TOY ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΤΣΟΥΚΑ (*)
«Του οφείλουμε ως ανθρώπινο γένος αιώνια ευγνωμοσύνη και εμείς ως Έλληνες, είμαστε ιδιαιτέρως υπερήφανοι που επισκέφτηκε, αγάπησε, υποστήριξε και τίμησε τη χώρα μας»
Είχα το προνόμιο και την τιμή να επισκεφθώ το 2017, ως προσκεκλημένος του James Watson, τα εργαστήρια του ερευνητικού κέντρου Cold Spring Harbor Laboratory (CSHL) στις Η.Π.Α. και να ξεναγηθώ στο Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής «Watson School of Biological Sciences», πρωτοπόρο παγκοσμίως στη γενετική έρευνα. Τα εργαστήρια του CSHL συνιστούν ένα Πανεπιστήμιο Διδακτορικών Διατριβών και πρωτοποριακής έρευνας, ειδικά σε ό,τι αφορά το DNA, όπου έχουν πραγματοποιήσει την έρευνά τους για το μόριο της ζωής εκατοντάδες μεταπτυχιακοί φοιτητές και ερευνητές. Από την έρευνα που διεξάγεται στο CSHL επάνω στο DNA έχουν προκύψει οκτώ νέα Νόμπελ Ιατρικής ή Φυσιολογίας.
Το CSHL οφείλει την αίγλη του στον Watson, ο οποίος ήταν ο πρώτος πρύτανής του (Chancellor) και ο εμπνευστής της ίδρυσης του Κέντρου Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής για το DNA. Συνέβαλε καθοριστικά στα πρώτα βήματα του Προγράμματος Αποκωδικοποίησης του Ανθρώπινου Γονιδιώματος (Human Genome Project). Ο Watson, με το πάθος του να ανακαλύψει το μυστικό της ζωής, ήταν ο πρωταγωνιστής μεταξύ των Francis Crick, Maurice Wilkins, Rosalind Franklin, Linus Pauling και άλλων κορυφαίων ερευνητών εκείνης της περιόδου στον αγώνα δρόμου για το ποιος θα κόψει πρώτος το νήμα της μεγάλης ανακάλυψης.
Ο James Watson μού έκανε τη μεγάλη τιμή να με ξεναγήσει προσωπικά σε ιστορικά αρχεία της κοσμοϊστορικής ανακάλυψης της Διπλής Έλικας του DNA, μεταξύ των οποίων το Nobel του 1962, το σημαντικότερο του 20ού αιώνα, και να διαθέσει τον χρόνο του σε εκτεταμένη συζήτηση, όπου οι απόψεις του για τη γενετική, την έρευνα και την αξιοποίησή της για τη διεθνή Ειρήνη αποτελούν μια παρακαταθήκη. Η ξενάγηση έγινε τόσο στα εργαστήρια του ερευνητικού κέντρου όσο και στην οικία του στο CSHL, έναν χώρο ιστορίας και τέχνης, όπου με δέχθηκε με την σύζυγό του Elisabeth. Η τιμή που αισθάνθηκα από την πρόσκληση και την ξενάγηση δεν περιγράφεται!
Του προσέφερα επιμελημένη φωτογραφική έκδοση με τίτλο: «James D. Watson, The Man who Changed the World», από την επίσκεψή του στην Πάτρα και στις Σπέτσες, όπου το Πανεπιστήμιο Πατρών και ο Δήμος Σπετσών τον τίμησαν για την προσφορά του στην επιστήμη και την ανθρωπότητα και ως ένθερμο φιλέλληνα. Η έκδοση, η οποία τον ευχαρίστησε, συμπεριλήφθηκε στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του CSHL στο αρχείο Watson και Crick, όπου το Πανεπιστήμιο Πατρών και η Χώρα μας κατέχουν διεθνή τιμητική παρουσία.
Ο James Watson ανταπέδωσε το δώρο της φωτογραφικής έκδοσης προσφέροντάς μου με την υπογραφή του μια σειρά αγαπημένων του βιβλίων, τα οποία ο ίδιος έχει συγγράψει, μεταξύ των οποίων, «The Annotated and Illustrated Double Helix»( best seller) και το «Father to Son, Truth, Reason, and Decency» στο οποίο περιγράφει τον καταλυτικό ρόλο και την ευεργετική επίδραση του πατέρα του στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του και στην επιλογή της ερευνητικής και ακαδημαϊκής του διαδρομής. Είναι γνωστός ο αγώνας του και οι διεθνείς πρωτοβουλίες του για έρευνα κατά του καρκίνου στη βάση γονιδιακής και μοριακής θεραπείας.
Ο μεγαλοφυής James Watson ως προσωπικότητα ήταν απλός, προσιτός και χαιρόταν να συζητά και να συμβουλεύει τους νέους ερευνητές. Ο Watson υποστήριξε τη χώρα μας κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης με επιστολές του στην Ευρωπαϊκή Ηγεσία και στον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Barack Obama και την τίμησε αποδεχόμενος ευχαρίστως τις προσκλήσεις, το 2011 στην Πάτρα και το 2016 στις Σπέτσες, προσκεκλημένος από το ΜΠΣ «Ιατρική Χημεία» του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου ήταν και το τιμώμενο πρόσωπο. Στο Συνέδριο των Σπετσών παρίστατο και η Ruth Padel, τρισέγγονη του Κάρολου Δαρβίνου , η οποία μίλησε για τη ζωή και το έργο του προ-προπάππου της. Μια κορυφαία στιγμή κατά την οποία η Γενετική συνάντησε την Εξέλιξη.
Οφείλω να πω ότι στην πρώτη συνάντησή μας στη Πάτρα, όταν τον υποδέχθηκα κατά την άφιξή του στην πόλη, διακατεχόμουν από δέος. Είχα μπροστά μου τον κορυφαίο ερευνητή της εποχής μας, κατά πολλούς όλων των εποχών, τον άνθρωπο που άλλαξε τον κόσμο με την κοσμογονική ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA. Μετά γίναμε φίλοι. Η επίσκεψη στο Cold Spring Harbor Laboratory, έναν μοναδικό χώρο έρευνας και καινοτομίας στη μοριακή βιολογία και γενετική, ήταν επίσης μια ανεπανάληπτη εμπειρία ζωής.
Του οφείλουμε ως ανθρώπινο γένος αιώνια ευγνωμοσύνη και εμείς, ως Έλληνες, είμαστε ιδιαιτέρως υπερήφανοι που επισκέφτηκε, αγάπησε, υποστήριξε και τίμησε τη χώρα μας.
(*) Ο Γιάννης Ματσούκας είναι καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Honorary Adjunct Professor University of Calgary Canada, Victoria University Australia και το παραπάνω είναι απόσπασμα άρθρου του στο «ΒΗΜΑ Science».
