Μονόδρομος ήταν η απόφαση της κυβέρνησης να κλείσει το Ναυάγιο, τη διεθνούς φήμης παραλία της Ζακύνθου, μετά το «καμπανάκι» κινδύνου που έκρουσε με πρόσφατη έκθεσή του ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), Ευθύμιος Λέκκας.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα η Realnews, ο Ευθύμης Λέκκας στις 9 Μαρτίου ενημέρωσε τον υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Χρήστο Στυλιανίδη, για τα ευρήματα της τελευταίας αυτοψίας που είχε πραγματοποιήσει. Τα όσα ανέφερε, σε συνδυασμό με τις κατά καιρούς έγγραφες προειδοποιήσεις των ειδικών για τον υψηλό κίνδυνο κατολισθήσεων, δεν άφησαν κανένα περιθώριο.
Μία ημέρα πριν, στις 8 Μαρτίου, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ και καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και η ομάδα του είχαν πραγματοποιήσει έκτακτη αυτοψία στην ευρύτερη περιοχή του Ναυαγίου, με σκοπό την εκτίμηση της διακινδύνευσης από φυσικούς κινδύνους.
Η έρευνα βασίστηκε σε μακροσκοπικές παρατηρήσεις και μετρήσεις πεδίου, καθώς επίσης και στην αποτύπωση των πρανών με τη χρήση Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (ΣμηΕΑ) και στη λήψη αεροφωτογραφιών υψηλού ποσοστού επικάλυψης από χαμηλό ύψος, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ενός σύγχρονου επιφανειακού μοντέλου τριών διαστάσεων.
Τα ευρήματα
Από την επεξεργασία ενός μεγάλου όγκου δεδομένων που συνθέτουν το τρισδιάστατο μοντέλο της ακτής, αλλά και τη σύγκρισή του με αντίστοιχα μοντέλα του παρελθόντος, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος για τη μελέτη της περιοχής, προέκυψε μια σειρά από ευρήματα, όπως αυτά αποτυπώνονται στην επιστολή.
Πρώτον, στην ευρύτερη περιοχή υφίσταται υψηλή σεισμικότητα σε εξέλιξη που ασκεί στα πρανή υψηλές φορτίσεις, με αποτέλεσμα την υψηλότατη πιθανότητα εκδήλωσης γενικευμένων κατολισθήσεων, καταπτώσεων και καταρρεύσεων.
Δεύτερον, υφίστανται διάσπαρτα βράχια μεγέθους έως 0,5 m 3 , τα οποία έχουν πρόσφατα καταπέσει από τα πρανή του όρμου στην περιοχή της απαγορευμένης ζώνης και στην περιοχή της ζώνης ελεγχόμενης πρόσβασης.
Τρίτον, στη βορειοανατολική και νοτιοδυτική πλευρά των πρανών παρατηρήθηκαν διακλάσεις, κατακόρυφες με ομόρροπη διάταξη προς το πρανές, ορατού μήκους 6 περίπου μέτρων, οι οποίες διευκολύνουν την εισροή υδάτων και προκαλούν διάβρωση και αστάθεια και στη συνέχεια πιθανές εκτεταμένες ανατροπές, καταπτώσεις και καταρρεύσεις.
Τέταρτον, στα πρανή, εντός του χώρου της υφιστάμενης παραλίας, παρατηρήθηκαν τεμάχια με οριακή ευστάθεια, τα οποία, εάν καταρρεύσουν, θα προκαλέσουν μικρού ύψους συνοδά γεωδυναμικά κύματα (τσουνάμι), που εγκυμονούν κινδύνους για παρακείμενα σκάφη και λουόμενους.
Το κλείσιμο
Με βάση τα παραπάνω ο Ευ. Λέκκας πρότεινε την άμεση λήψη μέτρων απαγόρευσης προσέγγισης στην παραλία. Η πρώτη φορά που ελήφθησαν αντίστοιχα μέτρα ήταν το 2018, όταν είχε αποφασιστεί ο αποκλεισμός του τμήματος της παραλίας που εφάπτεται του γκρεμού. Πιο συγκεκριμένα, ζήτησε «να απαγορευτεί η πρόσβαση στην απαγορευμένη ζώνη και στη ζώνη ελεγχόμενης πρόσβασης, να απαγορευτεί η προσέγγιση στο κορυφαίο τμήμα του πρανούς και να υπάρξει κατάλληλη σηματοδότηση της απαγόρευσης, ενώ να επιτρέπεται η προσέγγιση στη ζώνη ελεύθερης πρόσβασης μόνο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και παροχής βοήθειας». Κατ’ ουσία, βάσει αυτών των οδηγιών, η παραλία κλείνει εξ ολοκλήρου, εκτός από ένα μικρό τμήμα της, όπου η πρόσβαση θα επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικά έκτακτες περιπτώσεις.
Μάλιστα, σύμφωνα με το έγγραφο, οι προτάσεις θα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα και να ισχύσουν ωσότου διαμορφωθούν νέα δεδομένα που θα προκύψουν από τις αυτοψίες, οι οποίες θα πρέπει να διενεργούνται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο, προκειμένου να διερευνάται η εξέλιξη των φαινομένων.
Σημειώνεται ότι τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες πρότειναν τη λήψη μιας σειράς μέτρων, όπως η ζωνοποίηση της παραλίας σε υψηλού, χαμηλού κινδύνου και ελεύθερης πρόσβασης, η φύλαξη του Ναυαγίου κ.ά. Στην πράξη, όμως, τα μέτρα αυτά κρίθηκαν σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστα λόγω της ιδιομορφίας του χώρου.
Αυτό, σε συνδυασμό μάλιστα με το γεγονός ότι στην παραλία σημειώνονται αλλεπάλληλες κατολισθήσεις, είχε ως αποτέλεσμα την πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση για απαγόρευση πρόσβασης στον όρμο του Ναυαγίου τόσο από θαλάσσης όσο και από στεριάς μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου 2023.
Οι προειδοποιήσεις
«Αν συμβεί κάποιο ατύχημα, θα είναι ολέθριo», δηλώνει ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, ο οποίος από το 2018 και μετά παρακολουθεί στενά τα φυσικά φαινόμενα στην περιοχή. Στην πρόταση δράσης για το Ναυάγιο προς τον δήμο Ζακυνθίων, με ημερομηνία 26 Φεβρουαρίου 2019, ο Ευ. Λέκκας είχε ζητήσει τη λήψη εννέα μέτρων, τονίζοντας ότι η εκδήλωση «κατολισθητικών φαινομένων είναι συνεχής και επαναλαμβανόμενη στο παράκτιο αυτό τμήμα».
Μάλιστα, αναφερόταν και σε άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα αστοχιών των απότομων πρανών παραλιών, όχι μόνο του Ναυαγίου. Μεταξύ αυτών ήταν οι κατολισθήσεις και καταπτώσεις μεγάλων βράχων στην παραλία του Μύρτου και των Πετανών της Κεφαλονιάς κατά τους σεισμούς μεγέθους 6 Ρίχτερ τον Φεβρουάριο του 2014, ευτυχώς χωρίς ανθρώπινες απώλειες και τραυματισμούς, οι εκτεταμένες κατολισθήσεις στις παραλίες Εγκρεμνών και Πόρτο Κατσίκι κατά τον σεισμό μεγέθους 6,4 Ρίχτερ στη Λευκάδα τον Νοέμβριο του 2015 και τέλος οι καταπτώσεις μετά από έντονες βροχοπτώσεις στο Ναυάγιο της Ζακύνθου, που είχαν ως αποτέλεσμα να τραυματιστούν 7 επισκέπτες της παραλίας, τον Οκτώβριο του 2018.
Αντιδράσεις
Ωστόσο, οι νέες αποφάσεις της κυβέρνησης προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση στους επαγγελματίες του τουρισμού που βλέπουν τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις. Η Χριστίνα Τετράδη, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Ομίλου Τουριστικών Επιχειρήσεων στη Ζάκυνθο και αντιπρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος, δηλώνει στην «R»: «Φυσικά το θέμα της ασφάλειας των επισκεπτών είναι κάτι που δεν το διαπραγματευόμαστε. Αλλωστε, αυτό που πάντα προσπαθούσαμε ως ξενοδόχοι είναι το Ναυάγιο να είναι ανοικτό και ασφαλές. Θεωρούμε ότι θα πρέπει άμεσα, όμως, να βρεθεί μια λύση, διότι πρόκειται για το κλείσιμο ενός εθνικού τοποσήμου. Η φωτογραφία της παραλίας, που αναπαράγεται από τα ΜΜΕ παγκοσμίως και από τα social media, είναι συνυφασμένη με τον ελληνικό τουρισμό. Για το νησί είναι κάτι αντίστοιχο με το να κλείσει η Ακρόπολη στην Αθήνα».
Η σπουδαιότητα της παραλίας για τον τοπικό και ελλαδικό τουρισμό ήταν και ο λόγος που οι ξενοδόχοι είχαν απευθυνθεί στην κυβέρνηση και δρομολογήθηκε ο φορέας διαχείρισης του Ναυαγίου. «Στόχος του φορέα ήταν ακριβώς η επίλυση όλων αυτών των ζητημάτων, της ασφάλειας και της συντήρησης του πλοίου που κείτεται στην παραλία, το οποίο είναι εξίσου σημαντικό. Στο σημείο που βρισκόμαστε απαιτούνται άμεσες ενέργειες και παρεμβάσεις. Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να κλείσει το Ναυάγιο και δεν μπορεί να δρομολογηθεί φύλαξη, όταν μιλάμε για ένα εθνικό τοπόσημο. Είναι ντροπή να λέμε στον κόσμο ότι δεν μπορούμε να βρούμε λύση, γιατί δεν υπάρχει φύλαξη και συντονισμός των πλοιαρίων», αναφέρει η Χρ. Τετράδη.
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Κοινοπραξίας Πλοίων Πόρτο Βρώμη-Μαριές, Διονύσης Γιατράς, σημειώνει: «Το Ναυάγιο είναι ο σημαντικότερος λόγος που οι τουρίστες επισκέπτονται το νησί. Θεωρώ ότι αυτοί που αποφάσισαν δεν είχαν ενημερωθεί σωστά. Είμαστε σε συζητήσεις για να επανεξεταστεί το θέμα. Δεν γίνεται το 2020 να μην υπάρχει πρόβλημα και να έχουμε 1.000 τουρίστες στην παραλία και το 2023 να μην πλησιάζουμε. Βέβαια, το πρώτο μέλημα όλων μας είναι η ασφάλεια. Γι’ αυτό υπακούμε στις υποδείξεις των ειδικών. Αλλά αυτή η απόφαση που ελήφθη δεν ήταν σωστή. Θεωρούμε ότι μπορεί να υπάρξει μια προσέγγιση διά θαλάσσης στον κόλπο του Ναυαγίου με ασφάλεια χωρίς να αποβιβάζονται οι επισκέπτες στην παραλία».
Διευκρινίσεις
Η περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων, Ρόδη Κράτσα-Τσαγκαροπούλου τονίζει, σε ανακοίνωσή της: «Η πρόσφατη Κοινή Υπουργική Απόφαση, αναφορικά με τη “λήψη μέτρων απαγόρευσης πρόσβασης των επισκεπτών στην περιοχή του Ναυαγίου Ζακύνθου”, χρήζει διευκρινίσεων ως προς τα δεδομένα της περιοχής και των συνθηκών ασφαλούς επισκεψιμότητάς της. Για τον λόγο αυτό ζητήσαμε από τους υπουργούς Τουρισμού Βασίλη Κικίλια και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Χρήστο Στυλιανίδη να προσδιορίσουν με διευκρινιστική εγκύκλιο την εφαρμογή των μέτρων που πρέπει να ισχύσουν άμεσα αλλά και εξελικτικά, βάσει των επιστημονικών παρατηρήσεων της ομάδας του καθηγητή Ευθύμιου Λέκκα, σύμφωνα με τον οποίο οι μέχρι σήμερα συνθήκες επισκεψιμότητας είναι απαγορευτικές, αλλά η εφαρμογή σωστών μέτρων μπορεί να δώσει λύση. Το Ναυάγιο, ως φυσικό μνημείο με τεράστια επισκεψιμότητα, αποτελεί μια πολυσύνθετη υπόθεση με σοβαρά θέματα ασφάλειας και προστασίας, που ποτέ στο παρελθόν δεν αντιμετωπίστηκαν δεόντως ούτε από το κράτος ούτε από την τοπική αυτοδιοίκηση».
