Χαιρετισμός του Γιώργου Παπανδρέου, στο 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ
ΜΕ ΘΕΜΑ: «Ο ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΓΙΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΙΑ»
Αγαπητέ Αντιπρύτανη, Κύριε Παναγιώτη Δημόπουλε,
Αγαπητοί φοιτητές και νέοι των εθελοντικών οργανώσεων,
Είναι χαρά και τιμή μου να απευθύνω δυό λόγια σε σας σήμερα.
Και αυτό γιατί, ο εθελοντισμός, απευθύνεται σε ό,τι καλύτερο έχει μέσα του ο άνθρωπος, ο πολίτης:
ανθρωπιά,
αλληλεγγύη,
διάθεση προσφοράς,
ανάγκη επικοινωνίας,
συλλογική γνώση και δράση,
σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου, στον κάθε μας συμπολίτη,
εμπιστοσύνη στον συνάνθρωπό μας.
Υπάρχει ισχυρός δεσμός μεταξύ του εθελοντισμού και της ενεργού άσκησης της ιδιότητας του πολίτη.
Η συμμετοχή σε εθελοντικές δραστηριότητες είναι μια απτή έκφραση συμμετοχικής δημοκρατίας.
Θα έχετε ακούσει αρκετές φορές κάποιους από εμάς τους πολιτικούς να μιλάμε για την υπεράσπιση της αυτονομίας της πολιτικής.
Που δεν είναι άλλο από την ευθύνη να υπερασπιστούμε το δικαίωμα του πολίτη να εκφράζεται και να συμμετέχει γνήσια, δημοκρατικά και συλλογικά, και να έχει την εξουσία να αλλάζει ο ίδιος την ροή των πραγμάτων.
Και αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίον θέλησα να σας μιλήσω σήμερα.
Από τη μια, η ανθρωπότητα έχει καταφέρει τεράστια επιτεύγματα, σε γνώση, τεχνολογία, παραγωγή πλούτου.
Από την άλλη, το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα, με βασικό κίνητρο το κέρδος, έχει προκαλέσει μείζονα προβλήματα:
την κλιματική κρίση, με τη διάβρωση του περιβάλλοντος και της υγείας μας, συμπεριλαμβανομένων και των σημερινών και επερχόμενων πανδημιών,
τις βαθιές κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και αδικίες,
την ενεργειακή κρίση,
τις απανωτές οικονομικές κρίσεις, με συνεπακόλουθα τη μετανάστευση και την προσφυγιά, και τελικά,
τη μεγάλη ανασφάλεια για το αύριο.
Μπροστά σε αυτές τις κρίσεις η δημοκρατία αμφισβητείται. Ακούω, σε πολλά μέρη του κόσμου όπου πηγαίνω, το ερώτημα: είναι η δημοκρατία το πολίτευμα που μπορεί να ανταπεξέλθει στις κρίσεις αυτές; Να λειτουργήσει αποτελεσματικά και άμεσα.
Αλλά το δίλημμα είναι άλλο: αν με αυτή την αμφισβήτηση θα καταλήξουμε στην εμβάθυνση, στην ανανέωση των δημοκρατικών μας θεσμών, πρακτικών και αντιλήψεων, με τον πολίτη στο επίκεντρο των αποφάσεων, ή αν θα διολισθήσουμε σε νέες μορφές αυταρχισμού και καταπάτησης δικαιωμάτων προς όφελος μιας ολιγαρχίας του πλούτου και της εξουσίας.
Θέτω αυτό το δίλημμα γιατί δεν θεωρώ ότι είναι η δημοκρατία που μας φταίει, αλλά αντίθετα, αυτό που φταίει είναι η έλλειψη της.
Η δημοκρατία σήμερα υπονομεύεται και αμφισβητείται από συγκεκριμένες εξελίξεις.
Αναφέρω μερικές μόνο:
Πρώτα από όλα, την τεράστια ανισότητα μαζί και υπερ-συγκέντρωση πλούτου σε διεθνές επίπεδο.
