Τα Καλάβρυτα είναι κτισμένα στη θέση της αρχαίας Κύναιθας, και το σημερινό τους όνομα («καλές βρύσες») φαίνεται ότι προήλθε από την εποχή της Ενετοκρατίας. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, βίωσαν τη σκληρότερη σελίδα της ιστορίας τους, καθώς στις 13 Δεκεμβρίου 1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν σχεδόν όλο τον ανδρικό πληθυσμό και πυρπόλησαν την πόλη. Από τότε, τα Καλάβρυτα είναι χαρακτηρισμένα ως Μαρτυρική Πόλη.
Λίγο πιο μέσα στον οικισμό, η Πλατεία Ελευθερίας -γνωστή και ως πλατεία Χελμού- προσφέρει μια ήσυχη ανάσα. Εκεί στέκει ο «πλάτανος των τριών γερόντων», το σημείο όπου, σύμφωνα με την παράδοση, συναντήθηκαν οι Ζαΐμης, Πετιμεζάς και Φωτήλας πριν από την Επανάσταση του 1821. Ο μητροπολιτικός ναός, που κτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, πυρπολήθηκε το 1827 από τον Ιμπραήμ και καταστράφηκε ξανά από τους Γερμανούς. Σήμερα, στο Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος εκτίθενται φωτογραφίες, ταινίες με μαρτυρίες, χάρτες, τηλεγραφήματα και προσωπικά αντικείμενα των εκτελεσθέντων.
Το ωραιότερο κτίριο των Καλαβρύτων είναι το Αρχοντικό της Παλαιολογίνας, στην οδό Αγίου Αλεξίου. Στην είσοδό του υπάρχει καταχύστρα, ενώ στο ισόγειο διακρίνονται πολεμίστρες. Στα πλάγια υψώνονται πυργοειδή τμήματα, και η κάτοψή του έχει σχήμα Π.
Θεωρείται ότι κτίστηκε από τον Θωμά Παλαιολόγο, την εποχή που τα Καλάβρυτα είχαν εξελιχθεί σε σημαντικό πνευματικό κέντρο του Μοριά. Σύμφωνα με την παράδοση, το αρχοντικό παραχωρήθηκε αργότερα στην πριγκίπισσα Αικατερίνη Παλαιολογίνα, κόρη του Θωμά Παλαιολόγου, η οποία έζησε εκεί για ένα διάστημα.
Φαράγγι Βουραϊκού
Το εντυπωσιακό φαράγγι του Βουραϊκού είναι ένα από τα δέκα ωραιότερα της Ευρώπης και έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000. Εκτείνεται σε μήκος περίπου 20 χιλιομέτρων, με σήραγγες, καταρράκτες και σπήλαια. Ξεκινά περίπου 3 χλμ. βόρεια από την Κάτω Ζαχλωρού και ακολουθεί παράλληλη πορεία με το ποτάμι που εκβάλλει κοντά στο Διακοφτό. Είναι εντυπωσιακό, ιδίως στα σημεία με τις απότομες ορθοπλαγιές, όπως εκείνες που φιλοξενούν το Μέγα Σπήλαιο, ή στα παραποτάμια δάση της Κάτω Ζαχλωρούς.
Ο Βουραϊκός έχει τον Χελμό στα ανατολικά του και το Παναχαϊκό στα δυτικά, ενώ τον διατρέχει ο ομώνυμος ποταμός, ο οποίος παλαιότερα λεγόταν Ερασίνος. Πηγάζει από τον Χελμό, κοντά στο χωριό Πριόλιθος -αν και οι πηγές του σήμερα δεν είναι ορατές- και εκβάλλει στον Κορινθιακό Κόλπο. Κάποιοι θεωρούν ότι το όνομά του προέρχεται από τον βουητό των νερών, ωστόσο η πιο αποδεκτή ερμηνεία είναι πως συνδέεται με την αρχαία πόλη Βούρα, που ιδρύθηκε από Ίωνες στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Τράπεζα. Σε δυσπρόσιτα σημεία του φαραγγιού είναι κτισμένες σκήτες και ερειπωμένες εκκλησίες, όπως η Αγία Μονή Βούρας, με τοιχογραφίες των αρχών του 18ου αιώνα, και ο Άγιος Νικόλαος.
Βόλτα με τον οδοντωτό
Το τρενάκι αυτό δεν αποτελεί μόνο τη χαρά μικρών και μεγάλων. Η γραμμή του Οδοντωτού έχει μακρά και σπουδαία ιστορία και έχει κερδίσει σημαντικές διακρίσεις στη διάρκεια των χρόνων. Κατασκευάστηκε επί κυβερνήσεως Χαριλάου Τρικούπη, και πρωτολειτούργησε το 1896, με υποδομή φτιαγμένη από πέτρα και ξύλο, σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον. Έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα έξι πιο διάσημα σιδηροδρομικά δίκτυα στον κόσμο. Από το 1996 θεωρείται επίσης «αξιόλογο τεχνικό έργο ως σύνολο», και οι εγκαταστάσεις του έχουν ανακηρυχθεί «Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία».
