Το Clipperton είναι το μοναδικό κοριαλογενές νησί που βρίσκεται στον ανατολικό Ειρηνικό χίλια χιλιόμετρα από το πλησιέστερο σημείο του νοτιοδυτικού Μεξικού. Έχει έκταση έξι τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πλησιέστερος άνθρωπος -στο νησί που δεν κατοικείται και απαγορεύεται η πρόσβαση του από τους τουρίστες- βρίσκεται στο διαστημικό σταθμό, άρα 400 χιλιόμετρα μακρυά. Εκεί βρέθηκε με μια φρεγάτα του Γαλλικού πολεμικού ναυτικού ο Στεφάν Νικολόπουλος στα πλαίσια της συνεργασίας του, ως δημοσιογράφος και φωτορεπόρτερ για το Γαλλικό κανάλι France 3.
Το απομονωμένο νησί πήρε το όνομά του από τον John Clipperton, έναν Βρετανό πειρατή ο οποίος προσπαθούσε να σταματήσει την ισπανική επέκταση στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό. Λόγω της θέσης του νησιού στα δυτικά των ακτών της Γουατεμάλας και του Μεξικού, λέγεται ότι χρησιμοποίησε το νησί ως βάση για τις επιδρομές του γύρω στο 1705. Προσαρτήθηκε από τη Γαλλία το 1855 και καταλήφθηκε από το Μεξικό το 1897.
Αργότερα στις αρχές του 20ου αιώνα, ο πρόεδρος του Μεξικού Porfirio Diaz διέταξε να κατασκευαστεί ένας φάρος στο νησί, ο οποίος θα έπρεπε να είναι επανδρωμένος ανά πάσα στιγμή. Ο Victoriano Alvarez τέθηκε επικεφαλής της επάνδρωσης του φάρου που θα γινόταν σύντομα το θέαμα των πιο παράξενων γεγονότων του Clipperton. Μέχρι το 1910, περίπου 100 άνδρες, γυναίκες και παιδιά ζούσαν και εργάζονταν στο νησί. Για την επιβίωσή τους βασίζονταν στα πλοία εφοδιασμού από το Ακαπούλκο κάθε δύο μήνες.
Το 1914, ένα αμερικανικό πλοίο έφτασε στο νησί για να εκκενώσει τους εναπομείναντες Βρετανούς κατοίκους. Το πλοίο έφερε νέα για την κατάσταση στο Μεξικό και για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που είχε μόλις ξεσπάσει στην Ευρώπη. Δεδομένης της έλλειψης πλοίων ανεφοδιασμού, ο Αμερικανός καπετάνιος πρότεινε στον κυβερνήτη και στους υπόλοιπους κατοίκους του νησιού να έρθουν μαζί του στο πλοίο, καθώς τα γεγονότα στο Μεξικό ήταν πλέον πιο άσχημα από ποτέ και η κυβέρνηση είχε πιθανότατα πιο επείγοντα ζητήματα από το να στέλνει προμήθειες σε ένα μικρό νησί. Ο κυβερνήτης, ωστόσο, αρνήθηκε τη γενναιόδωρη προσφορά των Αμερικανών. Η πείνα, οι εχθρικές καιρικές συνθήκες έκαναν τον φαροφύλακα Alvarez να ανακηρύξει τον εαυτό του βασιλιά του νησιού. Ανάμεσα σε άλλα, αποφάσισε ότι όλες οι γυναίκες που κατοικούσαν εκεί ήταν ιδιοκτησία του.
Στη συνέχεια, ξεκίνησε ένα όργιο βιασμών και δολοφονιών και υποδούλωσε τα παιδιά, επιβάλλοντας απερίγραπτες τιμωρίες σε όποιον τολμούσε να τον αψηφήσει ή να αμφισβητήσει την εξουσία του. Οι τελευταίοι κάτοικοι του νησιού έμειναν στην ιστορία ως “οι ξεχασμένοι του Clipperton”. Ύστερα από διεθνείς συμφωνίες το νησί τελικά περιήλθε στη Γαλλία, η οποία το κατέλαβε το 1935. Το νησί στο οποίο πλέον δεν κατοικεί κανείς, έγινε αντικείμενο ντοκιμαντέρ από τον Jacques-Yves Cousteau και τώρα από τον Ελληνικής καταγωγής δημοσιογράφο Στεφάν Νικολόπουλο. Ο ίδιος μας μίλησε από τη Νίκαια της Γαλλίας μέσω zoom.
-Πώς βρέθηκες στο Clipperton;
Συνεργάζομαι εδώ και δέκα χρόνια με την εκπομπή του κρατικού καναλιού France 3 που λέγεται “Thalassa” και στα πλαίσια αυτά ακολούθησα τους επιστήμονες του “Outre Mer”, ένας οργανισμός που ίδρυσε η γαλλική κυβέρνηση για να ασχοληθεί με τον υδάτινο κόσμο των παράκτιων ζωνών των περιοχών που ανήκουν στη Γαλλία και βρίσκονται εκτός Ευρώπης ( σ.σ. Η υπερπόντια Γαλλία, παλαιότερα γνωστή ως DOM-TOM -départements d’outre-mer et territoires d’outre-mer. Τα εδάφη αυτά γεννήθηκαν από τις πρώην γαλλικές αποικιακές αυτοκρατορίες και βρίσκονται στην Αμερική, την Ωκεανία, τον Ινδικό Ωκεανό και την Ανταρκτική).
-Γιατί ενδιαφερόταν η Γαλλία για το νησί;
Η Γαλλία στα πλαίσια αυτά είχε τη δυνατότητα, μετά το διάταγμα των Ηνωμένων Εθνών που επέτρεπε τη διεύρυνση των υδάτινων συνόρων σε περίπτωση εύρεσης πετρελαίου, κάτι που συνέβη πριν δέκα χρόνια, να κατέχει το μεγαλύτερο υδάτινο χώρο στον πλανήτη. Και ήθελαν να τον εξερευνήσουν. Από πολύ παλιά, σχεδόν από πάντα, ήθελα να κάνω ένα φιλμ που να έκανε μια αποτίμηση των επιπτώσεων αυτής της διεύρυνσης των γαλλικών συνόρων. Και σκέφτηκα ότι το Clipperton ήταν πολύ συμβολικό, γιατί αυτός ο βράχος των 8 τετραγωνικών χιλιομέτρων, διέθετε μια υποθαλάσσια ζώνη στην έκταση της Γαλλίας για αλιεία, εξόρυξη ορυκτών αλλά η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, ως υπουργός Περιβάλλοντος χαρακτήρισε την περιοχή ως “προστατευόμενη θαλάσσια ζώνη” που σημαίνει ότι δεν μπορούσε να την αγγίξει κανείς, εκτός από τον Γαλλικό στρατό που επισκέπτεται το νησί μια φορά το χρόνο. Που σημαίνει ότι την υπόλοιπη χρονια μπορεί να πάει λαθραία στο νησί οποιοσδήποτε: ψαράδες, λαθρέμποροι κλπ. Οπότε ήθελα να δείξω ότι καλό είναι να το δηλώνεις ως προστατευόμενη ζώνη αλλά σε τι χρησιμεύει αυτό αν δεν είναι κανείς εκεί να την εποπτεύει;
-Πώς σου επέτρεψαν την πρόσβαση;
Μετά από πολλά χρόνια που έστελνα αιτήματα στο Γαλλικό στρατό να επισκεφτώ μαζί τους το απομονωμένο νησί και μετά από πολλές αρνήσεις μου απάντησαν επιτέλους καταφατικά. Kαι αξιοποίησα αμέσως την ευκαιρία που μου έδωσαν! Το παράδοξο αυτού του νησιού, βραχονησίδας θα έλεγα, είναι ότι οι πλησιέστεροι άνθρωποι σε αυτό βρίσκονται στο διαστημικό σταθμό, δηλαδή σε 400 χιλιόμετρα υψόμετρο. Και παρολαυτά, αυτό το απομονωμένο σημείο συγκεντρώνει όλα τα προβλήματα της μοντέρνας κοινωνίας: τη μόλυνση, τη διακίνηση ναρκωτικών, γιατί είμαστε μεταξύ της Λατινικής Αμερικής που τα παράγει και τους καταναλωτές του Βορρά. Εκεί οι λαθρέμποροι κάνουν μια στάση για να βάλουν καύσιμα και να ξεκουραστούν, επίσης υπάρχει το πρόβλημα της λαθραίας αλιείας παρά τη μόλυνση. Επίσης αν το μέλλον είναι στην ηλεκτροκίνηση θα πρέπει να κατασκευάσουμε τις ηλεκτρικές μπαταρίες για τα αυτοκίνητα και γνωρίζουμε ότι στο βάθος της θάλασσας του Clipperton είναι γεμάτο ορυκτά που μπορούν να χρησιμεύσουν για την παραγωγή αυτής της μπαταρίας. Θα το εκμεταλλευθούμε;
-Είχε ασχοληθεί με το νησί και ο Ζακ Υβ Κουστώ κάποτε.
