Η προσωπική διαμάχη μεταξύ του Εμανουέλ Μακρόν και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξελίσσεται σε διαρκή γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ της Γαλλίας και της Τουρκίας, υποστηρίζει έκθεση του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI), του κυριότερου κέντρου έρευνας και ανεξαρτήτων συζητήσεων της χώρας που είναι αφιερωμένο στην ανάλυση διεθνών θεμάτων.
Οι πρόεδροι έχουν συγκρουστεί (και συγκρούονται) για μια σειρά θεμάτων όπως η Λιβύη, η Συρία, η Ανατολική Μεσόγειος και τα σατιρικά κινούμενα σχέδια του Προφήτη Μωάμεθ. Μάλιστα, στο αποκορύφωμα της διαμάχης τους πέρυσι, ο Ερντογάν πρότεινε στον Γάλλο ηγέτη ψυχολογική βοήθεια για τη στάση που κράτησε απέναντι στους μουσουλμάνους.
Η Γερμανία την περασμένη εβδομάδα προσπάθησε να προσφέρει έναν ευρωπαϊκό κλάδο ελαίας στην Τουρκία, λέγοντας στην Άγκυρα ότι θα μπορούσε να στείλει ένα θετικό μήνυμα στην ΕΕ απομακρύοντας τα μισθοφορικά στρατεύματά της από τη Λιβύη. Ωστόσο, η πρόσφατη έκθεση του IFRI εκτιμά ότι δεν θα ήταν ρεαλιστικό να περιμένουμε βελτιωμένες σχέσεις με τη Γαλλία, επειδή “η διαμάχη Μακρόν-Ερντογάν είναι ένας αγώνας που έχουν ανάγκη και οι δύο ηγέτες ενόψει των εκλογών που θα αντιμετωπίσει ο καθένας στη χώρα του”. Ο Μακρόν είναι έτοιμος για επανεκλογή το 2022 αλλά αντιμετωπίζει μια ισχυρή αντιπολίτευση από την ακροδεξιά υποψήφια Μαρίν Λεπέν. Οι επόμενες εκλογές του Ερντογάν είναι το 2023, αλλά βρίσκεται ήδη αντιμέτωπος με καυτά ζητήματα όπως η τουρκική οικονομία αλλά και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδει το το IFRI στις ενεργειακές βλέψεις της Τουρκίας. “Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 η Τουρκία θέλει να αναλάβει ρόλο ενεργειακού κόμβου στην Ανατολική Μεσόγειο”, γι’ αυτό και εναντιώθηκε σε πρωτοβουλίες όπως το Eastern Mediterranean Gas Forum, που απέκλεισε από τις εξελίξεις την Άγκυρα και τους Τουρκοκύπριους. Η ανάγκη όμως της Τουρκίας να αυτονομηθεί αλλά και να κυριαρχήσει στα ενεργειακά ζητήματα της Μεσογείου την έχει φέρει σε ευθεία αντιπαράθεση με τη Γαλλία που δεν είναι διατεθειμένη να απεμπολήσει τη δική της ηγετική θέση.
Η έκθεση του IFRI σημειώνει ότι η πολιτική ρήξη “σταδιακά μετατράπηκε σε μια μακροχρόνια γεωπολιτική αντιπαλότητα” στην οποία η Γαλλία βλέπει τον εαυτό της ως υπερασπιστή της Ευρώπης. Η προκλητική και ανυποχώρητη συμπεριφορά του Ερντογάν δίνει στη Γαλλία την εικόνα μιας χώρας που εχθρεύεται τη Δύση. “Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν ουσιαστικά απεικονίζεται ως απειλή και κίνδυνος για τη Γαλλία και την Ευρώπη”, υπογραμμίζουν οι συντάκτες της έκθεσης.
Η ανάλυση του IFRI περιγράφει την αναταραχή μεταξύ των δύο ηγετών ως γεωπολιτικό διαγκωνισμό για το ποιος θα ασκήσει επιρροή στην Ανατολική Μεσόγειο. Γι’ αυτόν τον λόγο η Γαλλία πέρυσι αύξησε τη στρατιωτική της παρουσία στην περιοχή και συμμετείχε σε ασκήσεις με την Ιταλία, την Ελλάδα και την Κύπρο. Επίσης, κατηγόρησε την Τουρκία ότι παίζει “επικίνδυνο παιχνίδι” στη Λιβύη, όπου μια από τις δύο αντιμαχόμενες κυβερνήσεις υποστηρίχθηκε έντονα από τα τουρκικά στρατεύματα και τους Σύρους μισθοφόρους μαχητές που έστειλε η Άγκυρα. Ωστόσο, μια κυβέρνηση ενότητας ανέλαβε τα καθήκοντά της στη Λιβύη τον Μάρτιο, και η Τουρκία τώρα πιέζεται να αποσύρει τις δυνάμεις της από τη χώρα.
Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, η χρήση της τακτικής του πολέμου διά αντιπροσώπων από την Τουρκία έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της Γαλλίας στη γεωστρατηγική αντιπαλότητα τους. “Η Τουρκία απέκτησε στη Συρία την πρώτη της εμπειρία σε τέτοιου είδους ασύμμετρο πόλεμο. Έκτοτε προσπάθησε να επαναλάβει αυτή την εμπειρία σε άλλα μέτωπα (Λιβύη, Ναγκόρνο-Καραμπάχ) μέσω της κινητοποίησης μη κρατικών ομάδων και πολιτοφυλακών για την προώθηση των συμφερόντων και της πολιτικής ατζέντας της. Το Παρίσι, την ίδια ώρα, πιστεύει ότι η Τουρκία επωμίζεται μεγάλο κόστος από τη διατήρηση της παρουσίας της σε πολλά και διαφορετικά μέτωπα”. Το IFRI αναφέρει ότι οι στόχοι της Γαλλίας στη Λιβύη είναι να περιορίσει τις περιφερειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας, να διατηρήσει τη γαλλική επιρροή στη Βόρεια Αφρική και να περιορίσει τη διάδοση του πολιτικού Ισλάμ.
