Της Αλεξίας Δονάτης – Καυκοπούλου (*)
Το 2021 αποτελεί πλέον πραγματικότητα και με ευχές, πανηγυρικούς ρυθμούς και φαγητό το υποδέχθηκε μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Η βασική μας έγνοια είναι η πανδημία του νέου αυτού ιού και -δικαιολογημένα- καθώς ουκ ολίγα μας έχει στερήσει. Η πολύκροτη αυτή πανδημία αποτελεί την πρώτη είδηση από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής της στα ΜΜΕ, αλλά και τη πρώτη σκέψη σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Η πανδημία, έως τώρα έχει κοστίσει τη ζωή σε 2 εκατομμύρια συνανθρώπους μας παγκοσμίως μέσα σε διάστημα ενός και πλέον χρόνου 1.Η ανησυχία είναι, επομένως, εύλογη. Όμως, σύμφωνα με δημοσίευμα της Guardian, στην Αφρική οι μισοί θάνατοι των παιδιών προκαλούνται από την πείνα. Μάλιστα, 9 στα 10 παιδιά δεν πληρούν καν τα κριτήρια στοιχειώδους διατροφής που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας2. Υπολογίζεται στατιστικά ένα δυσοίωνο μέλλον, καθώς αν συνεχιστεί η παρούσα κατάσταση έως το 2050 θα είναι δισεκατομμύρια τα υποσιτισμένα παιδιά 3. Η παιδική θνησιμότητα λαμβάνει τερατώδεις διατάσεις, λόγω της πείνας, αλλά και πολλών ασθενειών που για τον Δυτικό κόσμο δεν θεωρούνται, ως επί το πλείστον, απειλητικές. Και οι αριθμοί αυτοί γιγαντώνονται, αν σκεφτούμε ότι η Αφρική είναι η δεύτερη μεγαλύτερη Ήπειρος του κόσμου.
Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, ότι όλος ο κόσμος έχει θορυβηθεί για έναν νέο φονικό ιό, κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό. Όμως, δεν ανησυχεί και ούτε νοιάζεται για μαζικούς θανάτους από πείνα και κοινότυπες ασθένειες, ακόμα και σε πολύ νεαρές ηλικίες. Γιατί, άραγε, συμβαίνει αυτό; ..Προτού προσπαθήσω να διατυπώσω κάποιες προσωπικές σκέψεις επ’ αυτού, κρίνω σκόπιμο να υπεισέλθουμε αδρομερώς στον τρόπο ζωής σε μία χώρα της Αφρικής, συγκεκριμένα στην Ουγκάντα. Πολλές φορές, ομιλούμε γενικά και αόριστα για τα «Παιδιά της Αφρικής», χωρίς καν να έχουμε ιδέα για τον τρόπο ζωής εκείνων.
Ήταν, λοιπόν, ιδιαίτερη η τιμή αλλά και η χαρά μου να συνομιλήσω με κάποιους ιθαγενείς , προκειμένου να μάθω τι πραγματικά βιώνουν. Κάποιοι από αυτούς θέλησαν να μείνουν ανώνυμοι, ενώ άλλοι όχι. Όλοι, αποτελούν ημεδαπούς, οι οποίοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ουγκάντα, αλλά ήλθαν μέσω της ιεραποστολής για σπουδές στην Ελλάδα. Σας παραθέτω, λοιπόν, έναν σύντομο διάλογο:
Συνομιλία με τον π. Πρόδρομο, ιερομόναχο-θεολόγο:
-Πώς είναι η υγεία και η παιδεία στην Ουγκάντα;
«Η ζωή είναι πολύ δύσκολη για την παιδεία και για την υγεία, καθώς μόνο αν έχεις χρήματα μπορείς να πας στο νοσοκομείο και στο σχολείο. Δεν υπάρχει δημόσια υγεία, ούτε δημόσια παιδεία, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να πεθαίνουν εξαιτίας μιας απλής ασθένειας από τη μια, και από την άλλη ο περισσότερος πληθυσμός να είναι αμόρφωτος. Είναι πολύ ακριβά και τα δύο. Μάλιστα, υπάρχει δυσκολία στις μεταφορές των φαρμάκων από τη πόλη προς τα χωριά και πολλοί πεθαίνουν από ελονοσία. Κάποιες περιοχές δεν έχουν καν δρόμους. Επίσης, τα φάρμακα είναι πάρα πολύ ακριβά. Σε σχέση με τους μισθούς στην Ουγκάντα μόνο με βοήθεια από την ιεραποστολή ή από κάπου αλλού μπορείς να τα αγοράσεις. Επίσης, στο νοσοκομείο, δεν πληρώνεις μόνο για τη διαμονή εκεί, αλλά ακόμα και για τα φάρμακα που θα σου χορηγήσουν. Κάθε επιπλέον παροχή πληρώνεται. Σε κάποια νοσοκομεία πληρώνεις επιπλέον για να έχεις ρεύμα, νερό, φάρμακα».
