Ηγαλλική κυβέρνηση στοχοποίησε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις ταραχές που ξέσπασαν σε διάφορες πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα, θεωρώντας πως πλατφόρμες όπως το Snapchat και το Tik Tok έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση της βίας.
Ωστόσο, κάποιοι ειδικοί προειδοποιούν πως οι πλατφόρμες δεν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνες για το ξέσπασμα των νέων.
«Εμπρηστικές» εικόνες
Το Snapchat, το Telegram και το TikTok συνέβαλαν πράγματι στη διάδοση βίντεο στα οποία απεικονίζεται η μαζική συμμετοχή νέων στις κινητοποιήσεις για τον θάνατο του 17χρονου Ναέλ, ο οποίος έπεσε νεκρός από πυρά αστυνομικού στη Ναντέρ την περασμένη εβδομάδα.
Παράλληλα όμως, εικόνες από φλεγόμενη βιβλιοθήκη στη Μασσαλία, λεηλατημένο κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών και τεθωρακισμένο όχημα των δυνάμεων ασφαλείας σε δράση στους δρόμους της Ναντέρ διαδόθηκαν πολύ γρήγορα.
Τα βίαια επεισόδια που ξέσπασαν τη νύχτα της 29ης Ιουνίου σε διάφορες γαλλικές πόλεις, τρεις ημέρες μετά τον θάνατο του Ναέλ, καταγράφηκαν και αναπαράχθηκαν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι πρώτες «αιχμές»
Όπως και την προηγούμενη ημέρα, βίντεο με φωτιές και ζημιές κατέκλυσαν το Twitter, το Snapchat, το TikTok και το Telegram. Σε τέτοιο βαθμό που την Παρασκευή, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε τις μεγάλες πλατφόρμες να αφαιρέσουν «το πιο ευαίσθητο περιεχόμενο».
Τους ζήτησε να συνεργαστούν για να εντοπίσουν εκείνους «που χρησιμοποιούν αυτά τα κοινωνικά δίκτυα για να καλέσουν σε αναταραχή ή να εντείνουν τη βία».
Η διαδικασία διάδοσης των βίντεο είναι συχνά η ίδια. Η συντριπτική πλειονότητα προέρχεται από το Snapchat, πλατφόρμα που είναι πολύ δημοφιλής στους νεότερους: το 81% των παιδιών ηλικίας 8-19 ετών στη Γαλλία έχει λογαριασμό (Audirep/e-Enfance, 2021). Η εφαρμογή επιτρέπει την προσθήκη σχολίων ή «ετικετών» σε βίντεο ή φωτογραφίες, όπως το όνομα της πόλης.
Οι νέοι που τις αναρτούν σπάνια παραλείπουν να χρησιμοποιήσουν το συγκεκριμένο εργαλείο, επιδεικνύοντας με υπερηφάνεια την προέλευσή τους: Grigny, La Grande Borne ή Nanterre, όλα προάστια του Παρισιού. Είναι ένας τρόπος να πλαισιώσουν το περιεχόμενό τους, αλλά και, χωρίς αμφιβολία, να επιδείξουν την καταγωγή τους.
Θα ήταν ίσως υπερβολή να πει κάποιος ότι εμπεριέχει χαρακτηριστικά ανταγωνισμου ή αντιπαλότητας ο τρόπος με τον οποίο κάθε ομάδα οργανώνει την εξέγερσή της. Ωστόσο, η «υπερηφάνεια» για το ότι βλέπει την πόλη «της» να συμμετέχει, για παράδειγμα στις πρόσφατες ταραχές, εκφράζεται με διάφορους τρόπους, αποτελώντας κοινό χαρακτηριστικό των αναρτήσεων με τα σχετικά βίντεο.
«Ρύθμιση» έως και «απαγόρευση»
Κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχε την Τρίτη με δημάρχους από δεκάδες περιοχές που επλήγησαν κατά τις ταραχές της περασμένης εβδομάδας, ο Μακρόν μίλησε για το ενδεχόμενο «ρύθμισης», ακόμα και «απαγορεύσεων» στα κοινωνικά δίκτυα στις πιο ακραίες περιπτώσεις.
«Πρέπει να προβληματιστούμε για τη χρήση αυτών των δικτύων μεταξύ των νεότερων, στις οικογένειες, στα σχολεία, για τις απαγορεύσεις που πρέπει να υιοθετήσουμε», είπε ο Μακρόν, σε δηλώσεις που επιβεβαίωσε η γαλλική προεδρία.
«Όταν τα πράγματα ξεφεύγουν για λίγο από τον έλεγχο, αναρωτιόμαστε για το αν θα πρέπει να τα ρυθμίσουμε ή να τα μπλοκάρουμε (…) Είναι σημαντικό να μην το κάνουμε αυτό ορμώμενοι από την ανάγκη της στιγμής. Χαίρομαι που δεν χρειάστηκε να το κάνουμε», πρόσθεσε ο Γάλλος πρόεδρος.
«Να μπλοκάρου την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα; Όπως η Κίνα, το Ιράν, η Βόρεια Κορέα;», είπε ο δεξιός βουλευτής Ολιβιέ Μαρλέ. «Εντάξει Κιμ Γιονγκ Ουν», σχολίασε σαρκαστικά η αριστερή ομόλογός του Ματόλντ Πανό.
Η απάντηση της γαλλικής προεδρίας ήταν άμεση και ανέφερε ότι ο Μακρόν δεν είπε «σε καμία περίπτωση ότι σκέφτεται να μπλοάρει τα κοινωνικά δίκτυα με την έννοια ενός γενικευμένου μπλακ άουτ», αλλά ότι αναφέρθηκε στο ότι «μπορεί να αναστείλει [τα δίκτυα] προσωρινά και κατά περίπτωση».
