Η χρήση πυρηνικών όπλων παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους φόβους της συνεχόμενης Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Με τη Ρωσία να διαθέτει το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο, πόσο πιθανή είναι μια τέτοια εξέλιξη και πως μπορεί να έμοιαζε;
Η ρίψη ατομικών βομβών στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945, ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε η πυρηνική σχάση στο πεδίο της μάχης. Έκτοτε, ο πλανήτης ζει με τον φόβο ενός πυρηνικού πολέμου που θα σήμαινε ένα ριζικό τέλος στη ζωή όπως τη γνωρίζουμε.
Από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, ο Ρώσος πρόεδρος έχει απειλήσει ότι, εάν κάποια χώρα συνδράμει στρατιωτικά την Ουκρανία, αυτό θα είχε «πρωτοφανείς συνέπειες». Πρόσφατα, κατά τη διάρκεια της ανακοίνωσης της μερικής επιστράτευσης στην χώρα, αναβίωσε τους φόβους ότι το Κρεμλίνο θα αναπτύξει το πυρηνικό του οπλοστάσιο.
«Η χώρα μας διαθέτει πολλά μέσα καταστροφής, και σε ορισμένες περιπτώσεις, και πιο σύγχρονα από αυτά των χωρών του ΝΑΤΟ. Όταν απειλείται η εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας, φυσικά και θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα στην διάθεσης μας να υπερασπιστούμε την πατρίδα και τον λαό μας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ρώσος πρόεδρος.
Τι μορφή έχουν τα πυρηνικά όπλα;
Τα πυρηνικά όπλα χωρίζονται σε δυο διαφορετικές κατηγορίες, τα στρατηγικά και τα τακτικά.
Τα στρατηγικά πυρηνικά όπλα είναι αυτά που κυριαρχούν στην συνείδηση μας. Αποτελούν τον βασικό πυρήνα της αποτρεπτικής ισχύος των πυρηνικών δυνάμεων και είναι σχεδιασμένα για μαζική καταστροφή στρατηγικών στόχων, όπως πόλεις και βιομηχανικά κέντρα. Η ισχύς αυτών των όπλων μπορεί και να ξεπερνάει τον ένα μεγατόνο, δηλαδή την εκρηκτική ισχύ 1,000,000 τόνων δυναμίτη.
Για σύγκριση, η βόμβα “Little Boy” που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες κατοίκους της Χιροσίμα είχε ισχύ μόλις 15 κιλοτόνων, δηλαδή 15,000 τόνων δυναμίτη. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα από την άλλη έχουν πιο περιορισμένη εκρηκτική ισχύ, από λιγότερο από ένα κιλοτόνο μέχρι και 100, και προορίζονται για χρήση στο πεδίο της μάχης, δηλαδή σε συνδυασμό με συμβατικά όπλα και δυνάμεις. Θεωρητικά, μια μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο ειδών είναι ότι τα τακτικά όπλα είναι σχεδιασμένα να μην αφήνουν εκτεταμένα ραδιενεργά κατάλοιπα. Βεβαία, μιάς και αυτά τα όπλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί, η καταστροφική τους ισχύς δεν θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί.
Να σημειωθεί ότι αυτά τα όπλα μπορούν να φορτωθούν στα πυραυλικά συστήματα που ήδη είναι σε χρήση στην Ουκρανία, δηλαδή το Kalibr και το Iskander.
Τα τακτικά πυρηνικά όπλα έχουν, από την πρώτη εμφάνισή τους, κλιμακώσει το ρίσκο του πυρηνικού πολέμου, κάτι εμφανέστατο στην τωρινή κρίση. Η περιορισμένη τους καταστροφική ισχύς μπορεί να οδηγήσει σε λάθος χειρισμό, καθώς οι αντιμαχόμενες πλευρές μπορεί να μην θεωρήσουν ότι «διασχίζουν τον Ρουβικώνα» με την χρήση τους, δηλαδή ότι ο αντίπαλος δεν θα διακινδυνεύσει έναν εκτεταμένο παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο σε απάντηση της χρήσης μιας «μικρής» πυρηνικής κεφαλής.
«Μπορεί να μην το δούν ως μια κίνηση που ξεπερνάει το όριο του πυρηνικού πολέμου», επιβεβαιώνει στο BBC η Dr Patricia Lewis, διευθύντρια του προγράμματος Διεθνούς Ασφάλειας στο Βρετανικό ίδρυμα ερευνών Chatham House.
Πόσο πιθανό είναι το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει η Ρωσία τακτικά πυρηνικά όπλα;
Η πολιτική ηγεσία της Δύσης έχει καταδικάσει απολύτως την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων. Ο Jake Sullivan, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, προειδοποίησε την Ρωσία ότι θα αντιμετωπίσει «καταστροφικές συνέπειες» αν προχωρήσει με τις απειλές της, μιλώντας για μια αποφασιστική απάντηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Την ίδια ώρα ο Josep Borell, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξέφρασε την ανησυχία του λέγοντας στο BBC ότι «όταν κάποιος λέει πως δεν μπλοφάρει, πρέπει να τον πάρεις σοβαρά», και διαμήνυσε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι σε ένα από τα πιο κομβικά σημεία του.