–Υπάρχει ανισότητα στην εργασία; Πώς είναι εκεί τα επαγγέλματα;
«Το βασικό πρόβλημα είναι η κοινωνική ανισορροπία που επικρατεί. Στην Ουγκάντα υπάρχουν δύο κοινωνικές τάξεις, η πολύ πλούσια και η πολύ φτωχή. Δεν υπάρχει μεσαία κοινωνική τάξη. Οι πλούσιοι δεν βοηθούν τους φτωχούς. Επίσης, επαγγέλματα υπάρχουν, κυρίως με τη γη, αλλά κυριαρχεί η εκμετάλλευση. Μπορεί να δουλεύεις ολόκληρη την ημέρα για 1 ευρώ και λιγότερο. Συνεπώς, οι οικογένειες, που συνήθως είναι πολυμελείς, είναι αδύνατον να έχουν τα βασικά πράγματα. Δουλεύουν πολλές ώρες, ακόμα και τα μικρά παιδιά, αλλά και πάλι δε τα καταφέρνουν».
–Ποια είναι η πολιτική κατάσταση στην Ουγκάντα; Και ο πυρήνας του κράτους για ποια αγαθά μεριμνά;
«Η κατάσταση είναι έκρυθμη και συνεχώς γίνονται εκλογές. Και τώρα είμαστε πολύ κοντά σε αυτές. Η Αμερική εμπλέκεται με τη κυβέρνηση και παρέχει όπλα και έτσι προκαλεί έναν εμφύλιο πόλεμο στην χώρα και σκοτώνονται όλοι μεταξύ τους. Αυτό πηγαίνει τους φτωχούς ακόμα πιο πίσω γιατί αυτοί υφίστανται τις συνέπειες του εθνικού διχασμού. Το κράτος δεν παρέχει τίποτα στους φτωχούς. Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί πληρώνουν για όλα».
Συνομιλία με ανώνυμο φοιτητή από την Ουγκάντα:
-Πώς ήταν η παιδική σου ζωή στην Ουγκάντα;
«Καμία σχέση με την ζωή στην Ελλάδα. Το σπίτι μας ήταν μια καλύβα από πέτρες και συνεχώς έπεφτε και έπρεπε να το στήνουμε ξανά. Επίσης, κοιμόμασταν όλοι στο πάτωμα και συχνά αρρωσταίναμε. Πολλές φορές μας δάγκωναν ζώα, όπως ποντίκια και κοριοί και είχαμε αιμορραγία. Κάποιες φορές δεν είχαμε ρούχα και παπούτσια. Υπήρχαν μέρες που δεν είχαμε φαγητό και πίναμε μόνο νερό ή λίγο τσάι. Οι μολύνσεις από το νερό είναι συχνές γιατί είναι βρώμικο. Προσπαθούσαμε να βοηθάμε τους γονείς μας στις δουλειές από μικρή ηλικία. Επίσης, συχνή ασθένεια ήταν και είναι ακόμα η ελονοσία, και η μόνη μας λύση είναι η προσευχή. Σπάνια θα υπάρχει η δυνατότητα για αγορά φαρμάκων. Συχνά, βλέπαμε να πεθαίνουν φίλοι μας και συγγενείς σε μικρή ηλικία. Κάθε άρρωστος, επιλέγει συνήθως να απομονώνεται, ακόμα και να κοιμάται στο δρόμο, ώστε να μην κολλήσει και τους υπολοίπους».
