά σου; Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν μπορείς απλά να παραιτηθείς. Ίσως χρειάζεσαι το μισθό, την ασφάλιση ή απλά τη σταθερότητα. Νιώθεις παγιδευμένος μεταξύ της εξάντλησης και της υποχρέωσης μια σύγχρονη συνθήκη γνωστή σε εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Gallup -πολυεθνική εταιρεία ανάλυσης και παροχής συμβουλών-, περίπου το 60% των εργαζομένων στην Αμερική, δηλώνουν ότι αισθάνονται συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι από την εργασία τους, ενώ σχεδόν ένας στους πέντε περιγράφει τον εαυτό του ως δυστυχισμένο στην εργασία του. Τα προαναφερθέντα όμως δεν προκύπτουν από απλή τεμπελιά, αλλά αποτελούν συνέπειες της σώρευσης του στρες, της έλλειψης αναγνώρισης των επιτευγμάτων και της σταδιακής διάβρωσης του σκοπού, ή απλούστερα του εργασιακού burnout.
Οι ψυχολόγοι το αποκαλούν αλλιώς επαγγελματική εξουθένωση, μια κατάσταση δηλαδή συναισθηματικής εξάντλησης, αποπροσωποποίησης και αίσθησης μειωμένης επιτυχίας. Όταν κάποιος το βιώνει δεν αισθάνεται απλώς κόπωση, αλλά ένα αίσθημα κενότητας. Αυτό λοιπόν που κάποτε ήταν το σήμα κατατεθέν των ατόμων με υψηλές επιδόσεις, σήμερα, ακούγεται στους περισσότερους χώρους εργασίας. Και όμως, παρά τα σαφή σημάδια, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν τις θέσεις τους. Γιατί; Επειδή η παραίτηση δεν υπάρχει πάντα ως επιλογή.
“Χρυσές χειροπέδες”
Αν και είναι εύκολο να πεις σε κάποιον να φύγει απλά από μια τοξική δουλειά, η πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη. Πολλοί εργαζόμενοι είναι δεμένοι από αυτό που οι ειδικοί καριέρας αποκαλούν “χρυσές χειροπέδες” -παροχές, μισθούς, ασφάλεια- που κάνουν την παραίτηση να φαίνεται αδύνατη. Άλλοι μένουν επειδή έχουν επενδύσει χρόνια σε έναν τομέα ή φοβούνται να ξεκινήσουν από την αρχή. Σε μια αβέβαιη οικονομία, η σταθερότητα συχνά υπερισχύει της ευτυχίας. Και κάπως έτσι, αυτή η σιωπηλή λογική είναι παντού. Αυτή η αίσθηση δηλαδή ότι οφείλεις στον μελλοντικό εαυτό σου να υπομείνεις ένα παρόν που σε εξαντλεί σιγά-σιγά.
Η άνοδος της «ήσυχης παραίτησης»
Το 2022, ο όρος «ήσυχη παραίτηση» έγινε viral στο TikTok, περιγράφοντας τους εργαζόμενους που κάνουν το ελάχιστο που απαιτείται από τη δουλειά τους. Ορισμένοι το αποκάλεσαν αποσύνδεση, άλλοι το είδαν ως αυτοσυντήρηση. Η αλήθεια είναι ότι, για πολλούς, είναι η μόνη βιώσιμη μέση λύση. Πιο πρακτικά, όταν δεν μπορείς να φύγεις, το να θέτεις όρια γίνεται μια μορφή εξέγερσης. Το να αρνείσαι να απαντάς σε email τα μεσάνυχτα ή να παραλείπεις προαιρετικές συναντήσεις στο Zoom δεν είναι απάθεια, είναι αυτοάμυνα. Η σύμβουλος καριέρας, Kira Lee, το θέτει χωρίς περιστροφές: «Οι άνθρωποι δεν παραιτούνται από τη δουλειά τους. Παραιτούνται από την υπερβολική εργασία».
