– Ανακρίτρια: Σας θέτω υπόψη σας φωτογραφίες της σορού της Μαρίας Ελένης εκ της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, μπορείτε να εντοπίσετε τις φωτογραφίες στις οποίες εντοπίζετε τις εκδορές με στοιχεία αιμορραγικής διήθησης;
– Καλόγρηας: Στη με αρ. 4865 φωτογραφία είναι σαφής η ερυθρά χροιά των κακώσεων, τόσο των εκδορών, όσο και του εντυπώματος, και ως εκ τούτου συνιστούν αυτές σαφή προθανάτια κάκωση.
– (…) Ανακρίτρια: Σας θέτω υπόψη ότι, σύμφωνα με τις από 20-4-2022, 03-05-2022 και 06-05-2022 ένορκες καταθέσεις, αντιστοίχως, της ιατρού Νικήτα Μαρίας και των νοσηλευτριών Κ. Κωνστάντου και Αγγ. Παπαγεωργοπούλου, περί ώρα 17:15 της 13-04-2019 η Μαρία Ελένη Δασκαλάκη ήταν άσφυγμη, απνοϊκή, με μυδρίαση και τα άκρα της δεν ήταν θερμά. Επίσης, σας θέτω υπόψη ότι, σύμφωνα με τις από 16 και 19-05-2022 ένορκες καταθέσεις του ιατρού Κ. Τζιούβα, περί τα 8-10 λεπτά αργότερα, ο ίδιος διαπίστωσε ότι το παιδί ήταν άσφυγμο, απνοϊκό, χωρίς αρτηριακή πίεση, κόρες σε μυδρίαση χωρίς φωτοκινητικό αντανακλαστικό, ωχρό προς κυανό δέρμα και με σχετικά ψυχρά άκρα, δηλαδή νεκρό. Θα μπορούσαν λοιπόν να είχαν δημιουργηθεί οι κακώσεις κατά τη διάρκεια της αναζωογόνησης.
– Καλόγρηας: Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, φαίνεται ότι η προσπάθεια ανάνηψης έγινε σε ένα ήδη νεκρό παιδί, με ψυχρά ήδη άκρα και ως εκ τούτου δεν μπορούν αυτές οι κακώσεις να έχουν γίνει κατά τη διάρκεια της ανάνηψης.
– Ανακρίτρια: Στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούσε όμως ειδικά το εντύπωμα να έχει προκληθεί από κολλητική ταινία στήριξης σωλήνα αναζωογόνησης;
– Καλόγρηας: Όχι, γιατί έχει και αυτό ερυθρά χροιά, αλλιώς θα ήταν περγαμηνοειδές.
Ίριδα
Καταθέτοντας για τα ευρήματα στο πρόσωπο της Ίριδας, το τραύμα στο στόμα και τις δύο εκδορές στη βάση του αριστερού ρουθουνιού, ο κ. Καλόγρηας επεσήμανε ότι «στις φωτογραφίες με αρ. 4166 και 4168 βλέπουμε στο άνω χείλος και προς τα αριστερά εν ζωή γενόμενη κάκωση, που προφανώς είναι και αυτό που αποτυπώνεται στη σχετική έκθεση της συναδέλφου ως λύση της συνεχείας του στοματικού βλεννογόνου», ενώ σε ό,τι αφορά το κηλιδωμένο πανάκι επεσήμανε ότι δεν διαπιστώθηκε αποσπόγγιση.
– Ανακρίτρια: Οι κηλίδες αίματος και η παρουσία σιέλου επ’ αυτού, σύμφωνα με τις εργαστηριακές εξετάσεις που επικαλείστε και στην ανωτέρω γνωμοδότησή σας, μπορούν να προέρχονται από πνευμονικό οίδημα;
– Καλόγρηας: Το πνευμονικό οίδημα είναι αφρώδες οροαιματηρό υγρό εντός των πνευμόνων. Για να βγει στη στοματική κοιλότητα και εκτός αυτής, θα πρέπει να διαδράμει όλο το αναπνευστικό σύστημα, δηλαδή τραχεία, λάρυγγα και στοματική κοιλότητα, πράγμα που δεν έχει αποτυπωθεί ούτε στη νεκροψία-νεκροτομή ούτε στη μακροσκοπική εξέταση του ιστολογικού ελέγχου.