Ο Cousteau είχε γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για το Clipperton και τα περιβόητα κόκκινα καβούρια του. Η ακτή του νησιού ήταν σαν ένα χαλί από καβούρια. Τώρα πλέον δεν υπάρχει ούτε ένα! Γιατί; Διότι το 2000 είχε ένα κορεάτικο αλιευτικό καράβι που ναυάγησε εκεί και αφού βυθίστηκε τα ποντίκια που αναγκαστικά το έσκασαν έφαγαν όλα τα καβούρια. Βλέπουμε λοιπόν πως οι άνθρωποι επηρεάζουν το οικοσύστημα ακόμα και σε ένα νησί που δεν κατοικείται από αυτούς.
-Tελικά ποια θα είναι η μοίρα του Clipperton;
Το ερώτημα είναι τι να κάνουμε αυτό το νησί; Να το εκμεταλλευτούμε οικονομικά; Να το κατοικήσουμε; Είναι μοναδική περίπτωση ατόλλης στον κόσμο με λίμνη γλυκού νερού (σ.σ. Η ατόλλη είναι κατηγορία κοραλλιογενών νησιών, τα οποία έχουν δακτυλιοειδές σχήμα και βρίσκονται σε τροπικές θάλασσες. Στο κέντρο τους βρίσκεται λιμνοθάλασσα, η διάμετρος της οποίας μπορεί να είναι άνω των 75 χιλιομέτρων). Οι επιστήμονες ζητούν αυτό το νησί σαν ένα εργαστήριο έρευνας. Από την άλλη πλευρά η πρόσβαση σε αυτό το νησί είναι πολύ δύσκολη. Με ελικόπτερο δε γίνεται λόγω του τεράστιου αριθμού πτηνών. Μερικοί υποστηρίζουν ότι για να διευκολυνθεί η πρόσβαση θα πρέπει να μπει δυναμίτης στη λίμνη ώστε να ενωθεί με τη θάλασσα και να διευκολυνθεί η πρόσβαση με καράβι στο νησί. Από την άλλη πλευρά υποστηρίζεται ότι δεν πρέπει να γίνει αυτό για να προστατευτεί το νησί. Βέβαια για να προστατευθεί θα πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι να το εποπτεύουν κατά κάποιο τρόπο και αυτό δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα. Υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που τίθενται. Λένε ότι με τη βοήθεια των δορυφόρων μπορεί να ελεγχθεί ποιος μπαίνει στο νησί αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχει σήμα από πλοίο που είναι κοντά ενώ το πλησιέστερο λιμάνι απέχει 2000 χιλιόμετρα!
-Tελικά τι κάνει το Clipperton τόσο ιδιαίτερο;
Είναι το πιο απομονωμένο νησί στον κόσμο. Ο κυβερνήτης της φρεγάτας του γαλλικού πολεμικού ναυτικού ήθελε να βάλουμε τη γαλλική σημαία και να φύγουμε γιατί σε περίπτωση εκκένωσης του πλοίου με άσχημες καιρικές συνθήκες το πλησιέστερο λιμάνι βρίσκεται σε απόσταση τριών ημερών συνεχούς ταξιδιού. Είναι πολύ επικίνδυνο νησί. Η πρόσβαση απαγορεύεται. Δίνουν άδεια πρόσβασης μόνο για επιστημονικούς λόγους. Ο στρατός εκεί κυνηγά τους διακινητές ναρκωτικών. Στο πλοίο ετοιμάζονταν για το Clipperton λες και θα έκαναν την απόβαση της Νορμανδίας. Κανένας από τους ναύτες που ταξίδεψαν δεν είχε ξαναπάει εκεί.