Πολλοί Δυτικοί αναλυτές βλέπουν με δυσπιστία τις απειλές του Πούτιν, αλλά οι πολιτικές ηγεσίες έχουν πάρει μια πιο προσεκτική θέση. «Η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου έχει πάντα υπάρξει μεγάλο κομμάτι του σχεδιασμού του Λευκού Οίκου. Αυτό είναι καλό πράγμα, διότι ένα λάθος μπορεί να οδηγήσει στον Αρμαγεδδώνα», γράφει στους Financial Times ο Gideon Rachman, ο οποίος πιστεύει ότι η χρήση πυρηνικών δεν θα ήταν ποτέ η πρώτη επιλογή του Πούτιν αλλά ούτε θα δίσταζε να το κάνει προκειμένου να αποφύγει την ήττα και την ταπείνωση.
Μάλιστα, ο Rachman τονίζει ότι ένας πυρηνικός εκβιασμός είναι κομμάτι του ευρύτερου Ρωσικού δόγματος πολέμου γνωστού ως «κλιμάκωση για αποκλιμάκωση».
«Είναι σίγουρα μια πιθανότητα, και αυτή η πιθανότητα πρέπει να αντιμετωπιστεί με πολλή σοβαρότητα. Δεν πιστεύω ότι είναι πολύ πιθανό, αλλά κάτι τόσο επικίνδυνο και αποτρόπαιο πρέπει να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα» είπε στην συνέντευξη του στην Deutsche Welle ο απόστρατος Αμερικάνος στρατηγός David Petraeus.
Σε αυτήν την εξίσωση πρέπει να προστεθεί και ο επιπλέον κίνδυνος των ψευδό-δημοψηφισμάτων που διεξήχθησαν στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας. Όταν, όπως αναμένεται, ανακοινωθεί η ένωση των περιοχών με την Ρωσία, το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας θα ισχύει και σε αυτές τις προσαρτημένες περιοχές.
«Η Ρωσική Ομοσπονδία έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα ως αντίδραση στην χρήση πυρηνικών όπλων ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής ενάντια στην ίδια ή τους συμμάχους της, όπως και στην περίπτωση επίθεσης στην Ρωσική Ομοσπονδία με συμβατικά όπλα που απειλούν την ύπαρξή της», λέει ξεκάθαρα το στρατιωτικό δόγμα της χώρας.
Η ισχύς του δόγματος στις Ουκρανικές περιοχές είναι κάτι που επιβεβαίωσε και ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ λέγοντας στα Ρωσικά μέσα ενημέρωσης πως «όλοι οι νόμοι, δόγματα, θεωρίες, και στρατηγικές της Ρωσικής Ομοσπονδίας ισχύουν σε όλη της την επικράτεια».
Πως θα εξελισσόταν η χρήση πυρηνικών όπλων στην Ουκρανία;
Ο Petraeus δεν θεώρει ότι η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων θα αλλάξει την τωρινή ροή του πολέμου.
«Θα είναι καταστροφικό και τρομερά θανατηφόρο σε συγκεκριμένα σημεία του μετώπου αλλά δεν θα αλλάξει την πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η Ρωσία», λέει χαρακτηριστικά, εξηγώντας πως η Ουκρανία έχει το πάνω χέρι στο πεδίο της μάχης και πως «τίποτα δεν το αλλάζει».
«Η χρήση μίας βόμβας δεν θα είναι αρκετή», συμφωνεί ο Mark Cancian του ιδρύματος ερευνών Center for Stategic and International Studies, λέγοντας ότι ο κύριος στόχος θα ήταν να δημιουργήσει ρήγματα στο δυτικό πλέγμα συμμαχιών και να εκφοβίσει τον Ρωσικό πληθυσμό.
«Δεν είναι ξεκάθαρο αν θα επιτύγχανε ένα τέτοιο εγχείρημα, και μπορεί να ιδωθεί εύκολα ως κίνηση απελπισίας παρά σθένους», έγραψε ο Jon Wolfsthal, πρώην σύμβουλος πυρηνικής πολιτικής του Λευκού Οίκου, στο Substack.
Η απάντηση της Δύσης σε μια Ρωσική χρήση πυρηνικών θα είναι κομβικής σημασίας στην εξέλιξη των γεγονότων.
Ο Peter Pomerantsev, γράφοντας στην Αγγλική Guardian, τόνισε μια διαφορετική συνέπεια, μιλώντας για την αντίδραση του Ρωσικού λαού.
«Αν υπάρχει κάτι που οι Ρώσοι φοβούνται πιο πολύ από τον Πούτιν, είναι ο πυρηνικός πόλεμος – και τώρα ο ίδιος είναι που τον φέρνει πιο κοντά τους. Και για την ‘ελίτ’ και για τον απλό κόσμο με τον οποίο έχω συνομιλήσει πρόσφατα, το ερώτημα είναι αν το ρίσκο να αντιταχθείς στον Πούτιν είναι μεγαλύτερο από το να μείνεις μαζί του», γράφει και εξηγεί ότι με τον κίνδυνο του πυρηνικού πολέμου η πλάστιγγα μπορεί να γείρει προς το πρώτο.
