Του Θανάση Κούστα
Είναι αλήθεια πως μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις… και αυτό το υποστηρίζει σε απόλυτο βαθμό η φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενό μου αυτό. Μια εικόνα που δείχνει την Πάτρα μας από αέρος με κεντρικό θέμα την προβλήτα αλλά και την λεωφόρο Γούναρη. Η φωτογραφία, σύμφωνα με τα ευρήματα ανήκει στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αρχικά βλέπουμε μπροστά μας και δεξιά από την Γούναρη, το παλιό τελωνείο και πίσω του ακριβώς στην δεξιά πλευρά είναι το κτίριο των Γενικών Αποθηκών, δίπλα δε είναι οι Δημοτικοί Στάβλοι που στα δεξιά τους είναι η παραλία της Ψιλής που εκείνη την εποχή κάναμε το μπάνιο μας.
Σε αυτή την περιοχή ήταν διάχυτη η δυσοσμία, που μάλλον την είχαμε συνηθίσει, καθώς οι μυρωδιές από τους στάβλους γίνονταν ένα χαρμάνι με τις μυρωδιές από τα τομάρια που ήταν αποθηκευμένα στις γενικές αποθήκες. Και γίνονταν ακόμη πιο έντονες, όταν ξεμυτίζαμε από την Κανάρη στην παραλιακή και αντιμετωπίζαμε τα διπλόκαρα που πηγαινοέρχονταν ασταμάτητα με φορτία για τα εργοστάσια της παραλιακής. Τα άλογα, που ήταν ακόμη το κύριο μεταφορικό μέσο ήταν σημαντική εστία ρύπανσης, που ήταν συνηθισμένη τότε, καθώς ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την ζωή της πόλης. Οι Δημοτικοί Στάβλοι χρησίμευαν για την μεταφορά των εμπορευμάτων του Τελωνείου με τα διπλόκαρα. Εκεί φύλαγε το κάρο του με τις τρείς ρόδες και ο Αγγελής. Μονίμως μεθυσμένος τον έβαφαν στο πρόσωπο με μίνιο και γαλάζιο χρώμα οι θαμώνες της υπόγειας ταβέρνας ,του Σπυρόπουλου που ήταν Σαχτούρη και Κανακάρη. Και μέχρι να φτάσει στο στέκι του γινόταν περίγελως από τα χαμίνια και του μπακαλόγατους που τον έκραζαν βαρώντας παλαμάκια κι αυτός για να ξεφύγει έκανε τον τροχονόμο στην παραλιακή. Τα χαράματα δε οι γειτόνοι αναλάμβαναν τον καθαρισμό του με στουπιά και πετρέλαιο.
Λίγο πιο δεξιά, που δεν φαίνεται στην φωτογραφία ήταν το βυρσοδεψείο – ταμπάκικο του Μενούνου, που ανέδυε τις δικές του υπόξινες μυρωδιές. Το βυρσοδεψείο όμως ρύπαινε και την θάλασσα καθώς ήταν άμεσος αποδέκτης των λυμάτων της επεξεργασίας, όπως έκαναν και τα υπόλοιπα ταμπάκικα που ήταν εγκατεστημένα στην περιοχή του Αγίου Γερασίμου. Τότε είχε μεταφερθεί πιο πίσω στην Μπουμπουλίνας και το κτίριο λειτουργούσε πλέον σαν ξυλουργείο Πιο δεξιά που δεν φαίνονται είναι τα σταφιδεργοστάσια του Ραβαζούλα και του Βουρλούμη που κι αυτά έριχναν στην θάλασσα τα απόβλητα από το πλύσιμο της σταφίδας αλλά και μετέφεραν θαλασσινό νερό για να καταβρέχουν τους σωρούς με τις σταφίδες για να σφίγγουν οι ρόγες αλλά και να προσθέτουν βάρος στο προϊόν.
Μετά την Ψιλή ήταν η προβλήτα της Γούναρη γεμάτη από απλωμένα δίκτυα που έχουν αφεθεί στον ήλιο για στέγνωμα και πλευρισμένο ένα φορτηγό πλοίο γενικού φορτίου που ξεφορτώνει ξυλεία. Εκείνη την εποχή πάντοτε σχεδόν θα υπήρχαν πλοία να ξεφορτώνουν ξυλεία. Βρισκόμαστε στα 1965 περίπου που ακόμη δεν έχει κάνει επέλαση το πλαστικό στην ζωή μας και σε χιλιάδες χρήσεις, με αποτέλεσμα το ξύλο να είναι η βασική πρώτη ύλη για πολλές κατασκευές στις βιοτεχνίες και στις οικοδομές όπως και στις οικιακές χρήσεις. Και στην άκρη φαίνεται ο οικίσκος που ήταν το προπονητήριο του ΝΟΠ. Όταν έκαναν προπόνηση και κολύμβηση και πόλο έριχναν τα βιράζ στη θάλασσα και από εκείνα τα νερά βγήκαν πρωταθλητές Ελλάδος όπως η Λήδα Τασσοπούλου στο πρόσθιο, ο Νίκος Ζαχαρόπουλος η Τζίτζικας επίσης στο πρόσθιο και το πόλο από όσους θυμάμαι εγώ, οι Πέτρος Καθρέπτας, Γιώργος Θεοδωρόπουλος, Μιχάλης Τσούμπος, Μολόχας, Φραγκισκάτος, Λουκάτος. Θερμός υποστηρικτής αυτών ήταν ο Σπύρος Τσικλητήρας, προσωπικός γυμναστής του Βασιλέως Κωνσταντίνου στην Σχολή Αναβρύτων.
