Το παραγωγικό μοντέλο της χώρας αλλάζει και μάλιστα θεαματικά, όπως δείχνουν τα στοιχεία. Μετά το σοκ της πανδημίας και του παγκόσμιου lockdown, η Ε.Ε. θυμήθηκε ότι πρέπει να επιστρέψουν «φουγάρα» στη Γηραιά Ηπειρο. Η έκθεση Ντράγκι μιλά για το κόστος της μετάβασης σε μια πιο καθαρή βιομηχανία και στο τραπέζι μπαίνει η συζήτηση για την επαναβιομηχάνιση της Ευρώπης, κυρίως για να εξαρτάται στο μέλλον λιγότερο από την Κίνα. Ωστόσο, στην Ελλάδα η στροφή στη βιομηχανία έχει ήδη ξεκινήσει. Αν και όλη η συζήτηση γίνεται συνεχώς για τα ρεκόρ στον τουρισμό που φέτος θα φτάσει στα 22 δισ. ευρώ, τα έσοδα της χώρας από εξαγωγές αγαθών είναι πλέον περισσότερα από τα έσοδα που της αποφέρουν κάθε χρόνο οι εξαγωγές υπηρεσιών και το τουριστικό προϊόν μαζί.
Θεωρητικά, αν μία ακόμα νέα διεθνής κρίση «έκλεινε» ξανά τον τουρισμό όπως το 2020, ο μεγαλύτερος πλούτος θα συνέχιζε να έρχεται στην Ελλάδα από τη μεταποίηση, αφού η χώρα θα εξακολουθούσε να κερδίζει περισσότερα από όσα θα έχανε από τις υπηρεσίες.
Στη μεγάλη πανδημία το 2020, η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη ύφεση (-9% του ΑΕΠ) γιατί καμία άλλη χώρα δεν είχε τόσο μεγάλη εξάρτηση από τον τουρισμό. Από τότε, όμως, ακόμα κι αν δεν είναι πάντα τόσο εμφανές, έχουν αλλάξει πολλά.
Παρότι κάποια στοιχεία απαιτούν ίσως βαθύτερη ανάλυση (αν π.χ. συνδέονται με συγκυριακούς παράγοντες όπως η ακρίβεια κ.λπ.), στο σύνολό τους δείχνουν ότι η βιομηχανία τα τελευταία 5-6 χρόνια έχει επιστρέψει δυναμικά σε σχέση όχι μόνο με το 2019, αλλά και με εποχές πολύ προτού ξεσπάσει η ελληνική κρίση.
Για παράδειγμα:
■ Η Ελλάδα παράγει πιο πολλά: Η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε 25% σε πραγματικούς όρους. Εως το 2023 είχε αυξηθεί 14% σε πέντε χρόνια, αλλά φέτος αυξήθηκε επιπλέον 9%.
Συγκεκριμένα, και παρά τη στρατηγική επιλογή της απολιγνιτοποίησης που περιορίζει την εξόρυξη λιγνίτη που αφθονεί στη χώρα μας, ο γενικός δείκτης βιομηχανικής παραγωγής (στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ) αυξήθηκε από 118,42 μονάδες, που ήταν τον Ιούλιο του 2019, στις 148,89 μονάδες τον Ιούλιο του 2024. Στο ύψος αυτό η βιομηχανική παραγωγή βρισκόταν σταθερά έως τον Φεβρουάριο του 2001! Με εξαίρεση τον Ιανουάριο του 2007, ποτέ ξανά δεν είχε φτάσει ή ξεπεράσει τις 148 μονάδες – και μάλιστα με βάση τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία που επιτρέπουν διαχρονική σύγκριση. Συνεπώς, το άλμα κατά 25,7% τα τελευταία πέντε χρόνια -και μάλιστα κατά 10,6% μέσα σε μόλις ένα έτος σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2023- κάλυψε την απόσταση μιας 20ετίας, στην οποία η ελληνική βιομηχανία είχε γίνει σκιά του παρελθόντος της.
■ Το made in Greece πουλάει εκτός από την παραγωγή και αλλάζει το μοντέλο των εξαγωγών. Η Ελλάδα εξάγει περισσότερα βιομηχανικά προϊόντα. Το μερίδιο της μεταποίησης στο σύνολο των άμεσων ξένων επενδύσεων υπερδιπλασιάστηκε: από 7,5% το 2019 εκτινάχθηκε σε 16,9% το 2023, που ήταν και χρυσή χρονιά στον τουρισμό. Και σε απόλυτα μεγέθη (ευρώ) τα έσοδα της χώρας από εξαγωγές αγαθών είναι πλέον περισσότερα από τα έσοδα από τουρισμό και υπηρεσίες μαζί (49,8 δισ. το 2023 έναντι 48,9 δισ. αντίστοιχα)!
