“Όσο περισσότερο ζω, τόσο πιο όμορφη γίνεται η ζωή”, ήταν η φράση που είχε μοιραστεί ο Frank Lloyd Wright, ο διάσημος Αμερικανός αρχιτέκτονας και συγγραφέας. Η αλήθεια που κρύβει αυτή η πρόταση, αν και αδιαμφισβήτητη, δεν ισχύει για όλους και όλες, ειδικά όταν τα σημάδια την γήρανσης είναι πλέον εμφανή στα σώματά μας. Αποτέλεσμα αυτής της δυσαρέσκειάς μας είναι η δημιουργία μιας τεράστιας βιομηχανίας που στηρίζεται πάνω στην ανάγκη του ανθρώπου να εξομαλύνει, όσο είναι δυνατόν, τις αλλαγές που επιφέρει πάνω του το πέρασμα του χρόνου. Από προϊόντα ομορφιάς και επεμβάσεις που υπόσχονται προσωρινές ή μόνιμες αντιγηραντικές ιδιότητες, έως χάπια και συμπληρώματα διατροφής που τονώνουν το κολλαγόνο του δέρματός μας, κάνουμε ότι μπορούμε -και όσο μας το επιτρέπουν τα οικονομικά μας- για να παραμείνουμε νέοι.
Η διαδικασία της γήρανσης ωστόσο, αποτελεί για τους επιστήμονες που ασχολούνται μαζί της, ένα ενδιαφέρον ερευνητικό αντικείμενο που ανά διαστήματα μπορεί να προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για τον ανθρώπινο γενετικό κώδικα και τον κύκλο της ζωής μας.
Τι είναι η γήρανση και τι την προκαλεί;
Δεδομένου της πολυπλοκότητας της γήρανσης, πολλές επιστημονικές ομάδες διατυπώνουν εδώ και χρόνια θεωρίες -οι οποίες κάποια στιγμή άγγιξαν τις 300- σχετικά με τους ακριβείς μηχανισμούς, υπεύθυνους για αυτήν.
Αρχίζοντας από τα βασικά, η γήρανση είναι μια σταδιακή μείωση της λειτουργίας του οργανισμού μας, λόγω της συσσώρευσης κυτταρικών βλαβών. Γενικότερα, αποτελεί το αποκορύφωμα των φυσιολογικών αλλαγών που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Ενώ ορισμένες από αυτές τις αλλαγές είναι φαινομενικά ακίνδυνες (όπως τα γκρίζα μαλλιά και οι ρυτίδες), άλλες έχουν πιο βαθύ αντίκτυπο και επηρεάζουν πτυχές της υγείας όπως η κινητικότητα, η αντοχή των οστών και η ευαισθησία σε ασθένειες.
Ωστόσο, η πρόοδος της έρευνας με στόχο τη διαλεύκανση της διαδικασίας οδήγησε σε δύο κυρίαρχες κατηγορίες: τις προγραμματισμένες θεωρίες γήρανσης και τις θεωρίες βλάβης της γήρανσης.
Η πρώτη επικεντρώνεται γύρω από την άποψη ότι η γήρανση είναι ένα έμφυτο μέρος της βιολογίας. Τα κύτταρα είναι προγραμματισμένα να φθείρονται και να επιδεινώνουν σκόπιμα τη λειτουργία τους με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, τα κύτταρα έχουν περιορισμένη διάρκεια ζωής.
Η δεύτερη θεωρεί τη γήρανση όχι εγγενή, αλλά ως μια συσσώρευση βλαβών που προκαλούνται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η φθορά είναι οι κύριοι παράγοντες της γήρανσης.
Θεωρία της γήρανσης ως βιολογικό χαρακτηριστικό
Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους οι επιστήμονες εξηγούν την αιτία της γήρανσης τους ανθρώπου. Πρώτη είναι η γενετική αιτία, σύμφωνα με την οποία, η γήρανση προκαλείται από την “ενεργοποίηση” και “απενεργοποίηση” ορισμένων γονιδίων. Ως μια δεύτερη αιτία φαίνεται να παρουσιάζεται η ενδοκρινική θεωρία, η οποία συνδέει τον ρυθμό γήρανσης με τα επίπεδα των ορμονών που ελέγχουν διεργασίες όπως η ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα που μειώνονται με την ηλικία και προκαλούν δυσλειτουργία στις κυτταρικές διεργασίες. Στο ίδιο μονοπάτι κινείται και η ανοσολογική θεωρία, η οποία βασίζεται στο γεγονός ότι το ανοσοποιητικό σύστημα είναι προγραμματισμένο να κορυφώνεται κατά την εφηβεία και να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα την αυξημένη ευαισθησία σε ασθένειες και νοσήματα.
Θεωρία των βλαβών της γήρανσης
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η φθορά είναι οι κύριοι παράγοντες της γήρανσης. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι τα κύτταρα και οι ιστοί δεν προορίζονται να ζουν για πάντα, καθώς έχουν επίσης ζωτικά μέρη που φθείρονται με τη συνεχή χρήση. Μια ακόμη θεωρία που ανήκει σε αυτή την κατηγορία είναι η θεωρία του ρυθμού ζωής, σύμφωνα με την οποία ο ρυθμός του μεταβολισμού ενός οργανισμού καθορίζει τη διάρκεια ζωής, με έναν ταχύτερο μεταβολισμό να οδηγεί σε μικρότερη διάρκεια ζωής.
