Η γεωπολιτική ένταση στη Μέση Ανατολή κλιμακώνεται επικίνδυνα. Μετά την επίθεση του Ισραήλ σε ιρανικούς στόχους, οι φόβοι για ευρύτερη σύγκρουση έχουν ενταθεί, με άμεσες επιπτώσεις στις διεθνείς αγορές ενέργειας. Η κίνηση αυτή, που ήρθε ως απάντηση σε προηγούμενη ιρανική επίθεση με πυραύλους και drones, μεταφέρει τη σύγκρουση σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή: τον Περσικό Κόλπο και το Στενό του Ορμούζ.
Το Στενό του Ορμούζ αποτελεί κρίσιμο πέρασμα για την παγκόσμια διακίνηση πετρελαίου. Καθημερινά, περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και παραγώγων διασχίζουν αυτή τη στενή θαλάσσια λωρίδα, ποσότητα που αντιστοιχεί σχεδόν στο 20% της παγκόσμιας θαλάσσιας μεταφοράς πετρελαίου. Η οποιαδήποτε απειλή αποκλεισμού του, θα αποτελούσε άμεσο σοκ για την παγκόσμια οικονομία.
Ήδη, οι πρώτες επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν προκάλεσαν αναταράξεις στις αγορές, οδηγώντας τις τιμές πετρελαίου σε άνοδο έως και 13% μέσα σε λίγες ώρες, ενώ τα χρηματιστήρια διεθνώς κατέγραψαν απώλειες. Όμως τι πραγματικά μπορεί να σημαίνει ένα ενδεχόμενο κλείσιμο του Στενού του Ορμούζ;
Τι σημαίνει πρακτικά το ενδεχόμενο κλείσιμο του Ορμούζ;
- Εφοδιαστική αδυναμία και άμεση άνοδος τιμών
Ο αποκλεισμός του στενού θα αφαιρούσε από την παγκόσμια αγορά έως και 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ημερησίως. Αναλυτές εκτιμούν πως ακόμα και μερική συμφόρηση θα οδηγούσε το πετρέλαιο άνω των 100–130 δολαρίων ανά βαρέλι, ενώ πλήρες κλείσιμο θα μπορούσε να στείλει τις τιμές στα 150 δολάρια ή και ψηλότερα.
- Μαζί πληθωρισμός και ύφεση
Η εκτίναξη του κόστους ενέργειας μεταφράζεται άμεσα σε πληθωριστικές πιέσεις σε καύσιμα, τρόφιμα και μεταφορές. Οι κεντρικές τράπεζες, παγιδευμένες ανάμεσα στην ανάγκη σταθεροποίησης του πληθωρισμού και στην αποφυγή ύφεσης, θα βρεθούν μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις.
- Αβεβαιότητα στις αγορές – αιτίες πτώσης μετοχών
Οι ανησυχίες αποτυπώνονται ήδη στις διεθνείς αγορές μετοχών, με σημαντικές απώλειες στους μεγάλους δείκτες σε Ευρώπη, Ασία και ΗΠΑ. Παράλληλα, οι επενδυτές στρέφονται σε ασφαλή καταφύγια όπως το δολάριο, τα ομόλογα και τον χρυσό.
- Στρατηγικά αποθέματα και βραχυπρόθεσμες λύσεις
Χώρες με στρατηγικά αποθέματα θα μπορούσαν προσωρινά να καλύψουν μέρος της ζήτησης. Όμως, μια παρατεταμένη διακοπή θα απαιτούσε συντονισμένες κινήσεις τόσο από τον ΟΠΕΚ όσο και από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για να αποφευχθεί σοβαρή έλλειψη.
Σενάρια αναταραχής
Μόνιμη ή πρόσκαιρη κρίση;
Εάν η διακοπή είναι σύντομη, οι τιμές μπορεί να σταθεροποιηθούν γύρω από τα 95–100 δολάρια. Αν όμως ο αποκλεισμός παραταθεί ή γίνει πλήρης, η παγκόσμια αγορά θα δει πολύ υψηλότερα επίπεδα τιμών, άνω των 130 δολαρίων, με απρόβλεπτες αλυσιδωτές συνέπειες.
Παγκόσμια ύφεση;
Η αύξηση κόστους θα επιβαρύνει τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, περιορίζοντας κατανάλωση και επενδύσεις, ενώ η συνδυαστική επίδραση πληθωρισμού και υψηλών επιτοκίων μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια οικονομική συρρίκνωση.
Ενεργειακή μετάβαση ή επιστροφή σε ορυκτά καύσιμα;
Ανάλογα με την ένταση της κρίσης, οι κυβερνήσεις ενδέχεται είτε να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση, είτε να στραφούν ξανά σε παραδοσιακές πηγές όπως το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ή ακόμη και τον άνθρακα, ως μέτρο ανάγκης.
Παγκόσμιες συνέπειες ανά τομέα
- Μεταφορές και logistics
Το αυξημένο κόστος ενέργειας θα πλήξει αεροπορικές εταιρείες, ναυτιλία και οδικές μεταφορές, αυξάνοντας σημαντικά τις τιμές μεταφοράς προϊόντων και εισιτηρίων.
- Βιομηχανία και αγροτική παραγωγή
Η βιομηχανία θα δεχτεί πιέσεις από αυξημένο κόστος παραγωγής, ενώ οι αγρότες θα βρεθούν αντιμέτωποι με ακριβότερα καύσιμα και λιπάσματα, γεγονός που θα συμπιέσει περαιτέρω την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών.
- Χρηματοοικονομικές επιπτώσεις στις αναδυόμενες οικονομίες
Οι αναδυόμενες αγορές που εξαρτώνται από εισαγωγές ενέργειας θα υποστούν δημοσιονομική πίεση, αύξηση του χρέους, υποτίμηση νομισμάτων και νέα πληθωριστικά κύματα.
- Γεωπολιτική αστάθεια και στρατιωτική ένταση
Η στρατηγική σημασία του Ορμούζ πιθανότατα θα προκαλέσει στρατιωτική κλιμάκωση με παρουσία ναυτικών δυνάμεων ΗΠΑ, Βρετανίας και άλλων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των διεθνών θαλάσσιων οδών.
Τι προβλέπουν οι αναλυτές
Σύμφωνα με την ING, ένα σενάριο πλήρους αποκλεισμού θα μπορούσε να ανεβάσει την τιμή του πετρελαίου πάνω από τα $150.
Η JPMorgan εκτιμά ότι σε περίπτωση μερικής διακοπής, η τιμή μπορεί να σταθεροποιηθεί στα $130.
Αντίθετα, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι τα στρατηγικά αποθέματα και η ευελιξία της αγοράς θα μπορούσαν να περιορίσουν τα χειρότερα σενάρια, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
Εν κατακλείδι, το Στενό του Ορμούζ εξελίσσεται ξανά σε επίκεντρο διεθνούς κρίσης. Ένας πλήρης αποκλεισμός του θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα ενεργειακή κρίση παγκόσμιας κλίμακας, επηρεάζοντας τις αγορές, τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές και τις κυβερνήσεις. Όσο παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο περαιτέρω κλιμάκωσης Ισραήλ–Ιράν, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται μπροστά σε ένα από τα πιο επικίνδυνα σταυροδρόμια της τελευταίας δεκαετίας.
