Η ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Νικολοπούλου εξηγεί γιατί έχει σημασία να μάθουμε τα παιδιά να μπορούν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους
=====================
Οι ακραίες εκρήξεις θυμού ή οργής στα παιδιά είναι συχνό φαινόμενο, όχι όμως αμελητέο. Το να μάθουμε στα παιδιά να διαχειρίζονται τις συναισθηματικές εμπειρίες τους θα τα βοηθήσει όχι μόνο στις σχέσεις τους με τους άλλους αλλά θα τους εξασφαλίσει μια υγιή ανάπτυξη και πρόοδο, μειώνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης μετέπειτα προβληματικών συμπεριφορών (π.χ. επιθετική ή αντικοινωνική συμπεριφορά), που αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης διαταραχών ψυχικής και σωματικής υγείας, κατάχρησης ουσιών κατά την εφηβεία ή την ενήλικο ζωή.
Οι γονείς, οι δάσκαλοι και όλοι όσοι ασχολούνται ενεργά με παιδιά και τους παρέχουν κάποια μορφή φροντίδας, οφείλουν να τα εκπαιδεύουν στη συναισθηματική αυτορρύθμιση. Η συναισθηματική αυτορρύθμιση -το να καταφέρνω δηλαδή να ρυθμίζω το «volume» (την ένταση) των συναισθημάτων μου σε ένα άνετο επίπεδο ώστε να μπορώ να πετυχαίνω τους στόχους μου και να ελέγχω τις αντιδράσεις μου χωρίς να γίνομαι έρμαιο των παρορμήσεων μου – είναι υπόθεση σύνθετη και καθόλου εύκολη. Απαιτεί την ανάπτυξη και το συντονισμό ποικίλων δεξιοτήτων, όπως η γνωστική και η γλωσσική ανάπτυξη, δεξιότητες επικοινωνίας, την ανάπτυξη εκτελεστικών λειτουργιών κ.ά. Τα παιδιά συχνά παρεκτρέπονται, πετάνε πράγματα ή αρπάζουν τα παιχνίδια των άλλων επειδή δεν έχουν τις κοινωνικές δεξιότητες για να εκφράσουν αυτό που χρειάζονται ή νιώθουν.
Πώς βοηθούμε τα παιδιά στη συναισθηματική αυτορρύθμιση
Σε κάθε περίπτωση αυτά τα ξεσπάσματα μάς δίνουν τη δυνατότητα να διδάξουμε στα παιδιά τον αυτοέλεγχο και τον τρόπο που χρειάζεται προσαρμόζουν τη συναισθηματική τους κατάσταση μέσα από την επίτευξη συγκεκριμένων στρατηγικών:
Διδάξτε τα συναισθήματα στο παιδί όσο πιο νωρίς γίνεται
Ξεκινήστε να μιλάτε στο παιδί για τα συναισθήματα από μικρή ηλικία. Εξηγήστε του π.χ. πότε ένας χαρακτήρας σε ένα παραμύθι είναι θλιμμένος, χαρούμενος ή αναστατωμένος, και βοηθήστε το να παρατηρεί, να αναγνωρίζει και να περιγράφει τα δικά του συναισθήματα.
Βοηθήστε το παιδί να παραμένει ήρεμο
Αν το παιδί βρίσκεται σε ένταση, κρατήστε του τα χέρια και με ηρεμία περιγράψτε του τί νιώθει αυτή τη στιγμή. Παροτρύνετέ το να χαλαρώσετε από κοινού και πάρτε μερικές βαθιές αργές αναπνοές μαζί. Μόλις τα πράγματα ηρεμήσουν, αναζητήστε την κατάλληλη ευκαιρία να κουβεντιάσετε τι ακριβώς συνέβη και προτείνετε εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης της κατάστασης.
Δημιουργήστε με το παιδί στενούς δεσμούς και γίνετε το καλό παράδειγμα
Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά που έχουν δυνατή σχέση με τους γονείς τους και νιώθουν ασφάλεια έχουν καλύτερη συναισθηματική αυτορρύθμιση. Τα παιδιά μαθαίνουν από ανθρώπους που εμπιστεύονται και ακολουθούν το παράδειγμά τους, γι’ αυτό πρέπει πρώτοι να ελέγχετε την παρόρμησή σας και να έχετε υπομονή.
Διδάξτε τα όρια και τους κανόνες στο παιδί
Όταν το παιδί παραφέρεται, μην αμελήσετε να του δείξετε ότι η κακή συμπεριφορά συνδέεται με επιπτώσεις. Μπορείτε να του αφαιρέσετε κάποιο προνόμιο, όπως να μην επιτρέψτε να παρακολουθήσει ένα τηλεοπτικό παιδικό πρόγραμμα. Αποφύγετε όμως να εφαρμόζετε σκληρά και πολύ αυστηρά πειθαρχικά μέτρα, τέτοια που θα έβλαπταν την ψυχική του υγεία και ανάπτυξη, και τηρήστε με συνέπεια τα όσα λέτε.
Λειτουργήστε μέσα σε ομάδα
Όταν το παιδί δυσκολεύεται πολύ στον έλεγχο των συναισθημάτων του, είναι σημαντικό γονείς, εκπαιδευτικοί, παππούδες όλοι να συντονιστείτε και να λειτουργήσετε ως ομάδα, σχεδιάζοντας από κοινού πρακτικές αποτελεσματικότερης διαχείρισης της συμπεριφοράς του.
Θυμηθείτε:
- Να μην έχετε παράλογες υψηλές προσδοκίες από το παιδί, καθώς η συναισθηματική αυτορρύθμιση είναι μια διαδικασία που συνεχίζει να αναπτύσσεται στο βάθος του χρόνου και καθ’ όλη τη διάρκεια της νεανικής ενήλικης ζωής (έως και τα 44 περίπου)
- Να παρατηρείτε αν η επιθετική συμπεριφορά του παιδιού συμβαίνει σε μεμονωμένα πλαίσια (π.χ. μόνο στο σχολείο ή μόνο στο σπίτι) ή αν πρόκειται για αντίδραση σε μια δύσκολη συνθήκη, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου του προσώπου
- Ότι σε περιπτώσεις υψηλού επιπέδου στρες (όπως έντονος φόβος ή έντονο άγχος) τα παιδιά αυτό που χρειάζονται κυρίως είναι η συναισθηματική σας στήριξη
- Οι πειθαρχικές στρατηγικές που θα εφαρμόζετε να μην ξεπερνούν τους επαίνους. Εάν το παιδί καταφέρει π.χ. να μην εκδηλώσει μια συνηθισμένη ανεπιθύμητη συμπεριφορά – όπως να αντιδρά υπερβολικά όταν φεύγει από τον παιδότοπο – τότε επιβραβεύστε το
- Εάν οι ακραίες συμπεριφορές του παιδιού δημιουργούν προβλήματα σε διάφορους τομείς της ζωής του (υγεία, σχολείο, σχέσεις, οικογενειακή ζωή κ.ά.), να μην παραλείψετε να αναζητήσετε τη γνώμη επαγγελματία ψυχολόγου ή ψυχιάτρου
Η Μαρία Νικολοπούλου MSc είναι Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, και εργάζεται κλινικά στις θεραπευτικές δομές του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ). Τηλ. επικοινωνίας 6943613020
