Στον γοργά αναπτυσσόμενο ψηφιακό κόσμο, η αναζήτηση γνωριμιών και προσωπικών σχέσεων έχει υποστεί μια βαθιά μεταμόρφωση. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η διείσδυσή της σε κάθε, σχεδόν, πτυχή της καθημερινότητάς μας, καθώς και η αύξηση των πλατφορμών / μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των εφαρμογών γνωριμιών, έχουν επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο αναζητούμε τη συντροφικότητα σε προσωπικό επίπεδο.
Τις προηγούμενες δεκαετίες οι άνθρωποι γνώριζαν πιθανούς συντρόφους μέσω κοινών δραστηριοτήτων, κοινωνικών συγκεντρώσεων ή συναντήσεων στον φυσικό κόσμο. Ωστόσο, ο σημερινός τρόπος ζωής συχνά χαρακτηρίζεται από απαιτητικά ωράρια, πολύωρες μετακινήσεις και συνεχώς αυξανόμενες ευθύνες. Ως αποτέλεσμα, ο ελεύθερος χρόνος που αφιερώναμε κάποτε σε κοινωνικές εκδηλώσεις, χόμπι ή διασκέδαση, έχει μειωθεί.
Ταυτόχρονα, η διάθεσή μας να είμαστε διαρκώς συνδεδεμένοι στην ψηφιακή σφαίρα, αγγίζει πλέον τα όρια του εθισμού. Αισθανόμαστε οικεία όταν έχουμε στα χέρια μας το κινητό μας, ενώ νιώθουμε αμηχανία αν βρισκόμαστε κάπου όπου δεν μπορούμε να σερφάρουμε!
Αυτή η κατάσταση έχει δημιουργήσει ένα παράδοξο: Ενώ είμαστε πιο συνδεδεμένοι από ποτέ μέσω των smartphone και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βρισκόμαστε ταυτόχρονα αποσυνδεδεμένοι από τον φυσικό κόσμο γύρω μας. Πολλοί από εμάς δε διστάζουν να παραδεχτούν ότι είναι δέσμιοι των “likes”, ανίκανοι να αντισταθούν στη γοητεία των συνεχών ειδοποιήσεων και των μηνυμάτων.
Με αυτή την έννοια, η αναζήτηση ερωτικών συντρόφων μέσω διαδικτύου μπορεί να θεωρηθεί ως μία εντελώς φυσιολογική προέκταση της ανάγκης μας για online επικοινωνία: Αφού σχεδόν όλες μας οι δραστηριότητες γίνονται online (ψώνια, εργασία, διασκέδαση, ταξίδια, κοινωνικοποίηση κλπ), τι το πιο φυσικό να γίνεται και η αναζήτηση ερωτικών σχέσεων! Η ευκολία του να μπορείς να «διαλέγεις» υποψήφιο μέσα από τα κριτήρια μιας εφαρμογής, ή απαντώντας σε προσκλήσεις μέσω socialmedia, φαίνεται πολύ ελκυστική!
Αυτή όμως η απεγνωσμένη ανάγκη μας να βρούμε την αγάπη, ή έστω την ερωτική επαφή, μας καθιστά ευάλωτους, ρίχνοντάς μας κατευθείαν στην αγκαλιά των «ερωτικών απατεώνων»!
Ναι, ναι, η γοητεία του διαδικτυακού «ερωτικού» παιχνιδιού είναι αδιαμφισβήτητη! Γιατί;;
· Έχουμε στη διάθεσή μας μια τεράστια γκάμα υποψήφιων «συντρόφων», πέρα από γεωγραφικά, ηλικιακά, φυλετικά, μορφωτικά, κοινωνικά και οικονομικά όρια.
· Η ανωνυμία πίσω από το πληκτρολόγιο μας προσφέρει μία ασφάλεια. Το άτομο δεν εκτίθεται κοινωνικά, δε ρισκάρει τόσο με την απόρριψη και μπορεί να «χωρέσει» την ερωτική του δραστηριότητα στις λίγες διαθέσιμες ώρες που του επιτρέπει ο ρυθμός ζωής του.
· Οι διαθέσιμες εφαρμογές διαθέτουν πληθώρα από κριτήρια αναζήτησης και έτσι μας δίνουν την αυταπάτη ότι θα βρούμε τον πιο «ταιριαστό» σύντροφο, σε αντίθεση, υποτίθεται, από την πραγματική ζωή, όπου «θα πέσουμε σε όποιον μας τύχει».