Κάποιες ακόμα θεωρίες που βασίζονται στην φθορά είναι οι εξής: Η θεωρία της διασύνδεσης, σύμφωνα με την οποία, η γήρανση συμβαίνει καθώς συσσωρεύονται διασταυρούμενες πρωτεΐνες και προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και τους ιστούς. Η θεωρία των ελεύθερων ριζών, η οποία προτείνει ότι η γήρανση προκαλείται από την έκθεση σε ουσίες του περιβάλλοντος, οι οποίες προκαλούν βλάβες στο DNA, τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια. Η περιβαλλοντική έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, η ρύπανση και οι υπεριώδεις ακτίνες συμβάλλουν στην παραγωγή ελεύθερων ριζών.
Επίσης υπάρχουν η θεωρία της αστάθειας του γονιδιώματος, η οποία υποστηρίζει ότι η γήρανση οφείλεται σε κατεστραμμένο DNA, ιδίως μιτοχονδριακό DNA, το οποίο ο οργανισμός δεν έχει καταφέρει να επιδιορθώσει. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το κατεστραμμένο DNA συσσωρεύεται και εμποδίζει περαιτέρω τη διαδικασία επιδιόρθωσης του DNA.
Αλλά και η θεωρία της πληροφορίας που προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Δρ Ντέιβιντ Σινκλέρ στο βιβλίο του “Lifespan: Why We Age and Why We Don’t Have To” και αποδίδει τη γήρανση σε απώλεια πληροφοριών. Καθώς τα κύτταρα καταστρέφονται, χάνουν τις πληροφορίες που κωδικοποιούν την ταυτότητά τους, ενώ καθώς οι βλάβες συσσωρεύονται, περισσότερα κύτταρα χάνουν την ταυτότητά τους και η λειτουργία των ιστών και των οργάνων αρχίζει να μειώνεται και να οδηγεί στη γήρανση.
Οι ειδικοί της αντιγήρανσης και το χάπι νεότητας
Καθώς η έρευνα εξελίσσεται, οι ειδικοί της γήρανσης αναδιαμορφώνουν τη διαδικασία της γήρανσης. Αντί για ένα σύνολο έμφυτων βιολογικών διεργασιών που οδηγούν σε μη αναστρέψιμες μοριακές και κυτταρικές αλλαγές, η γήρανση είναι μια σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικής και τρόπου ζωής.
Ωστόσο, ένα πλήρως ανατρεπτικό αποτέλεσμα είχε μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, με τους επιστήμονες που έλαβαν μέρος να ισχυρίζονται ότι έφτασαν πολύ κοντά στην εύρεση της “Πηγής της Νεότητας”. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό “Aging” τον Ιούλιο του 2023, η ομάδα εντόπισε έξι χημικά παρασκευάσματα που έχουν την ικανότητα να αντιστρέφουν τη διαδικασία γήρανσης τόσο στα κύτταρα του δέρματος του ανθρώπου όσο και σε ποντίκια. Ο Δρ Ντέιβιντ Σινκλέρ, μοριακός βιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και συν-συγγραφέας της μελέτης, χαρακτήρισε το γεγονός αυτό ως “επανάσταση” βλέποντας το ως ένα βήμα προς την “προσιτή αναζωογόνηση ολόκληρου του σώματος”. Ο Δρ Σινκλέρ πρότεινε μάλιστα ότι οι δοκιμές σε ανθρώπους θα μπορούσαν να ξεκινήσουν μέσα στο επόμενο έτος. Η πρόβλεψη αυτή έχει τραβήξει την προσοχή επιφανών προσωπικοτήτων, όπως του μεγιστάνα της τεχνολογίας Έλον Μασκ.
Η προσέγγιση των επιστημόνων κατέληξε στον εντοπισμό έξι χημικών μιγμάτων που, σύμφωνα με το δελτίο τύπου, “αποκατέστησαν το προφίλ των μεταγραφών της NCC και του γονιδιώματος σε νεανικές καταστάσεις και αντέστρεψαν τη μεταγραφική ηλικία (βιολογική ηλικία) σε λιγότερο από μία εβδομάδα”. Μάλιστα, κατά τη δοκιμή αυτών των κοκτέιλ σε ποντίκια και ανθρώπινα κύτταρα, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και για τους έξι συνδυασμούς υπήρχε αποτέλεσμα από-γήρανσης. Αν και πολλοί άλλοι βιολόγοι αντιμετώπισαν αυτά τα ενθουσιώδη αποτελέσματα με σκεπτικισμό, ο Δρ Ντέιβιντ Σινκλέρ δήλωσε ότι αυτή η νέα ανακάλυψη προσφέρει τη δυνατότητα αντιστροφής της γήρανσης με ένα μόνο χάπι, με εφαρμογές που κυμαίνονται από τη βελτίωση της όρασης έως την αποτελεσματική αντιμετώπιση ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία.
