Τους τελευταίους μήνες, λόγω Covid-19, είχα μια μοναδική ευκαιρία να παρακολουθήσω διαδικτυακά, στην Ελλάδα και το εξωτερικό πάνω από 60 ενημερωτικές εκδηλώσεις.
Πρόκειται για ρεκόρ το οποίο έχει όμως μεγάλη σημασία. Χάρη στο Διαδίκτυο στο οποίο δεν κυκλοφορούν μόνο σαπρόφυτα, απορρίμματα, περιττώματα και μίσος, μου δόθηκε η ευκαιρία να ακούσω κορυφαίους καθηγητές, επιχειρηματίες, επιστήμονες και απλούς πολίτες. Είχα τη μοναδική τύχη να συνειδητοποιήσω την απίστευτη γνώση που κυκλοφορεί στον κόσμο, μετατρέποντας την έννοια του «αεί διδασκόμενος» σε απέραντη ευτυχία. Το να μαθαίνει κανείς, είναι μοναδικό εργαλείο ζωής με νόημα. Απέκτησα την αίσθηση όμως, μετά από κάποιες εκδηλώσεις ότι είναι ταυτοχρόνως και πολύ καλό εργαλείο πολιτιστικού μάρκετινγκ, ιδιαίτερα στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από αλλαγές και ανατροπές σε επίπεδο συμπεριφορών, θεσμών και αξιών.
Συνειδητοποίησα ότι στη σημερινή ψηφιακή εποχή μας, η περίφημη ρήση του Ιμανουέλ Καντ το 1784, ήτοι 238 χρόνια πριν, «τόλμα να γνωρίζεις» (Sapèrent aude) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μιας γιγαντιαίας ανατροπής, που θα φέρει αντιμέτωπους τους γνωρίζοντες με τους μη γνωρίζοντες και μη θέλοντες να μάθουν.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, σε αντίθεση με την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είναι εντυπωσιακή η προσπάθεια που κάνει η Κίνα να προβάλλει την όντως εντυπωσιακή της οικονομική της ανάπτυξη με τον πανάρχαιο πολιτισμό της και τις διάφορες φιλοσοφικές πτυχές του τελευταίου.
Για παράδειγμα παρακολούθησα τρεις εκδηλώσεις με θέμα τη σημασία της φιλοσοφίας του Κομφούκιου στην άσκηση ηγεσίας και τη συνεισφορά που η κινεζική ιατρική μπορεί να έχει στους σύγχρονους τρόπους διατροφής. Και από την άποψη αυτή ειναι εντυπωσιακά τα επιτεύγματα της σύγχρονης κινεζικής γεωργίας, σε τομείς που η δυτική ανοησία και πολιτική ασυναρτησία εξορκίζουν(βιοτεχνολογία, γενετική κλπ)
Επισημαίνω δε ότι σε μία από τις εκδηλώσεις αυτές, αισθάνθηκα πολύ άσχημα όταν άκουσα δυο από τους εισηγητές να παρουσιάζουν και να αναλύουν τη συμβολή του Κομφούκιου στην Ανατολή και του Σωκράτη στη Δύση στην ανάπτυξη του ηγετικού πνεύματος και στην αναζήτησή για τον ανθρωπο, μεθόδων και τρόπων που προάγουν τα άτομα και τις κοινότητες που αυτά σχηματίζουν.
Στο πλαίσιο αυτό, οι διοργανωτές των σχετικών εκδηλώσεων, έδωσαν έμφαση στη σημασία που ο Κομφούκιος έδινε στην έννοια των λέξεων. Για τον Κινέζικο φιλόσοφο, η καθαρή σκέψη και η καλή ηγεσία πηγαίνουν χέρι – χέρι. Κύριο στοιχείο της καθαρής σκέψης, όπως πιστεύει, είναι αυτό που αποκαλεί ορθή χρήση των ονομάτων – των λέξεων που χρησιμοποιούμε για να καταδείξουμε αντικείμενα της σκέψης, όπως είναι οι λέξεις με τις οποίες ξέρουμε, αναφερόμαστε ή απευθυνόμαστε σε ένα πρόσωπο, ζώο, τόπο ή πράγμα. Όμως ο Κομφούκιος δεν προτρέπει να παλεύουμε για την ακρίβεια χάριν μόνο της ακρίβειας. Αυτό που επιδιώκει είναι η διαύγεια της έκφρασης, όχι η σχολαστική ακρίβεια. «Αρκεί», λέει, «να μεταδίδει το νόημα η γλώσσα που χρησιμοποιείς». Ουσιαστικά, είναι ένας πρακτικός στοχαστής, οι σκέψεις του οποίου εξακολουθούν να αποτελούν χρήσιμη τροφή προβληματισμού. Υπό αυτή την έννοια, στη σημερινή ψηφιακή εποχή, το ερώτημά μας είναι: ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίζει σε οικονομικό επίπεδο, με στήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών, η προσωκρατική φιλοσοφία και οι απόγονοί της Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης.