Η ανατομία της διαδικτυακής «ερωτικής απάτης»
Συνήθως αυτές οι απάτες ακολουθούν ένα τυπικό πρότυπο: ο απατεώνας φτιάχνει ένα ψεύτικο διαδικτυακό προφίλ, συχνά χρησιμοποιώντας κλεμένες φωτογραφίες, αν και πλέον με τις εφαρμογές ΑΙ είναι πανεύκολο να κατασκευάσει κανείς μία φωτογραφία με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Συνήθως ισχυρίζεται ότι είναι ένας επιτυχημένος επαγγελματίας που του αρέσει η διασκέδαση, τα ταξίδια, οι περιπέτειες και γενικά η καλή ζωή. Ένα πολύ συνηθισμένο ψεύτικο προφίλ είναι αυτό του στρατιωτικού, που υπηρετεί κάπου μακριά: Αφγανιστάν, Ιράκ κλπ. Στέλνουν αίτημα «φιλίας», το αποδεχόμαστε και έτσι ξεκινά το «ειδύλλιο»! Οι «επαγγελματίες» απατεώνες βέβαια,δε βιάζονται. Οποιαδήποτε βιασύνη είναι πιθανόν να κινήσει υποψίες στο θύμα. Προχωρούν αργά και με σχέδιο. Ο στόχος είναι να επιτύχουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και μία – υποτίθεται – ειλικρινή σχέση με κεντρικό άξονα το συναίσθημα. Λόγω της υποτιθέμενης απόστασης, η προσμονή του θύματος γιγαντώνεται! Ο θύτης υπόσχεται μια μακρυνή ημερομηνία συνάντησης, πχ όταν πάρει άδεια από το στρατό, όταν ολοκληρωθεί η «επιχείρηση» στην οποία συμμετέχει κλπ. Η ημερομηνία αυτή όλο αναβάλλεται λόγω διαφόρων κωλυμάτων. Το θύμα απογοητεύεται, ελπίζει, προσμένει και γενικά γίνεται όλο και πιο ευάλωτο!
Καθώς ο χρόνος περνά και το δέσιμο μεταξύ του θύματος και θύτη γίνεται πιο ισχυρό, ξαφνικά προκύπτει μια επείγουσα ανάγκη (ασθένεια, οικονομική υποχρέωση) ή κάποια αναποδιά που αναβάλλει (ξανά!) την υποτιθέμενη συνάντηση, εκτός αν ο θύτης κάνει πχ ένα incognito ταξίδι – αστραπή στον τόπο του θύματος! Όμως επειδή είναι σε μυστική αποστολή, δε μπορεί να κοινοποιήσει τα στοιχεία του και την ακριβή τοποθεσία του, οπότε το θύμα προσφέρεται να του στείλει τα χρήματα ώστε να οργανώσει το συντομότερο το υποτιθέμενο ταξίδι! Εκεί συνήθως τελειώνει το ειδύλλιο, εκτός αν το θύμα προσφέρεται και για περαιτέρω εκμετάλλευση.
Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να τις αναγνωρίζουμε και να προφυλάσσουμε τον εαυτό μας από περιπέτειες:
· Προφίλ του υποψήφιου συντρόφου που είναι «πολύ καλό για να είναι αληθινό»: Όμορφος, επιτυχημένος, ευκατάστατος κλπ.
· Γρήγορες δηλώσεις συναισθημάτων («είσαι ό,τι καλύτερο μου έχει συμβεί ποτέ, σ’ έχω συνηθίσει, γεμίζεις τη μέρα μου» κλπ κλπ).
· Κενά στις ιστορίες του/της, ειδικά για το παρελθόν, την εργασία, οικογένεια κλπ.
· Απροθυμία για βιντεοκλήση ή για φυσική συνάντηση (εδώ συνήθως έρχεται το «απόρρητο» λόγω επαγγέλματος).
· Φωτογραφίες προφίλ: κάνοντας ένα απλό reverseimagesearch, μπορούμε να βρούμε αν οι φωτογραφίες είναι «κλεμένες» από το διαδίκτυο ή από άλλα προφίλ. Αν δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε, δεν είναι ντροπή να ζητήσουμε βοήθεια.