Επαναπροσδιορίζοντας την επιτυχία και την φιλοδοξία
Για δεκαετίες, μας έλεγαν ότι η καριέρα μας πρέπει να καθοδηγείται από το πάθος. Ωστόσο, σήμερα βλέπουμε ότι και το πάθος μπορεί να εξαντληθεί. Η νέα συζήτηση λοιπόν, δεν αφορά την αναζήτηση της ιδανικής εργασίας, αλλά το σχεδιασμό μιας βιώσιμης εργασίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμβιβάζεστε με τη μετριότητα. Σημαίνει ότι πρέπει να αναγνωρίσετε ότι η επιτυχία μπορεί να έχει διαφορετική μορφή ανάλογα με τη φάση της ζωής σας. Μερικές φορές, η σταθερότητα είναι επιτυχία. Μερικές φορές, το να περάσετε την εβδομάδα χωρίς να κλάψετε στο μπάνιο είναι επιτυχία. Όταν νιώθετε «τελειωμένοι», αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι πρέπει να παραιτηθείτε, μερικές φορές είναι μια πρόσκληση να επανεκτιμήσετε την κατάσταση. Ποιο μέρος της δουλειάς σας σας εξαντλεί περισσότερο; Ποιο μέρος εξακολουθεί να σας εμπνέει; Οι απαντήσεις συχνά αποκαλύπτουν αν το πρόβλημα είναι η ίδια η δουλειά ή ο τρόπος που τη ζείτε.
Αν η παραίτηση δεν είναι επιλογή, υπάρχουν ακόμα τρόποι να ανακτήσετε την ενέργεια και το νόημα:
-Επαναπροσδιορίστε τα όριά σας. Να είστε αυστηροί με το χρόνο και την προσοχή σας. Σταματήστε να είστε ο ανεπίσημος θεραπευτής ή ο επιλυτής προβλημάτων μετά το ωράριο εργασίας.
-Επενδύστε ξανά στην αυτονομία. Ζητήστε ευελιξία, ημέρες εξ αποστάσεως εργασίας ή νέα έργα που ταιριάζουν με τα ενδιαφέροντά σας. Ο έλεγχος αποκαθιστά την κινητοποίηση.
–Αλλάξτε το περιβάλλον σας. Μερικές φορές δεν είναι η δουλειά, αλλά το περιβάλλον. Η εργασία από ένα καφέ ή έναν άλλον χώρο μπορεί να αλλάξει τον ψυχικό σας ρυθμό.
-Βρείτε έναν μικρό σκοπό. Γίνετε μέντορας σε κάποιον. Αναλάβετε μια μικρή πρωτοβουλία. Ξεκινήστε ένα παράλληλο έργο. Το νόημα συχνά κρύβεται στα περιθώρια.
-Αναδομήστε τη ζωή σας εκτός εργασίας. Όταν η δουλειά σας δεν καθορίζει πλέον την αξία σας, η ζωή σας φαίνεται μεγαλύτερη. Επενδύστε σε φιλίες, μάθηση ή γυμναστική.
Η αλήθεια επίσης είναι ότι η ξεκούραση δεν πρέπει να περιμένει μέχρι να φτάσετε στο σημείο της εξάντλησης. Αλλά για πολλούς, αυτό συμβαίνει. Οι εργαζόμενοι αγνοούν την κούραση επειδή τα διαλείμματα θεωρούνται αδυναμία, όχι σοφία. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι η ψυχική ανάρρωση -ακόμη και σύντομες, σκόπιμες παύσεις- μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ανθεκτικότητα και την συγκέντρωση. Αν δεν μπορείτε να πάρετε μεγάλες διακοπές, πάρτε μικρές: ένα τριήμερο σαββατοκύριακο χωρίς email, μια ψηφιακή αποτοξίνωση ή ακόμη και μια «ώρα ψυχικής υγείας» όπου κάνετε κάτι αναζωογονητικό. Ο εγκέφαλός σας χρειάζεται την ίδια συντήρηση με το τηλέφωνό σας -λειτουργεί καλύτερα μετά την επαναφόρτιση.
Το θάρρος της παραμονής
Συχνά εξυμνούμε όσους παραιτούνται με δραματικό τρόπο -τα βίντεο παραίτησης που γίνονται viral- τις αναρτήσεις: «άφησα τη δουλειά μου για να ταξιδέψω». Ωστόσο, υπάρχει και ένα άλλο είδος θάρρους: το θάρρος όσων μένουν, όσων αντέχουν, όσων χτίζουν σιωπηλά μια γέφυρα από την εξάντληση προς την ισορροπία χωρίς να καταρρεύσουν. Δεν χρειάζεται κάθε ιστορία εξάντλησης να τελειώνει με μια επιστολή παραίτησης. Μερικές φορές, το τέλος είναι πιο ήπιο -μια επαναδιαπραγμάτευση, μια επανεκκίνηση, μια ανακάλυψη τού τι κάνει τη δουλειά να αξίζει τον κόπο.
