Μία τεράστια πινακίδα έξω από τον πύργο της Bank of America στη Νέα Υόρκη υπενθυμίζει διαρκώς στους περαστικούς το ταχύτατα αυξανόμενο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ. Το αποκαλούμενο «ρολόι του χρέους», που ενημερώνεται καθημερινά με στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, καταγράφει ένα χρέος που ξεπερνά τα 36,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, αντιστοιχώντας στο 123% του ΑΕΠ.
Η αύξηση του χρέους ήταν εκρηκτική τα τελευταία χρόνια, καθώς τα ομοσπονδιακά ελλείμματα διατηρήθηκαν σε υψηλά επίπεδα. Οι οικονομικές κρίσεις του 2008 και της πανδημίας επιβάρυναν δραματικά τα δημόσια οικονομικά, οδηγώντας σε ιστορικά επίπεδα δανεισμού.
Ελλείμματα και ομοσπονδιακές δαπάνες
Για το δημοσιονομικό έτος 2024 (Οκτώβριος 2023 – Σεπτέμβριος 2024), οι ομοσπονδιακές δαπάνες ανήλθαν σε 6,7 τρισ. δολάρια, ενώ τα έσοδα περιορίστηκαν στα 4,9 τρισ. Το έλλειμμα των 1,8 τρισ. δολαρίων καλύφθηκε μέσω δανεισμού, ενώ μέχρι σήμερα έχει ήδη ξεπεράσει τα 2 τρισ. δολάρια.
Το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών αφορά:
– Υγειονομική περίθαλψη (Medicare/Medicaid): 1,7 τρισ. δολάρια
– Τόκοι δημοσίου χρέους: Πάνω από 1 τρισ. δολάρια
– Αμυντικές δαπάνες: 880 δισ. δολάρια
Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έχει πλέον καταστεί μία από τις μεγαλύτερες επιβαρύνσεις για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, οδηγώντας τη νέα κυβέρνηση στη λήψη έκτακτων μέτρων.
Για να αντιμετωπίσει το αυξανόμενο έλλειμμα, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανέθεσε στον επιχειρηματία Έλον Μασκ την ευθύνη για τη δραστική μείωση των δαπανών, δημιουργώντας το νέο Υπουργείο Αποδοτικότητας της Κυβέρνησης (DOGE).
Ο Μασκ, σε λιγότερο από έναν μήνα από την ανάληψη των καθηκόντων του, προχώρησε σε:
– Απόλυση μη μονιμοποιημένων υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί την τελευταία διετία.
– Κατάργηση δημόσιων υπηρεσιών, όπως η Υπηρεσία Διεθνούς Βοήθειας (USAID) και το Γραφείο Χρηματοπιστωτικής Προστασίας Καταναλωτών.
Ο Μασκ και οι αντιδράσεις στις μεταρρυθμίσεις
Μιλώντας στην Παγκόσμια Σύνοδο Κυβερνήσεων στο Ντουμπάι, ο Μασκ εξήγησε τη στρατηγική του, παρομοιάζοντας τις δημόσιες υπηρεσίες με «ζιζάνια» που πρέπει να ξεριζωθούν πλήρως για να αποτραπεί η επαναφορά τους.
Οι αποφάσεις του έχουν προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις, με πολλά από τα μέτρα να μπλοκάρονται προσωρινά από τα δικαστήρια. Ο ίδιος επιτέθηκε στους δικαστές, υποστηρίζοντας πως η δημοσιονομική σταθερότητα των ΗΠΑ προέχει.
Σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Τραμπ, ο Μασκ υποστήριξε πως αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η χώρα θα οδηγηθεί σε οικονομική κατάρρευση. Στόχος του είναι η μείωση των δαπανών κατά 1 τρισ. δολάρια ετησίως.
Το αβέβαιο μέλλον του αμερικανικού προϋπολογισμού
Η πολιτική του Μασκ για τις περικοπές έρχεται σε μία περίοδο που ο Τραμπ σχεδιάζει νέες φορολογικές ελαφρύνσεις, κάτι που θα επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το έλλειμμα. Παράλληλα, η επιβολή νέων δασμών έχει στόχο να αυξήσει τα κρατικά έσοδα, όμως οι αναλυτές εκτιμούν πως τα κέρδη από αυτούς δεν θα επαρκούν για να αντισταθμίσουν τις απώλειες από τις φορολογικές μειώσεις.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά ότι το αμερικανικό χρέος θα φτάσει στο 130% του ΑΕΠ πριν από το 2030, ενώ η Επιτροπή του Κογκρέσου προβλέπει ότι θα εκτιναχθεί στο 166% έως το 2054.
Η αμερικανική οικονομία βρίσκεται μπροστά σε μία κρίσιμη καμπή, με την ανεξέλεγκτη αύξηση του χρέους να απειλεί τη σταθερότητα της χώρας και τις μεταρρυθμίσεις του Μασκ να δοκιμάζουν τα όρια του δημόσιου τομέα. Και, φυσικά, και των πολιτών στις ΗΠΑ.
