7 Ιουλίου 1983
Η 11χρονη Samantha Smith, μια μαθήτρια από το Μέιν των Ηνωμένων Πολιτειών, φεύγει για τη Σοβιετική Ένωση. Σε κάθε της βήμα, την ακολουθεί μια συνοδεία δημοσιογράφων που θα ταίριαζε περισσότερο σε διασημότητα πρώτου μεγέθους. Τις επόμενες ημέρες, η Samantha θα γίνει η «μικρότερη διπλωμάτης των ΗΠΑ», ένα είδωλο της ειρήνης μέσα στην πιο σκοτεινή περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.
Γεννημένη στις 29 Ιουνίου του 1972, η Samantha Smith ήταν μόλις 5 ετών όταν έγραψε στη Βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας για να της εκφράσει τον θαυμασμό της.
Στα 10 της, ήξερε ήδη αρκετά πράγματα για τον κόσμο. Είχε μελετήσει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη χρήση της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία. Είχε ακούσει στις ειδήσεις να μιλάνε σε δραματικό τόνο για τους πυραύλους και τον Ψυχρό Πόλεμο και είχε παρακολουθήσει ένα ντοκιμαντέρ για τις επιπτώσεις που θα είχε στο οικοσύστημα της γης ένας πυρηνικός πόλεμος.
Όταν ένα πρωί ξύπνησε με το ερώτημα εάν αυτή η μέρα θα μπορούσε να είναι η τελευταία για την ανθρωπότητα, η μητέρα της της έδειξε το περιοδικό Time της 22ας Νοεμβρίου του 1982. Το τεύχος αυτό είχε στο εξώφυλλό του τον Ρώσο ηγέτη που είχε μόλις αναλάβει την εξουσία, Yuri Andropov.
«Γιατί δεν του γράφεις ένα γράμμα;», τη ρώτησε η μητέρα της. Και έτσι, αυτό το 10χρονο κορίτσι έστειλε μια επιστολή στο Κρεμλίνο.
«Αγαπητέ κ. Andropov,
Το όνομά μου είναι Samantha Smith. Είμαι 10 χρονών. Συγχαρητήρια για τη νέα σας θέση. Ανησυχώ μήπως η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπαίνουν σε έναν πυρηνικό πόλεμο. Θα ψηφίσετε να γίνει πόλεμος ή όχι; Εάν δεν το σκοπεύετε, πείτε μου, σας παρακαλώ, πώς θα βοηθήσετε ώστε να μην γίνει πόλεμος.
Σε αυτήν την ερώτηση, δεν χρειάζεται να απαντήσετε, αλλά μου άρεσε εάν το κάνατε. Γιατί θέλετε να κατακτήσετε τον κόσμο ή τουλάχιστον τη χώρα μας; Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο για να τον μοιραζόμαστε και να τον φροντίζουμε. Όχι για να τσακωνόμαστε για αυτόν ή για να τον έχει ολόκληρο μια ομάδα ανθρώπων. Σας παρακαλώ, ας κάνουμε αυτό που ήθελε και να είναι όλοι χαρούμενοι».
Η Samantha έκλεισε την επιστολή της με ένα υστερόγραφο: «Υ.Γ. Παρακαλώ γράψτε μου».
Αρχικά, δεν πήρε απάντηση, αν και το γράμμα της δημοσιεύτηκε αργότερα στη ρωσική εφημερίδα Pravda. Αυτό την έκανε να γράψει στον πρέσβη της Σοβιετικής Ένωσης στην Ουάσιγκτον, ρωτώντας τον εάν ο Andropov σκόπευε να της απαντήσει.
Και πράγματι, στις 26 Απριλίου του 1983 έλαβε μία επιστολή από τον ίδιο τον Andropov.
Απαντώντας στην ερώτηση της Samantha, είπε ότι η χώρα του είχε δηλώσει πως δεν σκόπευε να χρησιμοποιήσει πρώτη πυρηνικά όπλα κατά άλλων κρατών.