Από το 2020 και μετά, τα έσοδα από εξαγωγές αγαθών υπερτερούν σταθερά εκείνων από τουρισμό και υπηρεσίες (πίνακας 1). Αυτό ήταν φυσικό και επόμενο στην αρχή, όταν ο τουρισμός «έκλεισε» λόγω κρίσης. Ωστόσο η Ελλάδα αναγκάστηκε να βρει εναλλακτικές απέναντι στη μονοκαλλιέργεια τουρισμού και υπηρεσιών. Πλέον η ελληνική οικονομία έχει δύο ατμομηχανές αντί για μία. Και η υπεροχή της παραγωγής και εξαγωγής αγαθών συνεχίζεται, παρότι ο τουρισμός ανέκαμψε και καταγράφει κάθε χρόνο νέα ρεκόρ – προκαλώντας ακόμα και… πρόβλημα υπερτουρισμού.
■ Αυξάνεται η συμμετοχή της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της χώρας: Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του κλάδου «ορυχεία και λατομεία, μεταποίηση, ενέργεια, παροχή νερού» κ.λπ. αυξήθηκε πάνω από 40%, από 22,1 δισ. ευρώ στο τέλος του 2019 σε 31,3 δισ. στο τέλος του 2023 (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ σε σταθερές τιμές προηγούμενου έτους). Αντίστοιχα, στα χρόνια αυτά, το ΑΕΠ της χώρας αυξήθηκε κατά 15%, από 182,9 δισ. το 2019 στα 210,1 δισ. ευρώ το 2023. Η συμβολή του κλάδου της βιομηχανίας στην οικονομία ανήλθε από 12% του ΑΕΠ το 2019 σε 15% το 2023.
■ Μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας στη μεταποίηση: Η παραγωγικότητα της εργασίας ανά ώρα, όπως καταγράφεται στα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αυξήθηκε από το 2019 μέχρι το 2023 κατά σχεδόν 20%, όταν στο σύνολο της οικονομίας αυξήθηκε κατά περίπου 5% και στην Ευρωζώνη μόλις 1,7%.
Η ποιοτική αυτή αλλαγή είναι τεράστια, αφού η Ελλάδα καταφέρνει πλέον να εξάγει ακόμα και τεχνολογία. Ιδιαίτερα εντυπωσιάζει η δυναμική αύξηση των εξαγωγών ελληνικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας φτάνουν έως το 2022. Δείχνουν όμως ότι η χώρα έφτασε να κοντράρει στα ίσα όχι μόνο τη Γερμανία, αλλά ακόμα και την παγκόσμια υπερδύναμη στις εξαγωγές τεχνολογίας, τη Νότια Κορέα.
Συγκεκριμένα, το 2022 το 14,3% των ελληνικών εξαγωγών επεξεργασμένων βιομηχανικών προϊόντων αφορούσε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας (πίνακας 2). Σε σχέση με πριν από δέκα χρόνια, σχεδόν διπλασιάστηκαν ως ποσοστό (ήταν στο 8,5% το 2013) ξεπερνώντας έτσι ισχυρές χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία 12,4%, Ιταλία 8,8%, Πορτογαλία 6,2%) και πλησιάζοντας όσο ποτέ τη Γερμανία (16%) ή ακόμα και την Κορέα (16,9%), η οποία πάντως τη συγκεκριμένη χρονιά υπέστη καθίζηση από το 36,1% το 2021.
Αυτό μπορεί, εν μέρει, να θεωρηθεί απόρροια της συγκυρίας: κραταιές δυνάμεις έχασαν έδαφος λόγω της διεθνούς ύφεσης. Εν μέσω της παγκόσμιας κρίσης, οι ανακατατάξεις ήταν τεράστιες στην οικονομία. Η Ελλάδα όμως κατάφερε να κάνει το «μπαμ», ακόμα και εξάγοντας χειρουργικές μάσκες προστασίας, καθώς η φαρμακοβιομηχανία συμπεριλαμβάνεται στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας.
Σε απόλυτα μεγέθη, οι εξαγωγές τεχνολογίας από ελληνικές επιχειρήσεις έχουν τριπλασιαστεί: από 950 εκατ. δολάρια το 2013 έφτασαν στα 2,82 δισ. ευρώ το 2022. Το 2021 μάλιστα είχαν φτάσει πολύ υψηλότερα, στα 4,5 δισ. δολάρια, αλλά, συγκυριακά, εμφανίζονταν να έχουν σημειώσει μικρή κάμψη ως μερίδιο των εξαγωγών (πίνακας 3) λόγω της εκτόξευσης των τιμών των καυσίμων που εξήγαγε την ίδια χρονιά η χώρα, εξαιτίας της πρωτοφανούς ενεργειακής κρίσης την εποχή εκείνη.
