Στην Ελλάδα του 2025, το δικαίωμα στη μόρφωση παραμένει θεσμικά κατοχυρωμένο. Ωστόσο, η πραγματικότητα καταρρίπτει τον θεσμικό αυτό μύθο.
Η πρόσβαση στην Παιδεία καθορίζεται όλο και περισσότερο από την οικονομική δυνατότητα της οικογένειας. Η φοιτητική στέγαση δεν αποτελεί πλέον, απλώς, μια πρακτική δυσκολία, καθώς έχει εξελιχθεί σε εθνικό πρόβλημα πρώτης γραμμής. Είναι ο «καθρέφτης» μιας κοινωνίας που απορρυθμίζεται, αφήνοντας πίσω της τη νεολαία και τις οικογένειές της.
Έτσι, ενώ οι κυβερνήσεις επιμένουν στη ρητορική περί «δωρεάν Παιδείας», η πραγματικότητα τις διαψεύδει με οδυνηρή σαφήνεια. Από τα φροντιστήρια του γυμνασίου και του λυκείου μέχρι τα υπέρογκα έξοδα στέγασης και διαβίωσης κατά τη διάρκεια των σπουδών, η δωρεάν Παιδεία παραμένει ένα όνειρο θερινής νυκτός. Είναι «δωρεάν» μόνο στα χαρτιά.
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αποτελεί η εξαγγελία, στη ΔΕΘ του 2022, για τη δημιουργία 8.153 φοιτητικών κλινών μέσω ΣΔΙΤ. Τρία χρόνια μετά, δεν υπάρχει ούτε σκαλωσιά. Μόνο ενημερώσεις σε ψηφιακές πύλες και φωτορεπορτάζ με μακέτες. Και ακόμη πιο εξοργιστική είναι η παντελής απουσία του Πανεπιστημίου Πατρών – του τρίτου μεγαλύτερου ΑΕΙ της χώρας – από τον σχεδιασμό. Ποια στρατηγική ισότητας και περιφερειακής ανάπτυξης μπορεί να δικαιολογήσει αυτή την απαράδεκτη παράλειψη;
Όμως, το επιχείρημα ότι «δεν υπάρχουν πόροι» είναι πλέον αβάσιμο. Πόροι υπάρχουν – το ζήτημα είναι πολιτικής βούλησης και προτεραιοτήτων.
Για παράδειγμα, μόνο για το 2024, τα δημοσιονομικά έσοδα από τον κλάδο της βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb) ανέρχονται σε 860 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για πόρους ικανούς να χρηματοδοτήσουν στοχευμένες πολιτικές για κοινωνική και φοιτητική στέγαση, αν αξιοποιηθούν με σχέδιο και διαφάνεια.
Την ίδια στιγμή, υπάρχει ανεκμετάλλευτο δυναμικό στο επενδυτικό πρόγραμμα της «Golden Visa», που θα μπορούσε να μετατραπεί σε αναπτυξιακό εργαλείο με κοινωνικό πρόσημο. Το πρόγραμμα μπορεί και πρέπει να διευρυνθεί, ώστε να παρέχει άδεια διαμονής και σε επενδυτές που επενδύουν στην κατασκευή ή ανακαίνιση κατοικιών προσιτού κόστους, ή/και στη δημιουργία φοιτητικών κατοικιών με προσιτό ενοίκιο.
Με αυτόν τον τρόπο, η «Golden Visa» θα πάψει να είναι ένα εργαλείο real estate πολυτελείας και θα γίνει μοχλός περιφερειακής ανάπτυξης, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, αξιοποιώντας αδρανή κτίρια και ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή, εκεί που υπάρχει πραγματική ανάγκη.
Η Ελλάδα του 2025 είναι η χώρα που δεν στηρίζει έμπρακτα τη νέα γενιά της. Είναι η χώρα που δεν προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους, που δεν αναγνωρίζει τις ανάγκες ούτε τις φωνές των νέων ανθρώπων, αλλά τους οδηγεί στη σιωπή, στην αβεβαιότητα ή στη μετανάστευση. Σε κάνει να νιώθεις ότι δεν υπάρχεις. Κι ενώ η καθημερινότητα για χιλιάδες νέους είναι γεμάτη εμπόδια, η πολιτεία επιβραβεύει με ταχύτατους ρυθμούς τα «δικά της παιδιά», δημιουργώντας ευκαιρίες και επαγγελματικές διαδρομές μόνο για κομματικά στελέχη, επικοινωνιακούς μηχανισμούς και «ομάδες αλήθειας». Στην Ελλάδα του σήμερα, η αξιοκρατία είναι εξαίρεση και όχι κανόνας. Και αυτό το γνωρίζει καλά κάθε νέος που παλεύει μόνος του χωρίς πρόσβαση, χωρίς στήριξη, χωρίς φωνή.
Χρειαζόμαστε επειγόντως:
Εθνικό σχέδιο φοιτητικής στέγασης, με σαφές χρονοδιάγραμμα, εγγυημένη χρηματοδότηση και μαζική δημιουργία δημόσιων φοιτητικών εστιών.
Ανακατεύθυνση δημοσιονομικών πόρων, όπως τα έσοδα από τη βραχυχρόνια μίσθωση, προς την κοινωνική και φοιτητική στέγαση.
Μεταρρύθμιση του προγράμματος «Golden Visa», ώστε να επιβραβεύει επενδύσεις σε φοιτητικές και κοινωνικές κατοικίες προσιτού κόστους στέγασης αντί σε πολυτελή διαμερίσματα.
Φορολογικές ελαφρύνσεις για τις οικογένειες φοιτητών και δυνατότητα έκπτωσης ενοικίου από το φορολογητέο εισόδημα.
Επιδόματα στέγασης που ανταποκρίνονται στις πραγματικές τιμές της αγοράς και όχι σε λογιστικές εξομοιώσεις εκτός πραγματικότητας.
Ανάπτυξη κοινωνικής και συνεταιριστικής κατοικίας, με την αξιοποίηση δημόσιας γης και ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Η στήριξη της νέας γενιάς δεν είναι περιθωριακή πολιτική· είναι επένδυση στο μέλλον της κοινωνίας, της οικονομίας και της ίδιας της χώρας. Αν δεν μπορούμε, το 2025, να εξασφαλίσουμε στους φοιτητές μας ένα αξιοπρεπές δωμάτιο, τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνία γνώσης, ισότητας και προόδου.
Αν δεν δράσουμε τώρα, τότε το μόνο εξαγώγιμο «προϊόν» της Ελλάδας θα είναι τα ίδια της τα παιδιά. Και καμία χώρα δεν μπορεί να ευημερήσει επάνω σε μια τέτοια συνθήκη.