– (…) Ανακρίτρια: Στην περίπτωση του βρέφους τι ήταν αυτό που κυρίαρχα σας οδήγησε στον ασφυκτικό θάνατο και, όπως προδήλως προκύπτει από το συμπέρασμα της γνωμοδότησής σας, σε διαφωνία ως προς την αιτία θανάτου που καταγράφεται στην ιατροδικαστική έκθεση της κ. Τσιόλα ως «αγενεσία – υποπλασία ερεθισματαγωγού συστήματος της καρδιάς – πνευμονικό οίδημα»;
– Καλόγρηας: Πέραν από τη διαδικασία αποκλεισμού οποιασδήποτε άλλης αιτίας θανάτου, που αναλύεται εκτενώς στην έκθεσή μας, στην περίπτωση του αβάπτιστου θήλεος Δασκαλάκη υπήρξαν περαιτέρω ευρήματα, τόσο από τον νεκροψιακό έλεγχο, που έχουν ήδη εκτεθεί αναλυτικά και στη γνωμοδότησή μας, όσο και από την ιστολογική εξέταση, η οποία ανέδειξε ειδικά παθογνωμονικά ευρήματα ασφυξίας. Τα ειδικά παθογνωμονικά ευρήματα συγκεκριμένα και κυρίαρχα είναι η χρώση fibronectin και οι ασφυκτικές κηλίδες πνευμόνων. Αναφορικά με την αγενεσία – υποπλασία, προφανώς μιλάμε για αγενεσία, που είναι ασύμβατη με την κατάσταση, δεν γίνεται δηλαδή να υπάρχει ένα παιδί που έχει φτάσει στην ηλικία των 7 μηνών χωρίς τουλάχιστον βαρύτατη καρδιολογική συμπτωματολογία.
Επιπλέον ο κ. Καλόγρηας επεσήμανε ότι η έκθεση του παθολογοανατόμου δεν είναι «νομικά δεσμευτική» για τον ιατροδικαστή, «αλλά στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο ιατροδικαστής λαμβάνει σοβαρά υπόψη το πόρισμα του παθολογοανατόμου, χωρίς αυτό να αποκλείει σε κάποιες περιπτώσεις διαγνωστικές αστοχίες».
Μαλένα
Στη συνέχεια της κατάθεσής του ο κ. Καλόγρηας εξήγησε τους λόγους για τους οποίους δεν υφίσταται η ηπατική ανεπάρκεια ως αιτία θανάτου της Μαλένας. «…Πρώτον, το εύρημα της κενοτοπιώδους εκφύλισης των ηπατικών κυττάρων είναι παθολογοανατομικό εύρημα και δεν συνιστά ηπατική ανεπάρκεια, που είναι κλινικοεργαστηριακή διάγνωση. Δηλαδή, στην προκειμένη περίπτωση από ένα μη ειδικό παθολογοανατομικό εύρημα ετέθη συμπέρασμα μιας κλινικοεργαστηριακής ταυτότητας. Το δεύτερο είναι ότι η ηπατική ανεπάρκεια δεν μπορεί να είναι αιτία αιφνίδιου ανακοπτικού θανάτου σε ένα υγιές άτομο, χωρίς προϋπάρχουσα κλινική και εργαστηριακή εικόνα. Δεν μπορεί η ηπατική ανεπάρκεια να είναι αιτία αιφνίδιου θανάτου, όπως συμβαίνει συχνά με μία οξεία καρδιακή νόσο. Σε περίπτωση της Μαρίας Ελένης δεν υπήρχε τέτοια κλινική και εργαστηριακή εικόνα… Οποιαδήποτε ηπατική ανεπάρκεια, οξεία ή χρόνια, είναι βέβαιο ότι θα δώσει βαρύτατη κλινική εικόνα και δεν θα επιφέρει ανακοπτικό θάνατο. Δηλαδή, θα είχε κάποια διαδρομή μέχρι να καταλήξει σε θάνατο ο ασθενής, έστω ωρών στην πιο ακραία περίπτωση. Πάντως δεν είναι θέμα λεπτών ή δευτερολέπτων. Επιπρόσθετα, μια τέτοια κατακλυσμιαία καταστροφή του ήπατος θα είχε μια αντίστοιχη νεκρωτική εικόνα στην παθολογοανατομική εξέταση του ήπατος».
– Ανακρίτρια: Σε κάθε περίπτωση θα μπορούσε να επέλθει ο θάνατος από κεραυνοβόλο ηπατική βλάβη, χωρίς προηγούμενα συμπτώματα;
– Καλόγρηας: Σας έχω πει ήδη ότι δεν μπορεί να επέλθει ανακοπτικός θάνατος. Και στην κεραυνοβόλο ηπατική βλάβη θα υπήρχε βαρύτατη κλινική εικόνα μικρότερης διάρκειας.
– Ανακρίτρια: Όταν λέτε μικρότερης διάρκειας και βαρύτατη, τι εννοείτε;
– Καλόγρηας: Τα συμπτώματα αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα, ίκτερο, βαριά ηπατική δυσλειτουργία, ηπατική εγκεφαλοπάθεια και στο τέλος ηπατικό κώμα. Όλα αυτά τα συμπτώματα, για να καταλήξουν στον θάνατο μετά το ηπατικό κώμα, έχουν μια χρονική διαδρομή που είναι ευκόλως αντιληπτά.