Στην Καθημερινή της 10ης Απριλίου 2022 ο καθηγητής Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ κ.Παύλος Καλλιγάς, υπογραμμίζοντας τη θλιβερή πολιτιστική εσωστρέφεια που επικρατεί στη χώρα μας, μεταξύ άλλων έγραφε:
«….Όταν ο Ρωμαίος ποιητής Οράτιος έλεγε ότι «η κατακτημένη Ελλάδα κατέκτησε τον απολίτιστο κατακτητή της και έφερε τις τέχνες στο αγροίκο Λάτιο», ίσως ποτέ να μη φανταζόταν ότι μια ημέρα θα υπήρχαν Έλληνες που θα μετάνιωναν γι’ αυτό. Διότι μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η Λατινική Γραμματεία, τόσο της θεωρούμενης κλασικής, όσο και της λεγόμενης μετακλασικής περιόδου της ύστερης αρχαιότητας, δεν έχουν γενικά τύχει στη χώρα μας της υποδοχής την οποία θα περίμενε κανείς, από τη στιγμή που συγγραφείς όπως ο Βιργίλιος, ο Οβίδιος, ο Κικέρων, ο Σενέκας, ο Λουκρήτιος, αλλά και ο Μακρόβιος, ο Αυγουστίνος και ο Βοήθιος, ήταν εκείνοι που διοχέτευσαν και κατέστησαν γνωστή την ελληνική παιδεία καθ’ όλη τη διάρκεια των Μέσων χρόνων στη Δυτική Ευρώπη και αργότερα στην υφήλιο, μετουσιώνοντας, προσαρμόζοντας και τροποποιώντας, αναπόφευκτα, ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της, και διατηρώντας όμως παράλληλα πλήθος από τα ιδιαίτερα στοιχεία της μέσω της πρόσληψης, της απομίμησης, ακόμη και της συστηματικής παράφρασης σπουδαίων έργων προερχόμενων από την κλασική Ελληνική και την Ελληνιστική περίοδο. Η διάδοση της Λατινικής υπήρξε ο βασικός λόγος για την παρουσία του λεξιλογίου αλλά και των θεμελιωδών μορφών της ελληνικής σκέψης που επιβιώνουν έως και σήμερα σε όλες τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες, υπερβαίνοντας έτσι περιόδους κατά τις οποίες η ελληνική παρέμενε σχεδόν άγνωστη για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της ηπείρου μας.
Ωστόσο, ευτυχώς, κατά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε αυτόν τον τομέα μια εντυπωσιακή μεταστροφή. Κλασικά λατινικά έργα από τον χώρο κυρίως της ποίησης και της φιλοσοφίας, έχουν γίνει αντικείμενο σημαντικών, επιστημονικά άρτιων αλλά και εύληπτων μεταφράσεων στα Νέα Ελληνικά, συνοδευόμενων από εμπεριστατωμένο και κατατοπιστικό πρωτότυπο σχολιασμό κατά τρόπο που είναι σε θέση να ανταγωνιστεί και να συμπληρώσει ανάλογες εργασίες που δημοσιεύονται στο εξωτερικό, και αυτές θα αρκούσαν για να κατατάξουν τη χώρα μας μεταξύ των πιο προηγμένων στη μελέτη του αντικειμένου….».
Θα προσθέταμε ότι οι μελέτες αυτές, με κατάλληλες ψηφιακές τεχνικές, θα μπορούσαν να αποτελέσουν το εφαλτήριο και για μια οικουμενική προβολή του ελληνισμού, σε μια εποχή όπου «πολιτιστικό» πρόβλημα της Ευρώπης είναι…. ποια ώρα οι κάτοικοί της θα μπορούν να αισθάνονται άνδρες και ποια γυναίκες ή τίποτε από τα δύο!!!