· Ζητάει χρήματα: εννοείται ότι στην παραμικρή τέτοια αναφορά, κάνουμε καταγγελία! Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, αστυνομία κλπ. Δεν είναι ανάγκη να έχουμε ήδη πέσει θύματα απάτης, καταγγελία κάνουμε και μόνο με την υποψία, για να σώσουμε άλλα πιθανά θύματα!
Αν υποψιαζόμαστε ότι είναι απατεώνας, κρατάμε screenshots από τις συνομιλίες, ειδικά τα επίμαχα σημεία που μιλάνε για οικονομικές συναλλαγές κλπ. Επίσης δεν περνάμε ποτέ στην αντεπίθεση: δε βγαίνουμε να πούμε «Σε τσάκωσα, απατεώνα» γιατί σίγουρα θα κινδυνέψουμε περισσότερο.
Πώς προφυλασσόμαστε;
Φυσικά η λύση δεν είναι να μην έχουμε καμία τέτοια διαδικτυακή δραστηριότητα. Όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, υπάρχουν ένα σωρό λόγοι για να επιλέξει κανείς αυτόν τον τρόπο ανεύρεσης ερωτικού συντρόφου. Όμως υπάρχουν μερικές απλές οδηγίες για να μειώσουμε τον κίνδυνο:
· Δεν αποδεχόμαστε αιτήματα «φιλίας» από άτομα που δε γνωρίζουμε. Αν ο υποψήφιος έχει πχ 20 κοινούς γνωστούς με μας, και πάλι αν είναι δυνατόν κάνουμε έναν έλεγχο. Βλέπουμε πχ αν με αυτούς τους κοινούς γνωστούς έχει κάποια διάδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (σχόλια σε δημοσιεύσεις, κοινές φωτογραφίες κλπ).
· Μαθαίνουμε να ξεχωρίζουμε τα ψεύτικα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Συνήθως έχουν λίγες φωτογραφίες προφίλ, σχεδόν καμία φωτογραφία με άλλα πρόσωπα, ελάχιστες δημοσιεύσεις, κρυφή λίστα «φίλων», ή, αν είναι φανερή, έχουν ελάχιστους φίλους και, το κυριότερο, ελάχιστη ή καθόλου διάδραση με τους υποτιθέμενους φίλους. Για παράδειγμα, στη φωτογραφία προφίλ μπορεί να υπάρχουν μόνο 5-6 likes, πράγμα ύποπτο. Ιδανικά, τα ψεύτικα προφίλ πρέπει να τα κάνουμε «report» προκειμένου να προστατεύσουμε και τους άλλους.
· Προσωπικά δεδομένα: Ιδανικά δε δίνουμε κανένα στοιχείο μας. Ούτε καν διεύθυνση, εργασία, οικογένεια κλπ. Είναι επίσης καλή πρακτική να έχουμε ένα κινητό τηλέφωνο ειδικά για τέτοιες επικοινωνίες και όχι το κανονικό μας κινητό.
· Πιστοποιούμε την ταυτότητα του άλλου, με ό,τι στοιχεία μας επιτρέπει (ιδανικά βιντεοκλήση ή προσωπική συνάντηση). Αν το αρνείται, είναι ύποπτο από μόνο του!
· Επειδή σχεδόν όλη η επικοινωνία θα γίνεται μέσω chat εφαρμογών, είτε μέσω του υπολογιστή είτε του κινητού, ΔΕΝ πατάμε σε links που μας στέλνει, αν προηγουμένως δεν τα ελέγξουμε μέσω πχ VirusTotal, ScanUrl κλπ. Αν δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε, απλά ΔΕΝ πατάμε καθόλου το link και του λέμε μια δικαιολογία του στυλ «είναι αργό το internet» ή «ο υπολογιστής μου είναι εταιρικός και δεν μας επιτρέπουν».
· Δεν δίνουμε πρόσβαση σε οτιδήποτε μπορεί μελλοντικά να αποτελέσει αντικείμενο εκβιασμού: Φωτογραφίες ή βίντεο ερωτικού περιεχομένου, συνομιλίες με «παράνομο» περιεχόμενο (πχ «έχω κάποια χρήματα και για να αποφύγω τη φορολόγηση θέλω να…» ή οποιαδήποτε άλλα στοιχεία δικά μας ή ατόμων του περιβάλλοντός μας που θα μπορούσε ο θύτης να εκμεταλλευτεί για να μας αποσπάσει χρήματα.