«Ναι, Samantha, εμείς στη Σοβιετική Ένωση προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα ώστε να μην υπάρξει πόλεμος στην γη. Αυτό θέλει κάθε Σοβιετικός. Αυτό μας έμαθε ο σπουδαίος ιδρυτής του κράτους μας, Vladimir Lenin», έγραψε.
Επαίνεσε την ειλικρίνεια και το θάρρος της Samantha και μάλιστα την κάλεσε να επισκεφθεί τη Σοβιετική Ένωση.
Μοιάζει απλό σήμερα, αλλά η εποχή εκείνη ήταν μία επικίνδυνη στιγμή στον Ψυχρό Πόλεμο. Τον Μάρτιο του 1983, ο Reagan έδωσε την ομιλία του όπου αποκάλεσε τη Σοβιετική Ένωση «αυτοκρατορία του κακού», ζητώντας την αύξηση των αμυντικών δαπανών και τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ, για να αντιμετωπιστεί η σοβιετική απειλή. Εν τω μεταξύ, ο Andropov τον είχε συγκρίνει με τον Hitler.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, όπου οι δύο λαοί έβλεπαν τον άλλο σαν τον εχθρό, η Samantha Smith βρέθηκε στο επίκεντρο της ψυχροπολεμικής πολιτικής. Επί δύο εβδομάδες στη Σοβιετική Ένωση, επισκέφτηκε τον τάφο του Lenin, το μπαλέτο Bolshoi και μια καλοκαιρινή κατασκήνωση στην Κριμαία. Συνάντησε την Valentina Tereshkova, την πρώτη γυναίκα που πήγε στο διάστημα και έκανε πολλούς φίλους.
Σοβιετικοί αλλά και δυτικοί δημοσιογράφοι την ακολουθούσαν σε κάθε της βήμα, καταγράφοντας κάθε συνάντηση και αντίδρασή της, όπως γράφει το Smithsonian Magazine. «Κάποιοι άνθρωποι έχουν λανθασμένη εντύπωση για τους Σοβιετικούς. Και αυτοί θέλουν την ειρήνη, όπως εγώ», είπε στους δημοσιογράφους.
Η Samantha συνέχισε να απασχολεί τα μέσα και μετά την επιστροφή της. Έδινε συνεντεύξεις, είχε δική της εκπομπή στην τηλεόραση και άρχισε να γράφει ένα βιβλίο. Έκπληκτη έλεγε στις συνεντεύξεις της ότι τα παιδιά στη Σοβιετική Ένωση ήταν ίδια με αυτά που ήξερε στις ΗΠΑ. «Ήταν απλά πολύ καλοί μαζί μου».
Όμως, στους μήνες που ακολούθησαν μετά την επίσκεψη αυτής που χαρακτηρίστηκε ως «η μικρότερη διπλωμάτης», οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις συνέχισαν να χειροτερεύουν.
Η υπερ-έκθεση της Samantha στα μέσα γέννησε ερωτήματα για το κατά πόσο το κορίτσι είχε χρησιμοποιηθεί σαν πιόνι, και από τις δύο πλευρές, σαν ένας αντιπερισπασμός από τα πραγματικά προβλήματα.
Δυστυχώς, τον Αύγουστο του 1985, καθώς επέστρεφε στο Μέιν από το Λονδίνο, όπου είχε βρεθεί για τα γυρίσματα της σειράς της, η Samantha Smith σκοτώθηκε, μαζί με τον πατέρα της, σε συντριβή αεροπλάνου. Ήταν μόλις 13 ετών.
Ανάμεσα σε εκείνους που μίλησαν για τον πρόωρο χαμό της ήταν και ο τότε ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Mikhail Gorbachev. «Νιώθω ότι εάν η Samantha δεν είχε πεθάνει με τέτοιο τραγικό τρόπο, θα μπορούσε να έχει ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική αλλαγή και να κάνει πολύ καλό», έγραψε.
Τον επόμενο χρόνο, η μητέρα της επέστρεψε στη Σοβιετική Ένωση με 20 συμμαθητές της Samantha και επισκέφθηκε πολλά σημεία στα οποία ο κόσμος τιμούσε τη μνήμη της.