–Η Ουγκάντα έχει ορυκτό πλούτο;
«Ναι, είναι μια χώρα με πλούσιο υπέδαφος και βρέχεται και από τη λίμνη Βικτόρια, κάτι που τη βοηθά. Όμως, άλλοι άνθρωποι εκμεταλλεύονται αυτόν τον πλούτο. Εμείς δουλεύουμε σε άσχημες συνθήκες και δεν αμειβόμαστε για αυτό. Δουλεύουν άνθρωποι στα ανθρακωρυχεία και στις γεωτρήσεις και παίρνουν ως ημερομίσθιο 20 λεπτά σε ευρώ την ημέρα περίπου. Δυστυχώς εμείς δεν έχουμε τη τεχνογνωσία και τις γνώσεις για να εκμεταλλευτούμε τη περιοχή μας. Οι Άγγλοι μετά τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, θέλοντας να φτιάξουν την οικονομία τους, χρησιμοποίησαν το ανθρώπινο δυναμικό της Ουγκάντας και τους ορυκτούς πόρους της. Συγκεκριμένα, πήραν χρυσό, διαμάντι, ελεφαντόδοντο και χαλκό και φυσικά ακόμη και σήμερα μεγάλο μέρος των εσόδων της Αγγλίας προέρχεται από εμάς. Δυστυχώς, τους «χρωστάμε», τον υποτιθέμενο πολιτισμό που μας έδωσαν όταν μας είχαν σκλάβους».
–Ποιες είναι πιστεύεις οι αιτίες της φτώχειας στην χώρα σου;
«Μετά την ημέρα της ανεξαρτησίας , το 1962, οι Άγγλοι ακόμα ήθελαν να παίρνουν τον ορυκτό μας πλούτο, αλλά εμμέσως, χρησιμοποιώντας το Πρόεδρο και τους Υπουργούς του Συμβουλίου. Έχουν αγοράσει τεράστιες εκτάσεις της γής μας, ώστε αυτοί να παίρνουν τα ορυκτά και όχι μόνο. Έχουν αγοράσει ακόμα και λίμνες και θάλασσα και εμείς δεν μπορούμε εκεί να ψαρέψουμε γιατί δίχως άδεια από αυτούς είναι παράνομο και πολλοί έχουν συλληφθεί επειδή πήγαν να πάρουν ψάρια από την δική τους γή, κάτι που είναι πολύ άσχημο. Πρόκειται για τον λεγόμενο «Έμμεσο Κανόνα» που υπάρχει ακόμα στην Αφρική από τις Ευρωπαϊκές αποικιακές χώρες, κυρίως στην Ουγκάντα και το Κογκό. Είναι φοβερός ο τρόπος που μας εκμεταλλεύονται και στην ουσία ‘κλέβουν’ τη γή μας και τα παράγωγά της, με αποτέλεσμα εμείς να πεινάμε».
Τα ως άνω, αποτελούν μερικές απαντήσεις σχετικά με τη ζωή στην Ουγκάντα από άτομα που έζησαν μέχρι την ενηλικίωση εκεί, αλλά κάποιοι διαβιούν ακόμα. Και δεν αποτυπώνουν μόνο τις συνθήκες ζωής στην Ουγκάντα, αλλά και τις συνθήκες στις περισσότερες χώρες της Αφρικής, το Κονγκό, τη Κένυα, τη Ρουάντα και πολλές ακόμη. Έτσι, συνειδητοποίησα ότι ο πλανήτης εστιάζει σε ζητήματα ήσσονος σημασίας και με προβλημάτισε ιδιαιτέρως αυτό. Γιατί, άραγε, το ενδιαφέρον μας στρέφεται εκεί; Πολλώ δε μάλλον, γιατί οι «μεγάλοι» της γης, οι πλανητάρχες και τα ΜΜΕ επικεντρώνονται εκεί; Οι ερωτήσεις πολλές και δύσκολο να βρεθεί μια σύντομη απάντηση δίχως να περάσει από τη βάσανο της ορθής ενημέρωσης και της κριτικής αντίληψης.
