Μόλις 40.000 νέες θέσεις εργασίας απαιτούνται για να πέσει η ανεργία κάτω από το όριο του 10%. Θα είναι μια εξέλιξη που θα πυροδοτήσει πλήθος συζητήσεων σχετικά με τη διαμόρφωση του κατώτατου μισθού, καθώς θα ανασυρθεί από τα συρτάρια ο «στοιχειωμένος» μνημονιακός νόμος του 2012, ο οποίος απαγόρευε την προσαύξηση του κατώτατου μισθού βάσει προϋπηρεσίας μέχρι να μειωθεί σε μονοψήφιο ποσοστό η ανεργία.
Ο πρόχειρα γραμμένος μνημονιακός νόμος του 2012 αφήνει πολλά αναπάντητα ερωτήματα, τα οποία η επόμενη κυβέρνηση –κατά τη θητεία της οποίας θα πρέπει να επιλυθεί το θέμα– θα πρέπει να απαντήσει. Η ανάκτηση του 10% θα πρέπει να γίνει σε επίπεδο μήνα –κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να απέχουμε και μερικές εβδομάδες ή μήνες από το «ορόσημο»– ή σε επίπεδο μέσου όρου έτους, κάτι που ασφαλώς μας πηγαίνει αρκετά πιο πίσω στον χρόνο;
Αναδρομικά ή όχι;
Η ανάκτηση των 3ετιών θα γίνει αναδρομικά, κάτι που σημαίνει ότι εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι που απασχολήθηκαν από το 2012 και μετά θα πρέπει να λάβουν αυτόματα αύξηση έως και 30%; Θα προσμετρηθεί –και με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό– ο κίνδυνος η απότομη αύξηση του μισθολογικού κόστους να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας και επιστροφή στα διψήφια ποσοστά ανεργίας; Και τελικώς, αν η ανεργία υποχωρήσει σε μονοψήφια ποσοστά, αλλά υπάρξει νέα περίοδος αύξησής της, θα ξαναζήσουμε το «πάγωμα» της προσαύξησης, δηλαδή την «αναβίωση» του μνημονιακού νόμου;
Το 2012 που ψηφιζόταν το «πάγωμα» των λεγόμενων τριετιών, η ανεργία ήταν στο 27,5%. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των απασχολουμένων είχε πέσει –ενδεικτικά τα στοιχεία του Ιανουαρίου 2013– στα 3,56 εκατ., με τον αριθμό των ανέργων να εκτοξεύεται στο 1,33 εκατ. Ουδείς μπορούσε να διανοηθεί τότε ότι θα πρέπει να προβλεφθεί στον νόμο τι θα συμβεί όταν ο αριθμός των ανέργων θα μειωνόταν και πάλι κάτω από τα επίπεδα των 500.000 ατόμων. Η πτωτική πορεία της ανεργίας ξεκίνησε το 2015, έπεσε για πρώτη φορά κάτω από το 20% στις αρχές του 2019 και στις αρχές της εβδομάδας που πέρασε, η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ότι ο μηνιαίος δείκτης της ανεργίας έπεσε για πρώτη φορά κάτω από 11% μετά το 2009. Είχαμε τον Ιανουάριο του 2023 μικρότερο αριθμό ανέργων (502.000) από ό,τι τον Ιανουάριο του 2004, λίγους μήνες δηλαδή πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Γιατί είχαμε την τόση αισθητή αποκλιμάκωση της ανεργίας; Ο ένας λόγος ήταν η βελτίωση των συνθηκών στην οικονομία (ανάκαμψη του ΑΕΠ, δημιουργία θέσεων εργασίας, κίνητρα για προσλήψεις), ο δεύτερος ήταν η διατήρηση των μισθών σε χαμηλά επίπεδα και ο τρίτος (αρνητικός αλλά με ουσιαστικό αποτύπωμα), η μείωση του εργατικού δυναμικού.
Το άθροισμα απασχολουμένων και ανέργων το 2010 ήταν 5 εκατομμύρια άτομα και η ανεργία στο ξεκίνημα της μνημονιακής περιόδου 11,1%. Σήμερα έχουμε λιγότερους ανέργους σε σχέση με το 2010 (502.000 από 557.000 τον Ιανουάριο του 2010), αλλά σαφώς μειωμένος είναι και ο αριθμός των απασχολουμένων: μόλις 4,145 εκατομμύρια. Ή πιο απλά: έχουμε χαμηλότερη ανεργία από το 2010 σε ποσοστιαία βάση αλλά πολύ μικρότερο αριθμό απασχολουμένων. Ο λόγος; Η κατακόρυφη μείωση του πληθυσμού και το brain drain, καθώς σε όλη αυτή την περίοδο οι θάνατοι στην Ελλάδα ήταν περισσότεροι από τις γεννήσεις.
Υποχώρηση ανεργίας
Το αν θα πέσει η ανεργία κάτω από το 10% μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα, προφανώς και θα κριθεί με βάση τα σημερινά δεδομένα του εργατικού δυναμικού. Πρακτικά, με 460.000 ανέργους (από 502.000 τον Ιανουάριο του 2023) η ανεργία μπαίνει σε μονοψήφια ποσοστά. Ο στόχος θεωρείται εφικτός από τη στιγμή που εκτός από την προοπτική ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και το επόμενο χρονικό διάστημα, έχουμε μπροστά και μια σειρά από επιδοτούμενα προγράμματα για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Ως προς το θέμα των τριετιών, οι αποφάσεις θα ληφθούν προφανώς από την επόμενη κυβέρνηση. Ο οικονομικός αντίκτυπος θα είναι πολύ μεγάλος –καθώς είναι εκατοντάδες χιλιάδες οι απασχολούμενοι που έχουν συμπληρώσει τριετίες στο διάστημα από το 2012 (όταν έγινε το «πάγωμα») μέχρι τώρα– και γι’ αυτό θα απαιτηθεί εκτεταμένος διάλογος πριν από τις τελικές αποφάσεις, δεδομένου ότι οι 3ετίες θα εφαρμοστούν και επί του νέου αυξημένου κατώτατου μισθού που θα ισχύσει από την 1η Απριλίου. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι θα υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι οι οποίοι θα πρέπει να λάβουν –αν το μέτρο ισχύσει αναδρομικά– ακόμη και πάνω από 1.000 ευρώ μεικτά. Το «ξεπάγωμα» των τριετιών είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα ισχύσει μόλις καταγραφεί από την ΕΛΣΤΑΤ μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας σε σύνολο ενός έτους και όχι σε επίπεδο μήνα. Αυτό σημαίνει ότι οι άνεργοι θα πρέπει να είναι λιγότεροι από 460.000 για ένα ολόκληρο δωδεκάμηνο.
Νέο «πάγωμα»
Οσον αφορά το ενδεχόμενο εκ νέου «παγώματος» των τριετιών σε περίπτωση νέας αύξησης της ανεργίας, γνώστες του θέματος επισημαίνουν ότι δεν προκύπτει από πουθενά τέτοια πρόβλεψη. Οσον αφορά το θέμα της αναδρομικότητας, το «μέτωπο» θα είναι πολύ μεγάλο. Αν δεν αναγνωριστεί αναδρομικά το δικαίωμα στην προσαύξηση λόγω προϋπηρεσίας, αυτός που εργάζεται αδιαλείπτως από το 2012 και αυτός που θα πιάσει δουλειά για πρώτη φορά το 2024, θα έχουν τον ίδιο μισθό.