· Δε δεχόμαστε χρήματα ή άλλα δώρα αξίας από το άλλο άτομο: Πολλές φορές, κάποιες τέτοιες κινήσεις είναι μέρος του σχεδίου ώστε ν’ ακολουθήσει μετά η «κυρίως πράξη» που είναι η δική μας εξαπάτηση.
· Ζητάμε βοήθεια: αν έχουμε πέσει θύματα ή αν απλά το υποψιαζόμαστε, δεν είναι ντροπή να απευθυνθούμε σε ειδικούς ή στις αρχές. Είναι πολύ χειρότερο να ζητήσουμε βοήθεια όταν πια θα είναι αργά.
· Ειδικά σε περίπτωση που έχουμε πέσει θύματα, επικοινωνούμε αμέσως με τις τράπεζές μας, αλλάζουμε κωδικούς στα online συστήματα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στο email μας και γενικά σε ό,τι θα μπορούσε να αποτελέσει πύλη εισόδου για κακόβουλες ενέργειες. Το πιο σημαντικό, αλλά και το πιο δύσκολο: Ενημερώνουμε την εταιρεία που εργαζόμαστε! Ναι, μπορεί ν’ ακούγεται υπερβολή, αλλά είναι ζήτημα θεμελιώδους ασφάλειας! Αν ο χρήστης των συστημάτων μίας εταιρείας έχει πέσει θύμα διαδικτυακής απάτης, μπορεί ο υπολογιστής που χρησιμοποιεί να έχει παραβιαστεί και έτσι να τεθεί σε κίνδυνο και η εταιρεία!
Δυστυχώς οι απάτες τέτοιου είδους είναι εγκλήματα που τις περισσότερες φορές δεν καταγγέλονται, επειδή τα θύματα ντρέπονται να παραδεχτούν ότι κατέφυγαν στο διαδίκτυο για ανεύρεση συντρόφου ή, ακόμα χειρότερα, ότι έπεσαν στην παγίδα.
Στην εποχή του διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας, η δημιουργία πραγματικών και ειλικρινών σχέσεων είναι προφανώς εφικτή, αλλά είναι απαραίτητο να περιηγούμαστε στο ψηφιακό τοπίο με προσοχή. Παραμένοντας σε εγρήγορση, εκπαιδεύοντας τον εαυτό μας για πιθανές απάτες και εμπιστευόμενοι το ένστικτό μας, μπορούμε να απολαμβάνουμε τα οφέλη της τεχνολογίας, προστατεύοντας παράλληλα την καρδιά και το πορτοφόλι μας από τέτοιους κινδύνους.
H Kατερίνα Ραπτάκη έχει διατελέσει Διευθύντρια τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών του ομίλου εταιρειών Navios, η οποία αποτελεί μία από τις ηγέτιδες δυνάμεις στην ποντοπόρο ναυτιλία. Ο όμιλος, με εταιρείες εισηγμένες στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, κατέχει και διαχειρίζεται περισσότερα από 200 πλοία (φορτηγά, τάνκερ, κοντέινερ) και διατηρεί παραρτήματα και εγκαταστάσεις σε όλο τον κόσμο. Η Κατερίνα Ραπτάκη είναι επίσης ιδρυτικό μέλος, πρώην πρόεδρος και νυν μέλος του ΔΣ της AMMITEC, της Ένωσης Διευθυντών Πληροφορικής στη Ναυτιλία.
Σπούδασε Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και διαθέτει 36ετή εμπειρία στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Με περισσότερα από 23 χρόνια στο χώρο της ναυτιλίας, και με βαθιά γνώση και εμπειρία σε θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού, επιχειρηματικής ευφυϊας (BI), ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, διαχείρισης κινδύνων και κανονιστικής συμμόρφωσης, η Κατερίνα Ραπτάκη έχει αναλάβει διευθυντικές θέσεις στους κλάδους κατασκευών και ναυτιλίας. Διαθέτει αξιοσημείωτη εμπειρία στη διαχείριση μεγάλων έργων, στο στρατηγικό σχεδιασμό και διοίκηση ομάδων.
* Digital Transformation, Cyber Security and e-Governance specialist Navios Group of Companies