Πιστεύω ότι πρόκειται για τα αμιγώς εγωκεντρικά συναισθήματα που έχουμε όλοι καλλιεργήσει. Σκεφτήκατε ποτέ γιατί φοβάστε για τον ιό, λαμβάνετε μέτρα, τον έχετε στο νου σας και ενημερώνεστε συνέχεια γι’ αυτόν; Εγώ ναι. Και κατέληξα σε δύο αρχικές σκέψεις. Αφενός, επικεντρωνόμαστε στον ιό γιατί αυτός μας απειλεί όλους «προσωπικά» και «άμεσα», δηλαδή, απειλεί ανεξαιρέτως όλους τους ανθρώπους της γης. Άρα, δεν μας νοιάζει η πείνα της Ουγκάντας κι εν γένει της Αφρικής, καθώς αυτή απειλεί μόνο την Αφρική και όχι τον «εξελισσόμενο Δυτικό κόσμο», αφού πεθαίνουν άνθρωποι που βρίσκονται κάπου μακριά από εμάς και σίγουρα δεν θεωρούμε τις αιτίες εκείνων των θανάτων επικίνδυνες για εμάς, καθώς εμείς έχουμε προσεγγίσει το άλλο άκρο, της υλικής αφθονίας. Αφετέρου, θεωρώ ότι μια δεύτερη συνιστώσα είναι η ενημέρωση η οποία προωθείται «συστημικώς». Πρόκειται για μονομερή ενημέρωση, η οποία εστιάζει στον Δυτικό κόσμο, αρκετά συχνά στην Ήπειρο της Αμερικής, συχνά της Ασίας, όχι σπάνια της Αυστραλίας, αλλά καθόλου στην Αφρικανική Ήπειρο. Η παγκόσμια ειδησεογραφία, εθελοτυφλώντας, απέχει από την παγκόσμια ενημέρωση, ή (για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους), εσκεμμένα δεν θεωρεί μέρος του κόσμου την Αφρική, την οποία όταν θυμηθεί να την αναφέρει, δεν θα παραλείψει να την προσδιορίσει ως «τριτοκοσμική».
Εν κατακλείδι, είναι γεγονός ότι η παρούσα κατάσταση στην Αφρική έχει ως βαθύτερη αιτία την απληστία και τον εγωισμό μας. Και οι περισσότεροι, θα μπορούσαν να προβάλλουν το επιχείρημα ότι δεν κατέχουν εξουσία και υπεύθυνοι για τη φτώχεια και την εκμετάλλευση είναι μόνο η ιθύνουσα τάξη, οι πλανητάρχες. Και σαφέστατα, σε επίπεδο πολιτικής θα μπορούσαν να αποδοθούν πολλές ευθύνες, αλλά εμείς είμαστε συνένοχοι. Από τη μία πλευρά, επιλέγουμε να μην ενημερωθούμε, να φορέσουμε «παρωπίδες» και να αρκεστούμε στο γνωστό «Τα παιδάκια στην Αφρική πεινάνε, αλλά κι εγώ φτωχός είμαι μωρέ, μακάρι να είχα, τι να κάνω, δε φταίω…», και από την άλλη πλευρά, ενώ είμαστε ενημερωμένοι, αδιαφορούμε και δεν προσπαθούμε να δείξουμε την αντίθετη γνώμη μας, έστω και με μια πορεία κατά της άνισης κατανομής του πλούτου στο Σύνταγμα (τόσες γίνονται άλλωστε, με το πρόσχημα της φιλανθρωπίας). Και νομίζω ότι έχω καταλήξει: Μας βολεύει. Ναι, η στάση μας είναι η πιο εύκολη. Γιατί κατ’ ουσίαν, απολαμβάνουμε την αφθονία, έχοντας εμείς οι ίδιοι δια της στάσεώς μας στερήσει από μια ολόκληρη Ήπειρο τα στοιχειώδη. Όταν, όμως, δεν αντιδρούμε γι’ αυτά, τότε θεωρώ ότι είμαστε τόσο κενοί, τόσο επιφανειακοί, καθώς υιοθετούμε μια «επιλεκτική ευαισθησία», είμαστε ευαίσθητοι με την δημοκρατία μας, με τους φτωχούς της χώρας μας, με τους θανάτους από τον Covid 2019 (που δεν τον υποτιμώ), αλλά επιδεικνύουμε μια θλιβερή αναλγησία με άλλους θανάτους, ψυχικούς και σωματικούς, αθώων και με τη δική μας συναίνεση «μαριονεττών»…
Βιβλιογραφία
- https://en.wikipedia.org/wiki/Template:COVID-19_pandemic_data
- https://www.protothema.gr/world/article/897323/apo-peina-oi-misoi-thanatoi-paidion-stin-afriki/
- https://www.gazzetta.gr/plus/diethni/article/1362917/shedon-oi-misoi-thanatoi-paidion-stin-afriki-prokaloyntai-apo-tin-peina
Το φωτογραφικό υλικό εντός του άρθρου είναι από το αρχείο των ανθρώπων που ήρθαμε σε επικοινωνία για τις ανάγκες της συνέντευξης.
ΠΗΓΗ: Atheniantimes.gr
