Ενα μέιλ από την Αμερική φτάνει στην ελληνίστρια καθηγήτρια της έδρας Κοραή του King’s College στο Λονδίνο. Ο γράφων αναφέρει ότι ψάχνει τα ίχνη της οικογένειας της μητέρας του, κόρης του Ηλία Αργυριάδη, εκτελεσμένου τον Μάρτιο του 1952 με τον Νίκο Μπελογιάννη για την υπόθεση των ασυρμάτων, και υιοθετημένης στην Αμερική. Αυτό το μήνυμα στάθηκε η αρχή μιας έρευνας, που κράτησε εφτά χρόνια, και ενός βιβλίου.
Ενα βιβλίο που το διάβασα απνευστί. Γιατί έχει το εξής χάρισμα: χωρίς να χάνει τίποτα ως έρευνα και ιστορία, ξετυλίγεται με αρχή, εξέλιξη και κορύφωση δίνοντας έτσι στον αναγνώστη έναν απίστευτο πλούτο γνώσεων, θεμελιωμένων σε εξαντλητική βιβλιογραφία που μόνο η αναφορά τους καταλαμβάνει 59 σελίδες· η έρευνα της συγγραφέως φτάνει ακόμη και στα ταξιδιωτικά περιοδικά των αεροπορικών εταιρειών, με τις οποίες περνούσαν τον Ατλαντικό τα «παράτυπα» ή και «παράνομα» υιοθετημένα του Εμφυλίου, αλλά και αργότερα τα ορφανά, φτωχά, «αγνώστου πατρός» – αυτά που τα «προμήθευαν» το βρεφοκομείο «Αγιος Στυλιανός» στη Θεσσαλονίκη και το Δημοτικό Βρεφοκομείο Πάτρας, που όλως τυχαίως έβρισκε τα μωρά ο κηπουρός του Ιδρύματος.
Τα παιδιά από το Μητέρα της οδού Πειραιώς. Καταγράφεται ο ρόλος της Φρειδερίκης, η διαφημιστική, ναι, σωστά διαβάζετε, η διαφημιστική καμπάνια της «βασιλίσσης» το φθινόπωρο του 1958 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Βλέπετε η ζήτηση για λευκά, γερά παιδιάείχε ανέβει κατακόρυφα.
Η Φρειδερίκη με την κόρη της Σοφία θα διασχίσει την Αμερική από Νιου Γιορκ έως Χόλιγουντ, ομού μετά του ιδιοκτήτη της Twentieth Century Fox, κ. Σκούρα. Γιατί στο μεταξύ, κάνοντας χρήση μιας, καταρχήν ωφέλιμης για τη μετανάστευση, νομοθεσίας στις ΗΠΑ, οι Αχέπανς έχουν μπει στο παιγνίδι.
Καλοπροαίρετα ίσως κάποιοι, όμως στο βάθος η υπόθεση έχει πολύ χρήμα. Για Ελληνάκια, μάλιστα, ενδιαφέρονται και εύπορες εβραϊκές οικογένειες της Ανατολικής Ακτής – είναι γνωστό πως τα Εβραιόπουλα ήταν τα μεγάλα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Αλλωστε ο τότε διευθυντής, 23 Ιουλίου 1954, του Δημοτικού Βρεφοκομείου Πατρών γράφει: «Τα παιδιά που έχετε επιλέξει […] είναι πραγματικά ξεχωριστά […] Θέλουμε να προσφέρουν τόσο στην χώρα καταγωγής τους, τη μικρή αλλά ηρωική Ελλάδα, όσο και την φίλη σύμμαχο Αμερική…» Εργαλειοποίηση της υιοθεσίας. Αντίδωρο στη χώρα του αμερικάνικου ονείρου. Από κοντά η Εκκλησία, ανεξάρτητος μεσάζων είναι κι ένας ιερέας (σελ. 453).
Ο περίφημος Scopas, δικηγόρος πρώτα και κατόπιν δικαστής Νέας Υόρκης, ο οποίος μάλιστα διά της γραμματέως του ζητά, ακόμη και ως δικαστής, τα «έξοδα» της υιοθεσίας προκαταβολικά. Ο Lamberson, με τις προσβάσεις στο Αμερικανικό Κογκρέσο, όταν θα χρειαστούν ατομικές ρυθμίσεις για κάποια από τα υιοθετημένα. Την περίοδο αυτή, άλλωστε, ανθεί η ίδια κατάσταση στα μικρά παιδιά από την Κορέα, μάλιστα φέρονται να προηγούνται σε αριθμό οι υιοθεσίες. Αντίστοιχο το κύκλωμα σε Αθήνα και Πάτρα (το βιβλίο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για νομικούς).
Οι υιοθεσίες γίνονται στο Πρωτοδικείο Αθηνών «δι’ αντιπροσώπου», ο ίδιος πάντα δικηγόρος, ακολουθεί η έκδοση διαβατηρίου, βίζας κ.λπ. Τα παλιά έγγραφα κατά κανόνα καταστρέφονται, το τουριστικό γραφείο του Κολωνακίου κάνει το ίδιο, όπως και η αεροπορική εταιρεία.
Πρώτος σταθμός πολυτελές ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης που ανήκει σε ομογενή, πριν τα μικρά διοχετευτούν σε όλες τις άκρες της χώρας. Οταν πια άρχισε ο θόρυβος, η ΑΧΕΠΑ αποστασιοποιείται. Η Γκόντα βαν Στιν το δηλώνει απερίφραστα, σελ. 452, « Το δηλώνω χωρίς περιστροφές: δεν υπάρχει το παραμικρό επίσημο έγγραφο για την κάθε περίπτωση υιοθεσίας –ή για εκατοντάδες άλλες αποφάσεις, επιφανειακά εφήμερες αλλά που έκριναν τη ζωή τόσων ανθρώπων– στα κεντρικά αρχεία της ΑΧΕΠΑ». Και παρακαλεί θερμά να καταστούν διαθέσιμα αρχεία σε χέρια ιδιωτών.
Αξίζει να λεχθεί εδώ πως, με αφορμή τις διαλέξεις της συγγραφέως στην Αμερική, την έκδοση του βιβλίου στα αγγλικά, και με την ευκολία που τα κοινωνικά δίκτυα προσφέρουν, άνδρες και γυναίκες ψάχνουν, βρίσκουν, μαθαίνουν, σπάνε τη σιωπή. Ετσι που το «Είμαι το νούμερο 44886, μετά με είπαν Μαρία» να περάσει πραγματικά στην Ιστορία.
Η κορύφωση του βιβλίου, βεβαίως, βρίσκεται στις προσωπικές μαρτυρίες. Με ψευδώνυμο, όσοι/ες το επέλεξαν, με το αληθινό τους όνομα άλλοι, ξετυλίγουν κομμάτια από την ιστορία τους. Η επιλογή δείχνει τη σοφία της συγγραφέως, τίποτα δεν κρύβεται αλλά και δεν δαιμονοποιείται ο θεσμός της υιοθεσίας, «δεν θα ήμουν αυτό που είμαι αν δεν είχα υιοθετηθεί», εξιστορεί κάποιος, ή, «θα πάρω το κακό και θα το μετατρέψω σε καλό», λέει ο Πέτρος Κούτουλας από το Σιάτλ, κράτησε δε τα σολιασμένα παπούτσια του εξάχρονου παιδιού που κάποτε υπήρξε στο Βρεφοκομείο Πατρών.
Τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου αξίζουν ως ένα διαχρονικό μάθημα ιστορίας και ψυχολογίας συγχρόνως: Η έρευνα του ιστορικού όταν σπάει τη σιωπή σε θέματα γύρω από τις μαύρες τρύπες της ιστορικής διαδρομής μιας χώρας, εδώ ο ελληνικός Εμφύλιος, η μετεμφυλιακή ορφάνια και φτώχεια, ο ρόλος του Παλατιού σε ζητήματα και του παιδιού κ.ά. έρχεται να θεραπεύσει το συλλογικό τραύμα.
Η στροφή στην Τέχνη –γιατί αυτό κάνει ο Mike του μηνύματος που ξετύλιξε τον Μίτο– θεραπεύει το ατομικό τραύμα. Και ο κύκλος ενός συναρπαστικού βιβλίου κλείνει εκεί από όπου άνοιξε – εκτέλεση Μπελογιάννη και των συντρόφων του.