Ερωτηθείς σε συνέντευξη Τύπου μετά από σχετική συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Ολιβιέ Βεράν δήλωσε ότι θα επρόκειτο για «αναστολή» ορισμένων λειτουργιών, όπως ο γεωγραφικός εντοπισμός.
Κατά τη γνώμη του, η λειτουργία αυτή επιτρέπει «στους νέους να συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένο μέρος, πληροφορία που συχνά συνοδεύεται από «οδηγίες» για το πώς να βάζουν φωτιά». «Καλούνται να οργανώσουν το μίσος στο δημόσιο χώρο», πρόσθεσε ο ίδιος.
Τι κάνουν τα social media
Τα κοινωνικά δίκτυα συχνά εντοπίζουν και περιορίζουν την πρόσβαση σε άτομα που καλούν σε βία, καθώς αυτό μπορεί να αντιβαίνει στις πολιτικές τους.
Αφαιρούν επίσης υλικό που αναρτάται στις πλατφόρμες τους προκειμένου να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία κάθε χώρας, συχνά ακολουθώντας και τις υποδείξεις της εκάστοτε κυβέρνησης, ακόμα και όταν αυτές είναι αμφιλεγόμενες.
Πρόσφατο παράδειγμα αποτέλεσε η απόφαση του Twitter τον περασμένο Μάιο να λογοκρίνει ανάρτηση, κατόπιν εντολής της τουρκικής κυβέρνησης, λίγες εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στη χώρα.
Το Snapchat αναφέρει στον ιστότοπό του ότι συνεργάζεται με τις αρχές επιβολής του νόμου και τις κυβερνητικές υπηρεσίες για την εκπλήρωση «έγκυρων αιτημάτων» για πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν στο πλαίσιο ερευνών.
Η εταιρεία λαμβάνει πολλά αιτήματα όλο τον χρόνο. Η τελευταία της έκθεση διαφάνειας για το δεύτερο εξάμηνο του 2022 έδειξε ότι έλαβε τα περισσότερα αιτήματα από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ έπονται η Βρετανία, ο Καναδάς και η Γερμανία.
Αξιωματούχοι στη Γαλλία υπέβαλαν 100 έκτακτα αιτήματα για πληροφορίες χρηστών και αναγνωριστικά στοιχεία λογαριασμών, όπως η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ο αριθμός τηλεφώνου. Η εταιρεία ανέφερε ότι παρείχε «κάποια δεδομένα» στο 54% των αιτημάτων.
Για την ίδια περίοδο, η έκθεση διαφάνειας του TikTok έδειξε ότι έλαβε πολύ λιγότερα αιτήματα – κάτω από 20 – από τη γαλλική κυβέρνηση. Αφαίρεσε ή περιόρισε το περιεχόμενο – ή τους λογαριασμούς – που σχετίζονταν με το 86% αυτών των αιτημάτων.
Η λεπτή γραμμή – Πολιτική διαμαρτυρία ή βία;
Ο Χάνι Φαρίντ, εμπειρογνώμονας ψηφιακής εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, ο οποίος παραιτήθηκε τον περασμένο Ιανουάριο από το «συμβούλιο περιεχομένου» του TikTok στις ΗΠΑ, δήλωσε ότι αν μια κυβέρνηση ζητήσει την αφαίρεση συγκεκριμένου περιεχομένου επειδή παραβιάζει την τοπική νομοθεσία, οι περισσότερες πλατφόρμες θα συμμορφωθούν.
Ωστόσο, διευκρίνισε ότι η δυνατότητα υλοποίησης των αιτημάτων εξαρτάται επίσης από την πλατφόρμα, καθώς και από το εύρος και το σκεπτικό του αιτήματος. Εάν μια κυβέρνηση «ζητήσει ευρεία κατάργηση δεκάδων χιλιάδων κομματιών περιεχομένου, τότε αυτό μπορεί να συναντήσει μεγαλύτερη αντίσταση», ανέφερε ο Φαρίντ.
Η Έμα Λανσό, διευθύντρια του Center for Democracy & Technology’s Free Expression Project, ανέφερε ότι αν και είναι θεμιτό για τις διαδικτυακές υπηρεσίες να αφαιρούν περιεχόμενο που νομίμως υποκινεί σε βία, θα πρέπει να είναι προσεκτικές, ειδικά σε αιτήματα που μπορεί να είναι σαρωτικά ή υπερβολικά γενικευμένα.
Κατά τη διάρκεια έντονων πολιτικών συζητήσεων και ζυμώσεων, η Λανσό επισήμανε ότι οι χρήστες μπορεί να χρησιμοποιούν πολύ έντονη γλώσσα ή «υπαινιγμούς για βία» χωρίς να έχουν πρόθεση να υποκινήσουν ή να διαπράξουν πραγματικά βίαιες πράξεις.
«Οι νέοι στη Γαλλία αυτή τη στιγμή διαμαρτύρονται κατά της κρατικής βίας, κάτι που αποτελεί μια κρίσιμη παράμετρο της πολιτικής τους δραστηριότητας», ισχυρίστηκε η Λανσό.
«Ο τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης ανταποκρίνονται αυτή τη στιγμή επηρεάζει πραγματικά την ικανότητα των ανθρώπων να βρουν την πολιτική τους φωνή. Πρόκειται για μία απίστευτα λεπτή γραμμή πάνω στην οποία πρέπει να περπατήσουμε», κατέληξε η ίδια.