Στα αριστερά μας βλέπουμε πως έχουν ξεκινήσει οι εργασίες για τις επεκτάσεις στις αποβάθρες και προβλήτες αλλά και φαίνεται η μάντρα με τα κάγκελα και το σήμα ΕΛΠ, δηλαδή Εμπορικός Λιμένας Πατρών, που είναι υπό κατασκευή. Και πίσω της ισόγεια και διώροφα σπίτια που στεγάζουν καφενεία, μαγέρικα και «σπίτια» εξυπηρέτησης των πληρωμάτων των φορτηγών πλοίων που παρέμεναν κάθε φορά 10-15 ημέρες για εκφόρτωση και φόρτωση. Υπενθυμίζω πως το λιμάνι μας ήταν κυρίως εισαγωγικό με κύρια προϊόντα εισαγωγής η χαρτόμαζα με 45.000 τόνους, ο γαιάνθρακας με 35.000 τόνους, η ξυλεία με 30.000 τόνους, είδη διατροφής (κυρίως μπακαλιάρος) με 20.000 τόνους και στις εξαγωγές ήταν κυρίως η κορινθιακή σταφίδα με 15.000 τόνους, κρασί σε βαρέλια 8.000 τόνοι αλλά και τσιμέντα λόγω της παρουσίας του ΤΙΤΑΝ.
Στην Αρχή της Γούναρη ήταν το καφενείο του Καβρίκα που είχε τον μεγάλο καράμπαμπα για να σερβίρει αχνιστό τον τούρκικο σε όλες τις εκδοχές του. Και μετά αν πηγαίναμε λίγο πιο αριστερά θα συναντούσαμε την προβλήτα της Αγίου Νικολάου, που ήταν η βασική θαλάσσια διέξοδος των Πατρινών για να κάνουν κυρίως την Κυριακάτικη βόλτα τους. Έφταναν μέχρι τον φάρο για να απολαύσουν μερακλίδικο καφέ η ουζάκι με μεζέ παστωμένο ψαράκι δια χειρός κυρ Γιάννη Λιόπετα. Και οι μικροί βέβαια βανίλια υποβρύχιο. Και αν ήταν τυχεροί θα απολάμβαναν κάποιο ογκώδες πλοίο να περνά από δίπλα φωταγωγημένο κι εντυπωσιακό. Δίπλα ήταν οι βάρκες που προσέφεραν βόλτα μέχρι τον κυματοθραύστη, για να απολαύσουν την θέα της Πάτρας και το κάστρο από την θάλασσα, με πιο γνωστό βαρκάρη τον Σκαρτσώρα. Και βέβαια τα καικάκια που έκαναν το δρομολόγιο μόλος – Τερψιθέα με στάση στα λουτρά της Σταμάτη και στην Ρομάντζα που πήγαιναν οι Πατρινοί για περισσότερη δροσιά.
Βέβαια καθώς τα σπίτια είναι ακόμη χαμηλά, δεσπόζει στην φωτογραφία η Παντάνασσα και τρείς- τέσσερις πολυκατοικίες που ήδη έχουν ξεφυτρώσει κι ετοιμάζονται να κατακτήσουν την πόλη και να αλλοιώσουν την φυσιογνωμία της. Οι πρώτες είναι στα Ψηλά Αλώνια αλλά και στην Γούναρη όπως και στην πλευρά της πλατείας Όλγας. Είναι γνωστό πως η πρώτη πολυκατοικία ήταν του Παπανδρόπουλου στην γωνία Καρόλου και Ρήγα Φεραίου που κτίστηκε το 1959-1960. Όπως φαίνεται τα όρια της Πάτρας προς νότο είναι κοντά στα Ταμπάχανα και στην Εγλυκάδα δεξιά και από πίσω φαίνονται περιβόλια και δέντρα με κάποια μικρά σπίτια που φαίνονται αχνά. Η Πάτρα της δεκαετίας του 1960 ήταν μια πολύ διαφορετική πόλη, τα σπίτια παρέμεναν ακόμη τα προπολεμικά, πολλά όμως ασυντήρητα λόγω περιορισμένων οικονομικών.
Στο επόμενο η συνέχεια από την Γούναρη μέχρι την Αγίου Νικολάου, καθώς και εικόνες από το καφενείο του Βουρνά, πάντοτε παραλιακά.