Η διαδρομή Καλάβρυτα-Διακοφτό και αντίστροφα έχει μήκος 22 χιλιομέτρων. Η ταχύτητα του τρένου φτάνει τα 30-40 χλμ./ώρα στην απλή γραμμή και 6–15 χλμ./ώρα όταν «βγάζει δόντια» και γαντζώνεται στις ράγες για να περάσει τα σημεία με τις μεγάλες κλίσεις. Η διαδρομή είναι εντυπωσιακή, καθώς το τρένο διασχίζει τον Βουραϊκό περνώντας από τοπία μοναδικής ομορφιάς και αγριάδας. Το στενότερο και πιο γνωστό σημείο είναι οι «Πόρτες», με τις τεράστιες μεταλλικές θύρες στο παλιό τούνελ, ενώ το πιο εντυπωσιακό τμήμα είναι εκείνο που ονομάζεται «Δικαστήρια». Πολύ όμορφη είναι και η θέση «Καταρράκτης», όπως και τα λεγόμενα «Μετέωρα της Ζαχλωρούς».
Η Κάτω Ζαχλωρού και το περπάτημα παράλληλα με τις γραμμές του οδοντωτού
Μεγάλα πέτρινα κτίσματα ξενώνων υψώνονται πάνω από τη γραμμή του Οδοντωτού, όμως το σκηνικό γύρω από τον σταθμό -που θυμίζει παλαιότερες εποχές- παραμένει αναλλοίωτο: οργιώδης βλάστηση, οι παλιές ταβέρνες που νοικιάζουν και δωμάτια, τα πέτρινα κτίρια του σταθμού με τις δίρριχτες κεραμοσκεπές. Και, βέβαια, η εντυπωσιακή σιδερένια γέφυρα.
Η βόλτα παράλληλα με τις γραμμές, μέσα στα πλατάνια, τις μηλιές, τις καρυδιές και τα μικρά σπίτια που κρύβονται ανάμεσά τους, θα ενθουσιάσει τα παιδιά. Να είστε προετοιμασμένοι για συνωστισμό, καθώς στη διάρκεια των γιορτών ο μικρός οικισμός γνωρίζει μεγάλη επισκεψιμότητα. Πολλοί κατεβαίνουν από το τρενάκι για να κάνουν βόλτα, να πιουν καφέ ή να καθίσουν για φαγητό στις ταβέρνες.
Η διαδρομή παράλληλα με τις γραμμές, με αφετηρία το Διακοφτό και κατάληξη την Κάτω Ζαχλωρού, αποτελεί ένα από τα ομορφότερα τμήματα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε5. Η υψομετρική διαφορά φτάνει περίπου τα +720 μέτρα, και θα χρειαστείτε περίπου 5 ώρες χωρίς στάσεις -υπολογίστε τουλάχιστον 6 με παιδιά. Φυσικά, μπορείτε να περπατήσετε και μόνο ένα τμήμα της. Με τα πόδια μπορείτε ακόμη να φτάσετε από την Κάτω Ζαχλωρού ως τα Καλάβρυτα (περίπου 4 ώρες, βατό μονοπάτι).
Επίσκεψη στο Μέγα Σπήλαιο
Τα πλατάνια, οι τρεις τεράστιες καμπάνες και τα σήμαντρα σας υποδέχονται στην είσοδο, και ο αέρας μοιάζει κρυστάλλινος στα 940 μ. υψόμετρο, όπου θα βρεθείτε. Το μεγάλο, οκταώροφο μοναστήρι φωλιάζει στους απότομους, σχεδόν αφιλόξενους βράχους και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Πελοποννήσου.
Θα περιηγηθείτε στον μεγάλο προθάλαμο του πρώτου ορόφου, θα δείτε την αίθουσα με τα λείψανα των 70 Αγίων και το καθολικό, που κτίστηκε το 1641 και αγιογραφήθηκε το 1653. Εκεί φυλάσσεται η ανάγλυφη εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας (ή Σπηλαιώτισσας), φτιαγμένη κυρίως από κερί και μαστίχα. Ως εκ θαύματος, διασώθηκε από τις καταστροφές που υπέστη το μοναστήρι στη διάρκεια των αιώνων. Το στέμμα επάνω από την εικόνα δωρήθηκε το 1285 από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο.
Η επίσκεψη στο μοναστήρι ολοκληρώνεται με την κατάβαση στη σπηλιά του αγιάσματος, όπου αναβλύζει η «Πηγή της Κόρης», ή «Αγίας Κόρης», όπως τη λένε οι ντόπιοι. Εκεί υπάρχει αναπαράσταση της εύρεσης της εικόνας της Παναγίας.
Πριν φύγετε, αξίζει να ακολουθήσετε το μονοπάτι απέναντι από την είσοδο, το οποίο οδηγεί στο εντυπωσιακό διώροφο κτίσμα του παλαιού ξενώνα. Διακρίνεται για τα τοξωτά παράθυρα και τα ξύλινα μπαλκόνια του, ενώ η θέα από το σημείο αυτό προς την περιοχή του Βουραϊκού κόβει την ανάσα. Από εκεί, ένα μονοπάτι που περνά από το κοιμητήριο καταλήγει, ύστερα από περίπου 30 λεπτά περπάτημα, στο φρούριο που υψώνεται επάνω από τη μονή.
