Προθεσμίες πληρωμών που σε πολλές περιπτώσεις επιμηκύνονται μονομερώς, ξεπερνώντας κατά πολύ τις νομοθετημένες 30 ή 60 ημέρες για τιμολόγια που έχουν εκδοθεί, όταν η απαίτηση για πληρωμή του ΦΠΑ είναι ενός μηνός, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ασφυξία στις επιχειρήσεις-προμηθευτές.
Τα σούπερ μάρκετ, που βρίσκονται στην καρδιά της αγοράς ελέγχοντας την κίνηση του ρευστού, πληρώνουν ακόμα και σε οκτώ μήνες τους προμηθευτές τους ενώ ακόμα και το ίδιο το κράτος πλέον έχει επιστρέψει σε παλαιές πρακτικές φτάνοντας να οφείλει σήμερα 3,4 δισ. ευρώ! Σχεδόν όπως στην περίοδο των μνημονίων, τότε που η τρόικα πίεζε αφόρητα τις κυβερνήσεις να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις του κράτους για να πέσει ρευστότητα στην αγορά και τις επιχειρήσεις.
Η διαμορφωθείσα νέα κατάσταση τροφοδοτεί αλυσιδωτές αντιδράσεις στην αγορά που, σε συνδυασμό με τα αυξημένα λειτουργικά κόστη που αντιμετωπίζει κάθε επιχείρηση αλλά και την ύφεση στην οποία εισήλθε το λιανεμπόριο τους τελευταίους μήνες του 2024, έχουν συμβάλει στη αύξηση των επισφαλειών.
Ενδεικτική της κατάστασης είναι η αξιοσημείωτη αύξηση κατά 45% των σφραγισμένων μεταχρονολογημένων επιταγών το 2024 που μπορεί να μη θυμίζουν τα επίπεδα της εποχής της κρίσης, δεν μπορούν, όμως, να εξηγηθούν με βάση τα στοιχεία για τις οικονομικές επιδόσεις της χώρας σε μια εποχή όπου οι ενισχύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και των λοιπών Κοινοτικών Χρηματοδοτήσεων βρίσκονται σε πρωτοφανώς υψηλά επίπεδα!
Το οξύμωρο σε αυτή την κατάσταση είναι ότι το ίδιο το Δημόσιο πρωτοστατεί στην παύση πληρωμών, συσσωρεύοντας και πάλι ληξιπρόθεσμες οφειλές που πλέον ξεπερνούν τα 3,4 δισ. ευρώ.
Τα χρέη αυτά αφορούν νοσοκομεία, δήμους, τεχνικές εταιρείες, προμηθευτές του Δημοσίου, καθώς και εκκρεμείς επιστροφές φόρων. Τις μεγαλύτερες οφειλές εμφανίζουν τα νοσοκομεία, τα οποία πλέον έχουν φτάσει τα 1,318 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι στον Προϋπολογισμό του 2024 είχε ενσωματωθεί κονδύλι 400 εκατ. ευρώ για την κάλυψη των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων των νοσοκομείων προκειμένου να μειωθούν οι οφειλές.
Ωστόσο, τα χρέη τους εξακολουθούν να διογκώνονται, καθώς στο τέλος του 2019 ήταν μόλις 344 εκατ. ευρώ. Ακολουθούν οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης με οφειλές 597 εκατ. ευρώ, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης προς τρίτους με οφειλές 243 εκατ. ευρώ και τα Νομικά Πρόσωπα της Γενικής Κυβέρνησης με οφειλές σε ιδιώτες 194 εκατ. ευρώ. Την ίδια ώρα οι εκκρεμείς επιστροφές αυξήθηκαν στα 915 εκατ. ευρώ.
Η εικόνα αυτή είναι τρόπον τινά μαγική, καθώς το κράτος δεν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ρευστότητας, όπως στην περίοδο όπου είχε κορυφωθεί η κρίση, έχει υπερεπάρκεια ρευστού αφού διαθέτει πάνω από 47 δισ. ευρώ στην ΤτΕ.
Παρ’ όλα αυτά, οι πληρωμές καθυστερούν, κάτι που σημαίνει πως η αποπληρωμή των οφειλών είναι καθαρά θέμα πολιτικής απόφασης, ιδίως αφού οι οφειλές δεν αφορούν κάποιες έξτρα δαπάνες που θα έπρεπε να κάνει το κράτος αλλά προϋπολογισμένες, εγκεκριμένες στον Προϋπολογισμό και ψηφισμένες στη Βουλή!