– Ανακρίτρια: Μπορείτε να μας προσδιορίσετε αυτή τη χρονική διαδρομή;
– Καλόγρηας: Δεν την ξέρω επακριβώς, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να είναι λίγων λεπτών και σε κάθε περίπτωση θα προϋπάρχει μια θορυβώδης κλινική εικόνα.
– (…) Ανακρίτρια: Η υποξία θα μπορούσε να επιφέρει εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων;
– Καλόγρηας: Αυτό που μπορώ να απαντήσω είναι ότι το παθολογοανατομικό εύρημα της κενοτοπιώδους εκφύλισης του ήπατος, ως μη ειδικό εύρημα, μπορεί να έχει μία σειρά γενεσιουργών αιτιών, στις οποίες συγκαταλέγεται και η υποξία, χωρίς αυτό όμως, όπως έχω ήδη πει, να συνιστά ηπατική ανεπάρκεια. Το μη ειδικό αυτό εύρημα δεν συνιστά από μόνο του θανατηφόρα βλάβη.
Σε ό,τι αφορά την ακριβή ώρα θανάτου της Μαλένας ο κ. Καλόγρηας τον προσδιόρισε «20 με 30 λεπτά» πριν από τις 17.15 που οι γιατροί εντόπισαν νεκρό το παιδί, ενώ σε ό,τι αφορά την Ίριδα επεσήμανε ότι «αν ήταν ψυχρά τα άκρα περί την ώρα 11.30, όπως μου θέτετε, σημαίνει ότι ο θάνατος πρέπει να προήλθε πέραν των 20 με 30 λεπτών, χωρίς δυνατότητα ακριβέστερου χρονικού προσδιορισμού και χωρίς να αποκλείω ότι μπορεί να είναι πολύ παραπάνω».
Δεύτερη κατάθεση
Καταθέτοντας για δεύτερη φορά (στις 16/12/2023) ενώπιον της ανακρίτριας ο κ. Καλόγρηας αναφέρθηκε ακόμη πιο εκτενώς στις κακώσεις ακινητοποίησης που εντόπισε μαζί με τον κ. Καρακούκη σε Μαλένα και Ίριδα. Αφού επανέλαβε ότι σε ηλικιωμένους και μικρά παιδιά τα νεκροψιακά ευρήματα μπορεί να είναι έως και μηδενικά, δηλαδή να απουσιάζουν ευρήματα ακινητοποίησης, υπενθύμισε ότι «τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα παλαιότερα, ασφυκτικοί μηχανισμοί θανάτου διέλαθαν της ιατροδικαστικής διερεύνησης σε πρώτο χρόνο και εκτιμήθηκαν αρχικά ως παθολογικοί θάνατοι». Μάλιστα μίλησε και για παλαιότερη ποινική υπόθεση όπου θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων που αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για ασφυκτικούς θανάτους λόγω της ομολογίας των δραστών είχαν αρχικά θεωρηθεί αιφνίδιοι παθολογικοί θάνατοι.
– Ανακρίτρια: Πιο συγκεκριμένα, ως προς την περίπτωση της Μαρίας Ελένης Δασκαλάκη, εντοπίσατε κακώσεις ακινητοποίησής της;
– Καλόγρηας: Εντοπίσαμε τα ευρήματα που αναφέρονται στη σχετική μας έκθεση, δηλαδή τις εκδορές στο ριζορίνιο, που περιέγραφε και η διενεργήσασα τη νεκροψία-νεκροτομή συνάδελφος κ. Τσάκωνα, καθώς και ένα εντύπωμα στη δεξιά παρειά.
– Ανακρίτρια: Εντοπίσατε στην Ίριδα κακώσεις ακινητοποίησης;
– Καλόγρηας: Εντοπίσαμε τις περιγραφόμενες στο στοματικό βλεννογόνο – άνω χείλος στόματος κακώσεις, οι οποίες είχαν περιγραφεί και στη σχετική έκθεση της διενεργήσασας τη νεκροψία – νεκροτομή κ. Τσιόλα με τον όρο «λύση της συνεχείας του στοματικού βλεννογόνου».
Ερωτώμενος για το εάν μια μεταθανάτια κάκωση θα μπορούσε να απεικονιστεί μέσω φωτογραφιών ως προθανάτια ή και το αντίθετο, ο έμπειρος ιατροδικαστής απάντησε ότι «εάν η εκτίμηση των φωτογραφιών γίνεται από επιστήμονες του ειδικού γνωστικού αντικειμένου, θεωρώ ότι είναι προφανής η διάκριση μεταξύ προθανατίων και μεταθανατίων κακώσεων, όπως και μεταξύ εκχυμώσεων και πτωματικών υποστάσεων, σε περιπτώσεις που αυτό είναι αναγκαίο».