Συγκέντρωση τεράστιου πλούτου στους τομείς της ενέργειας, με βάση τους υδρογονάνθρακες – πετρέλαιο και φυσικό αέριο, των ψηφιακών γιγάντων, google, facebook, amazon, alibaba, κλπ, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της αγροδιατροφής, της υγείας και των φαρμάκων, των εξοπλισμών.
Όμως, ο τεράστιος αυτός πλούτος, αποτελεί και τεράστια εξουσία. Εξουσία που υπονομεύει ή και αιχμαλωτίζει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Αιχμαλωτίζει θεσμούς, όπως των ΜΜΕ, όπου βλέπουμε πόσο κατέρρευσε, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, η ελευθερία του τύπου στην Ελλάδα, αλλά και του διαδικτύου, που κάποτε ήταν μια ουτοπία δημοκρατικής συνεννόησης ενώ τώρα γίνεται αντικείμενο πολέμου για τον έλεγχο του από ισχυρά κέντρα. Δεν είναι τυχαία και η αγορά του twitter από έναν επιχειρηματία, τον Elon Musk.
Η τεράστια εξουσία υπονομεύει και θεσμούς της δημοκρατίας – από την πολιτική μέχρι και την δικαιοσύνη – μέσω των επίσημων lobbies, ή και του χρηματισμού, της διαφθοράς.
Ή ακόμα και μέσω της πελατειακής λειτουργίας του κράτους, καθώς εξαρτάται από τις βουλήσεις των ισχυρών.
Και ενώ και η τεχνολογική πρόοδος θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά σε πολλές λύσεις υπέρ του δημοσίου συμφέροντος, και έχουμε τρανταχτά παραδείγματα, όπως της γρήγορης ανακάλυψης εμβολίου για την πανδημία, της εμπέδωσης της διαφάνειας και λογοδοσίας, για παράδειγμα της Διαύγειας, παράλληλα βλέπουμε να γίνεται χρήση της όλο και περισσότερο για τον έλεγχο και την παρακολούθηση των πολιτών από αυταρχικά καθεστώτα ή κυβερνήσεις, τη συσσώρευση πλούτου, την επιρροή πολιτών μέσω αλγορίθμων, τον έλεγχο από μεγάλες εταιρίες διαφημιστικές, την πόλωση μεταξύ των πολιτών αντί της προώθησης του διαλόγου.
Αναφέρω μόνο μερικά μεγάλα ζητήματα που αποτελούν πρόκληση για την δημοκρατία μας.
Και πολλοί, μπροστά σε αυτές τις προκλήσεις, τις κρίσεις, καλλιεργούν την ξενοφοβία, τη βία, τον απομονωτισμό, την υπονόμευση της εμπιστοσύνης στον συνάνθρωπο μας.
Με αποτέλεσμα, να κυριαρχούν οι ισχυροί, το δίκιο του ισχυρού αντί μιας πολιτείας δικαίου για όλους.
Υπονομεύοντας τις αξίες της δημοκρατίας και της ειρήνης.
Υπάρχει όμως, άλλος δρόμος.
Χρειαζόμαστε από τη μια, τη σταθερή, λειτουργική δημοκρατία που να διασφαλίζει χώρο, λόγο και δικαιώματα σε όλους τους πολίτες. Και αυτό ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνική καταγωγή, την οικονομική κατάσταση.
Χρειάζεται όμως και να ανανεώσουμε το δημοκρατικό πρότζεκτ.
Να εμβαθύνουμε, να διευρύνουμε τους θεσμούς και τις πρακτικές της δημοκρατίας.
Πρώτον, γιατί η δημοκρατία δεν είναι ποτέ δεδομένη.
Μην την πάρετε ως δεδομένη. Απαιτείται συνεχής αγώνας για να διατηρηθούν οι βασικές της αξίες στην καθημερινή μας ζωή.
Δεύτερον, γιατί οι συνθήκες έχουν αλλάξει και αναζητούνται νέες μορφές, καινοτόμες μορφές, δημοκρατικής συμμετοχής.
Πρόσφατη Έκθεση μου, που έκανα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, και που ψηφίστηκε ομόφωνα, είχε ως τίτλο: «Η συμμετοχική δημοκρατία ως μέσο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης».
Σε αυτήν την έκθεση καταγράφω νέες και πειραματικές προσπάθειες, πολλές από αυτές έχουν εμπνευστεί από την αρχαία Ελλάδα, συμμετοχής του πολίτη.
Όπως, Συμβούλια Πολιτών, στην Ιρλανδία για την αλλαγή του Συντάγματος στο θέμα των εκτρώσεων, αλλά και στη Γαλλία, για το θέμα του περιβάλλοντος μετά τις διαμαρτυρίες των Κίτρινων Γιλέκων.
Αλλά και την έννοια μιας e-agora, ηλεκτρονικής αγοράς (με την αρχαία έννοια), συμμετοχής – διαβούλευσης των πολιτών για όλες τις αποφάσεις της κυβέρνησης μέσω διαδικτύου, όπως πειραματικά είχαμε ξεκινήσει ως κυβέρνηση το 2010.
Οι μορφές αυτές άμεσης και συμμετοχικής δημοκρατίας, διευκολύνουν στο να σπάσουν στεγανά, να ξεπεραστούν ολιγοπώλια εξουσίας, να δημιουργείται αλληλεγγύη και αλληλοκατανόηση και να ξαναχτίζουμε μια πολιτεία ενεργών πολιτών.
Και είναι πράγματι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι, αυτήν την εποχή, με τις πολλές δυσκολίες και τις αλλεπάλληλες κρίσεις, η πανεπιστημιακή κοινότητα του Πανεπιστημίου Πατρών, μπορεί να περηφανεύεται ότι, διαμορφώνει το δικό της συμμετοχικό και εθελοντικό αποτύπωμα.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το εθελοντικό δίκτυο από τα μέλη του Πανεπιστημίου, που συνδράμουν υποστηρικτικά σε πολλές διαφορετικές δράσεις είτε εντός είτε εκτός της Πανεπιστημιακής κοινότητας.
Θα ήθελα λοιπόν, έχοντας και τη θέση του εκλεγμένου Προέδρου της Επιτροπής για την Δημοκρατία του Συμβουλίου της Ευρώπης, να ανακοινώσω εδώ από την Πάτρα, εδώ στο Πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε από Πράξη του Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του ’60, να ανακοινώσω μια πρωτοβουλία, Πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ανδρέα Παπανδρέου.
Το Ίδρυμα Ανδρέας Παπανδρέου εγκαινιάζει μια νέα πρωτοβουλία που ως κύριο στόχο έχει την εμβάθυνση της Δημοκρατίας σε μια περιόδο που αντιμετωπίζουμε προκλήσεις και ευκαιρίες, νέες και παλιότερες, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ (Democracy Lab), φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα διεθνές κέντρο μη τυπικής εκπαίδευσης. Δηλαδή, με μορφές συμμετοχικής μάθησης και έρευνας, να εμβαθύνουμε σε νέες πρακτικές Δημοκρατίας. Συμμετοχικές, καινοτόμες, ολιστικές και διαδραστικές προσεγγίσεις στη μάθηση, με όλα τα σύγχρονα εργαλεία διδασκαλίας.
Στο πλαίσιο αυτό θα ανακοινωθούν πολύ σύντομα οι πρώτες δράσεις που θα απευθύνονται αρχικά (αλλά όχι μόνο) σε νέες και νέους απο 18 έως 30 ετών.
Μείνετε συντονισμένοι/ες!
Για περισσότερες πληροφοριες στην υπό διαμόρφωση ιστοσελίδα μας:
Ξεκινώντας από εδώ, από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, ελπίζω να αποτελέσετε φυτώριο γνώσης και ακαδημαϊκής πρωτοπορίας, αλλά ταυτόχρονα πηγή έμπνευσης που ενισχύει τον εθελοντισμό όχι μόνο ως κοινωνική δράση αλλά και ως μια πανανθρώπινη και ανθρωποκεντρική επιλογή στο δρόμο της κοινωνικής ευμάρειας και ανάπτυξης.