Αλυσιδωτή αντίδραση
Πλέον ένα μεγάλο κομμάτι των επαγγελματιών χρησιμοποιεί το σύνολο των εισπράξεων των επιχειρήσεων για την πληρωμή φόρων και ασφαλιστικών εισφορών. Διότι το Δημόσιο, ενώ δεν πληρώνει, δεν συμψηφίζει με τα χρωστούμενα από τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, απαιτεί την είσπραξη όλων των φόρων και μάλιστα διατηρεί και την προείσπραξη.
Αυτό που συμβαίνει λοιπόν είναι ότι όλες οι επιχειρήσεις πληρώνουν τον ΦΠΑ που δεν έχουν εισπράξει. Πληρώνουν και τους φόρους για τα κέρδη που δεν έχουν εισπραχθεί, αλλά είναι λογιστικά. Με τις πληρωμές φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, η ρευστότητα των επιχειρήσεων εξαφανίζεται, οι πληρωμές καθυστερούν και η αγορά αγκομαχά, ιδίως καθώς την τελευταία τριετία έχει να αντιμετωπίσει και την κατακόρυφη αύξηση των λειτουργικών εξόδων.
Για το γεγονός έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας απευθύνοντας συστάσεις προς την κυβέρνηση να πληρώνει τις οφειλές της έγκαιρα. Τον διοικητή τον ενδιαφέρει το ζήτημα και για έναν επιπλέον λόγο, διότι η αγορά είναι γεμάτη μεταχρονολογημένες επιταγές που σημαίνει ότι μεταβάλλεται η κυκλοφορία του χρήματος και η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να την ελέγξει.
Ολοι λοιπόν χρωστούν σε όλους επί μήνες, ενίοτε οι οφειλές φτάνουν και στο έτος. Αν, π.χ., το Δημόσιο δεν πληρώνει μια κατασκευαστική, η κατασκευαστική δεν πληρώνει τους υπεργολάβους, τους μηχανικούς, τους εργάτες, τα υλικά, τα έργα κολλάνε, οι καθυστερήσεις δημιουργούν φθορές και πρόστιμα και τα κόστη μεγαλώνουν. Οι μηχανικοί και οι εργάτες καθυστερούν τις δόσεις των δανείων τους, καθυστερούν τα νοίκια τους, ο μήνας δεν βγαίνει. Και όλοι πνίγονται στην έλλειψη ρευστότητας που είναι αυτή τη στιγμή η γενικευμένη αίσθηση σε επιχειρήσεις και πολίτες.
Ο ιδιωτικός τομέας
Βέβαια, η αρχή αυτού του ντόμινο δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στο Δημόσιο, αλλά και σε ένα μεγάλο κομμάτι της ιδιωτικής οικονομίας. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελούν οι σχέσεις του οργανωμένου λιανεμπορίου με τους προμηθευτές τους.
Τα σούπερ μάρκετ, που εισπράττουν άμεσα από τους καταναλωτές, καθυστερούν δραματικά τις πληρωμές προς τους προμηθευτές τους. Η μέση διάρκεια για την αποπληρωμή οφειλών των μεγάλων σούπερ μάρκετ είναι στις 90 μέρες (τρεις μήνες), αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι αποπληρωμές πραγματοποιούνται μετά από 180 ημέρες (έξι μήνες). Ο λόγος που ο μ.ό. εμφανίζεται να έχει περιοριστεί στις 90 μέρες είναι η προσαρμογή των αλυσίδων στη νομοθεσία για τα προϊόντα της πρωτογενούς παραγωγής, όπου ισχύει αυστηρά η προθεσμία αποπληρωμής των 30 ημερών.
«Δυστυχώς δεν υπάρχει σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα που να μας πληρώνει κάτω από τέσσερις μήνες. Υπάρχει, δε, ένα γνωστό που μας πληρώνει σε οκτώ μήνες», λέει στο «ΘΕΜΑ» ιδιοκτήτης γνωστής εταιρείας με σνακ που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Επί της ουσίας δηλαδή πουλάμε σε αυτή την αλυσίδα φέτος και θα πληρωθούμε του χρόνου. Γι’ αυτό εξάλλου και προσπαθούμε και δίνουμε μεγαλύτερο βάρος στις εξαγωγές», προσθέτει.
Οι «τυχεροί» που θα πληρωθούν ή θα ζητήσουν να πληρωθούν νωρίτερα θα κληθούν να δώσουν και επιπρόσθετη έκπτωση από την αρχικώς συμφωνηθείσα. Κοινώς, να πάρουν λιγότερα από αυτά που περίμεναν. Εάν πάλι διαφωνούν, απλά θα βγουν απ’ το ράφι…
Και αν η κατάσταση με τα σούπερ μάρκετ είναι παγιωμένη εδώ και χρόνια, σημεία των καιρών είναι η παύση πληρωμών που αρχίζει και παρατηρείται στο υπόλοιπο λιανεμπόριο, το οποίο και επισήμως έχει εισέλθει σε ύφεση την προηγούμενη χρονιά, με τον τζίρο του, όπως τον μέτρησε η ΕΛΣΤΑΤ, να υποχωρεί 5%.
«Από τη μία η πτώση των πωλήσεων για τους περισσότερους και από την άλλη η κατακόρυφη αύξηση των λειτουργικών εξόδων την τελευταία τριετία δημιουργούν μία πιεστική κατάσταση για ένα μεγάλο κομμάτι του εμπορικού κόσμου», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας Σταύρος Καφούνης. «Η ρευστότητα, όπως καταγράφεται και στις έρευνές μας, αποτελεί πλέον κυρίαρχο ζήτημα. Γι’ αυτό και νομίζω ότι αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά, θα δούμε αρκετές αλλαγές στην αγορά φέτος και μια συνολική τάση περικοπών», προσθέτει.
Γνωστός έμπορος των Αθηνών, ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, λέει στο «ΘΕΜΑ» ότι προσπαθεί με ρυθμίσεις σε τρέχουσες οφειλές προς το Δημόσιο και μεταχρονολογημένες επιταγές εξαμήνου σε προμηθευτές να κερδίσει λίγο χρόνο. «Δυστυχώς αυτή είναι η νέα πραγματικότητα. Από παντού προσπαθούμε να βρούμε πιθανά περιθώρια και λύσεις.
Για παράδειγμα, οι περισσότεροι έμποροι πλέον αναγκαζόμαστε να κάνουμε απανωτές ρυθμίσεις για πληρωμή, π.χ. του ΦΠΑ, ώστε να χρησιμοποιήσουμε τα χρήματα για να καλύψουμε άλλες τρύπες και τελικά να επιβιώσουμε», έλεγε χαρακτηριστικά.
Επισφάλειες
Η προβληματική κατάσταση που αρχίζει να διαμορφώνεται στην αγορά αποτυπώνεται ξεκάθαρα στα στοιχεία του «Τειρεσία»: οι μεν ακάλυπτες επιταγές αυξήθηκαν κατά 45% το 2024, φτάνοντας τα 101,8 εκατ. ευρώ, οι δε απλήρωτες συναλλαγματικές αυξήθηκαν κατά 3,84%, φτάνοντας τα 13,2 εκατ. ευρώ. Συνολικά, ακάλυπτες επιταγές και απλήρωτες συναλλαγματικές έφτασαν πέρυσι τα 115,1 εκατ. ευρώ, με τα στοιχεία να δείχνουν κατακόρυφη αύξηση από το περασμένο καλοκαίρι έως και σήμερα.
Τάση, η οποία ήδη είχε διαφανεί στο τελευταίο βαρόμετρο της Atradius, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη άνοιξη στη χώρα μας. Σύμφωνα με αυτό, το 10% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα περίμενε ότι θα υπάρξουν επισφαλείς συναλλαγές σε βάθος δωδεκαμήνου, όταν έναν χρόνο πριν το ποσοστό ήταν 2%.
Αντίστοιχα το 49% των επιχειρήσεων εκτιμούσε ότι οι πληρωμές των τιμολογίων θα είναι εκπρόθεσμες, από 35% έναν χρόνο πριν. Οσοι απάντησαν ότι περιμένουν εμπρόθεσμη εξόφληση περιορίστηκαν στο 41% από 63% που ήταν έναν χρόνο πριν. Επίσης, το 62% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Atradius, αναμένει αύξηση του αριθμού των αφερέγγυων πελατών τους.
Η διεθνής διάσταση
Βέβαια η εικόνα της οικονομικής πίεσης δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Atradius, το 2024 καταγράφηκε αύξηση 23% στις επισφαλείς συναλλαγές, ενώ οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 20% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Χώρες όπως η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία καταγράφουν αλματώδη αύξηση της αφερεγγυότητας, ενώ η αύξηση των επιτοκίων και το υψηλό ενεργειακό κόστος επιδεινώνουν την κατάσταση.
Στην Ευρώπη η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από τις γεωπολιτικές αναταράξεις, τις ανησυχίες για πιθανές νέες τραπεζικές κρίσεις και τις αυστηρές δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόζουν πολλές κυβερνήσεις. Οι παράγοντες αυτοί περιορίζουν τη ροή κεφαλαίων και καθιστούν δυσκολότερη τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων.