– Ανακρίτρια: Σας έχει τύχει σε κάποια φωτογραφία σορού μια μεταθανάτια κάκωση να απεικονίζεται ως προθανάτια και το αντίστροφο;
– Καλόγρηας: Δεν μου έχει τύχει. Συνήθως βέβαια τις φωτογραφίες τις βλέπουν περισσότερο οι τεχνικοί σύμβουλοι ή πραγματογνώμονες, που δεν ήταν παρόντες στη νεκροψία – νεκροτομή. Πολλές φορές βέβαια και εμείς ανατρέχουμε στις φωτογραφίες, στο πλαίσιο της συγγραφής της ιατροδικαστικής μας έκθεσης.
Ευτυχιάδης – Σταυρουλάκης
Ακολούθως ο κ. Καλόγρηας εξήγησε στην ανακρίτρια τους λόγους για τους οποίους επέλεξε μαζί με τον κ. Καρακούκη τους κ. Ευτυχιάδη και Σταυρουλάκη προκειμένου να συνεισφέρουν στην έρευνα την οποία έκαναν. Σε ό,τι αφορά τον κ. Ευτυχιάδη, επεσήμανε ότι υπέβαλαν αίτημα για ανασκόπηση «με την υποσημείωση να μην πραγματοποιηθεί αυτή από τους ήδη εμπλεκόμενους παθολογοανατόμους. Είναι τρεις οι παθολογοανατόμοι στο ως άνω Εργαστήριο που ασχολούνται με το νεκροτομικό υλικό, και οι δύο εξ αυτών είχαν ήδη διενεργήσει τις παθολογοανατομικές εκθέσεις των δύο παιδιών της οικογένειας Δασκαλάκη. Για αυτόν τον λόγο η υπόθεση ανατέθηκε από τη διεύθυνση του Εργαστηρίου στον κ. Ευτυχιάδη».
– Ανακρίτρια: Είθισται ως ιατροδικαστής να ενημερώνετε τον παθολογοανατόμο για τα τυχόν μακροσκοπικά ευρήματα σε μία σορό;
– Καλόγρηας: Ναι, είναι πάγια τακτική και απαραίτητη, γιατί ο παθολογοανατόμος δεν έχει εικόνα και δεν γνωρίζει το ιστορικό, η γνώση του οποίου είναι εξαιρετικά σημαντική σε όλες τις ιατρικές ειδικότητες, για να μπορεί να τεθεί η διάγνωση με ασφάλεια.
– Ανακρίτρια: Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν ανέλαβε ο κ. Ευτυχιάδης, τον ενημερώσατε για μακροσκοπικά ευρήματα στο βρέφος; Σε καταφατική περίπτωση, για ποιον λόγο;
– Καλόγρηας: Μιλήσαμε πολλές φορές για τα όποια μακροσκοπικά ευρήματα είχαμε, όχι συγκεκριμένα για το ποια ήταν, αλλά για μακροσκοπικά ευρήματα στο πρόσωπο. Σε δεύτερο χρόνο νομίζω ότι τον ενημερώσαμε για τις αρνητικές τοξικολογικές εξετάσεις. Και αυτό έγινε για τον ίδιο λόγο που ανέφερα ανωτέρω, δηλαδή για να έχει μία εικόνα.
Σε ό,τι αφορά τον κ. Σταυρουλάκη επεσήμανε ότι τον επέλεξαν από κοινού με τον Νίκο Καρακούκη με δυο κριτήρια: «…Να είναι της ειδικότητας της Καρδιολογίας, και ει δυνατόν με κάποια εξειδίκευση σε αιφνίδιους θανάτους νέων ατόμων, και δεύτερον να έχει μία εμπειρία στη δικανική ιατρική, που αυτή εξασφαλιζόταν από την παρουσία του στους καταλόγους πραγματογνωμόνων».
– (…) Ανακρίτρια: Στη σελίδα 7 της γνωμοδότησής σας γράφετε ότι δίδεται η εντύπωση δύο εκδορών στη βάση του αριστερού ρώθωνα. Δηλαδή δεν είστε σίγουρος για τις εκδορές αυτές;
– Καλόγρηας: Μακροσκοπικά έχουμε την εικόνα εκδορών. Δεν υπάρχει κάποια αβεβαιότητα για αυτό. Όμως το εύρημα αυτό δεν το λάβαμε υπόψη στην εξαγωγή των συμπερασμάτων μας, δεδομένου ότι δεν είχε καταγραφεί και κατά τον νεκροψιακό – νεκροτομικό έλεγχο. Θέλαμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη τα νεκροψιακά ευρήματα που κατέγραψαν οι συνάδελφοι που διενήργησαν τις νεκροψίες – νεκροτομές, τα οποία, άλλωστε, ήταν ικανά για την εξαγωγή των συμπερασμάτων μας.
Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί
