Η τιμή του κακάο, η οποία είχε εκτοξευθεί προκαλώντας ανησυχία στους εμπόρους πρώτων υλών και στους παραγωγούς γλυκισμάτων, φαίνεται πλέον να σταθεροποιείται. Μάλιστα, η κορυφαία διεθνής ένωση του κλάδου προβλέπει ότι φέτος η παγκόσμια παραγωγή κακάο ενδέχεται να ξεπεράσει τη ζήτηση — κάτι που δεν είχε συμβεί εδώ και χρόνια.
Στη Δυτική Αφρική, η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη για τους χιλιάδες μικροκαλλιεργητές που παράγουν σχεδόν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου κακάο. Οι δημοσιογράφοι του Bloomberg διένυσαν τον περασμένο μήνα περίπου 2.500 χιλιόμετρα επισκεπτόμενοι βασικές περιοχές καλλιέργειας στην Ακτή Ελεφαντοστού και τη Γκάνα. Εκεί διαπίστωσαν ότι πολλά αγροκτήματα είναι ξηρά και τα κακαόδεντρα μαραίνονται πριν προλάβουν να καρπίσουν. Πολλές καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν καταληφθεί από παράνομες εξορύξεις. Ταυτόχρονα, πολλοί παραγωγοί δυσκολεύονται να προστατεύσουν τις φυτείες τους από ασθένειες που καταστρέφουν τα φυτά. Όλα υποδεικνύουν ότι η αποκατάσταση της παραγωγής θα είναι δύσκολη και θα χρειαστεί χρόνο.
Ακολουθεί χάρτης με τις περιοχές που επισκέφθηκαν οι δημοσιογράφοι:
Η παραγωγή κακάο στην Αφρική — που περιλαμβάνει χώρες όπως η Νιγηρία και το Καμερούν — αντιμετωπίζει εδώ και καιρό σοβαρά προβλήματα. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες και η φυσική γήρανση των κακαόδεντρων έχουν αφήσει πολλές καλλιέργειες ευάλωτες. Τα τελευταία χρόνια, οι καιρικές συνθήκες έγιναν ακόμη πιο δύσκολες, πλήττοντας σοβαρά την παραγωγή.
Παρόλο που οι διεθνείς τιμές του κακάο έχουν αυξηθεί σημαντικά — πενταπλασιάστηκαν από τα τέλη του 2022 — οι αγρότες και οι αρχές σε αυτές τις χώρες δεν έχουν επωφεληθεί όσο θα περίμενε κανείς. Αυτό οφείλεται στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο τιμολογείται και πωλείται το κακάο από τους βασικούς παραγωγούς. Ως αποτέλεσμα, δεν έχουν προκύψει τα αναμενόμενα επιπλέον έσοδα που θα μπορούσαν να στηρίξουν την ενίσχυση της παραγωγής.
Οι καλλιέργειες της Δυτικής Αφρικής θα είναι καθοριστικής σημασίας για το αν οι παγκόσμιες τιμές του κακάο θα επιστρέψουν σε πιο προσιτά επίπεδα. Παρότι οι φετινές συγκομιδές αναμένεται να παρουσιάσουν μικρή αύξηση, η συνολική παραγωγή παραμένει σημαντικά χαμηλότερη σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια.
Αυτό που σταθεροποιεί την αγορά αυτή τη στιγμή δεν είναι η αύξηση της προσφοράς, αλλά η μείωση της ζήτησης. Οι καταναλωτές αγοράζουν λιγότερη σοκολάτα, αντιδρώντας στις υψηλές τιμές.
Το ταξίδι των δημοσιογράφων στη Γκάνα ξεκίνησε από τα χωράφια του κακάο. Μετά από μια διαδρομή 500 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα προς την ενδοχώρα, έφτασαν στο Έντσι, μια περιοχή που έχει πληγεί έντονα από μία από τις σοβαρότερες ασθένειες του κακάο στη χώρα — την ασθένεια των διογκωμένων βλαστών.
Από το 2023, η ασθένεια έχει εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα στη Γκάνα. Μεγάλο μέρος των καλλιεργειών, ιδιαίτερα στη δυτική περιοχή που αποτελεί βασικό κέντρο παραγωγής, έχει μολυνθεί, σύμφωνα με έρευνα της αρμόδιας ρυθμιστικής αρχής.
Η ασθένεια μεταδίδεται από μικρά έντομα. Προκαλεί κηλίδες στα φύλλα, παραμορφώνει τους καρπούς και τελικά καταστρέφει τα δέντρα. Το πρόβλημα είναι ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται αργά, με αποτέλεσμα τα προσβεβλημένα φυτά να μοιάζουν υγιή στην αρχή. Αυτό καθιστά πολύ δύσκολο τον έγκαιρο εντοπισμό και την αντιμετώπισή της.
Ο Όσκαρ Μπέντεχ στεκόταν ανάμεσα σε ζιζάνια μέχρι τη μέση και μαραμένα κακαόδεντρα στο χωράφι του, το οποίο, όπως είπε, οι γεωπόνοι είχαν προηγουμένως χαρακτηρίσει ως «ένα από τα πιο αποδοτικά της περιοχής». Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το αγρόκτημα πριν από περίπου ένα χρόνο, αφού η ασθένεια των διογκωμένων βλαστών είχε μολύνει τις καλλιέργειές του. Εξακολουθεί να ελπίζει ότι η ρυθμιστική αρχή του κακάο θα βοηθήσει με την επαναφύτευση, όπως έχει κάνει για κάποιους άλλους τοπικούς αγρότες.
«Ήταν δύσκολο να βλέπεις την ασθένεια να τα καταστρέφει όλα», δήλωσε ο Μπέντεχ. «Μέσα σε δύο χρόνια, όλα άλλαξαν για εμένα».
Η παραγωγή κακάο στη Γκάνα αυτή τη χρονιά αναμένεται να είναι πάνω από 40% χαμηλότερη σε σχέση με την κορυφαία χρονιά (πριν από τέσσερα έτη), σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Οργανισμού Κακάο. Η λύση είναι η κοπή των προσβεβλημένων δέντρων, προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση της ασθένειας.
Για να αντιστραφούν τα δεδομένα, η Γκάνα σχεδιάζει να ξαναφυτέψει κακάο σε περίπου 500.000 στρέμματα γης, που αντιστοιχούν σε πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής καλλιεργήσιμης γης, σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές.
Λίγο πιο μακριά από το αγρόκτημα του Μπέντεχ, ένας άλλος αγρότης έχει ήδη επωφεληθεί από τέτοιου είδους προγράμματα. Το αγρόκτημα του Ογκουστίν Μπένεχ, με έκταση 2,5 στρεμμάτων, ξαναφυτεύτηκε πριν από μερικά χρόνια και τώρα τα δέντρα του είναι γεμάτα με φρέσκους και υγιείς καρπούς.
Μέχρι στιγμής, έχει επαναφυτευτεί περίπου το 10% της απαιτούμενης έκτασης. Ο Ράντι Άμπεϊ, νέος διευθύνων σύμβουλος του Ghana Cocoa Board, δήλωσε ότι η κυβέρνηση «χρειάζεται 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια για να ολοκληρώσει τις εργασίες στα υπόλοιπα εδάφη τα επόμενα τρία έως τέσσερα χρόνια». Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή συναντά δυσκολίες, λόγω του μεγάλου χρέους της χώρας, το οποίο περιπλέκει την εξεύρεση των απαιτούμενων κεφαλαίων.
«Η διαδικασία απαιτεί σημαντικό κεφάλαιο και, ιδιαίτερα τώρα που η οικονομία δεν είναι σε καλή κατάσταση, πρέπει να βρούμε τρόπους να οργανωθούμε έτσι ώστε να κάνουμε πρόοδο κάθε χρόνο», ανέφερε ο Άμπεϊ σε συνέντευξή του.
Η τιμή του κακάο στη Νέα Υόρκη έχει σχεδόν τριπλασιαστεί τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω των ασθενειών και των δυσμενών καιρικών συνθηκών που μείωσαν την παραγωγή του. Παρά την πρόσφατη μικρή πτώση των τιμών, τα συμβόλαια που αφορούν παράδοση κακάο μέχρι το 2026 διαπραγματεύονται πλέον σε τιμές άνω των 6.000 δολαρίων ανά τόνο, ενώ για πολλές δεκαετίες οι τιμές κυμαίνονταν γύρω από το μισό αυτής της τιμής.
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις της Ακτής Ελεφαντοστού και της Γκάνας συνήθως πωλούν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους πριν τη συγκομιδή. Αυτό τις εμποδίζει να επωφεληθούν πλήρως από τις υψηλές παγκόσμιες τιμές και να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις όταν η ζήτηση τελικά ξεπερνά την προσφορά.
Ακολουθεί γράφημα με τις τιμές του κακάο ανά τόνο που συμφωνούνται σε συμβόλαια προαίρεσης μέχρι και το 2026:
«Η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα δεν έχουν εξασφαλίσει τις καλύτερες τιμές για το κακάο τους τα τελευταία χρόνια», δήλωσε ο Πάρκμαν. «Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει λιγότερη χρηματοδότηση για να λυθούν τα σημαντικά προβλήματα όπως οι ασθένειες και άλλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι καλλιεργητές».
Οι παραγωγοί στα δύο έθνη εισπράττουν επίσης μια κυβερνητικά καθορισμένη αμοιβή. Το σύστημα αυτό δημιουργήθηκε αρχικά για να προστατεύει τους αγρότες σε περιόδους χαμηλών διεθνών τιμών. Τώρα όμως, τα κέρδη τους είναι εξαιρετικά χαμηλά.
«Η Ακτή Ελεφαντοστού δεν μπορεί να αλλάξει το σύστημα εμπορίας της από τη μια μέρα στην άλλη, βασιζόμενη μόνο στην αγορά», δήλωσε ο Αρσέν Ντάντι, διευθυντής εγχώριας εμπορίας στη ρυθμιστική αρχή της χώρας, Le Conseil du Cafe-Cacao. «Η χώρα διαχειρίζεται μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής και δεν σκοπεύουμε να ακολουθήσουμε τυφλά την αγορά».
Αυτό έχει οδηγήσει μερικούς αγρότες να αναζητούν άλλες πηγές εισοδήματος. Στην περιοχή Τάρκουα της Γκάνας, η οποία είναι πλούσια σε πολύτιμα μέταλλα, παρατηρήθηκε ότι πολλοί αγρότες πουλούσαν τις φάρμες τους στους μεταλλωρύχους που ψάχνουν για χρυσό. Οι τιμές του χρυσού έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ, γεγονός που έκανε τον χρυσό πιο ελκυστικό από τη γεωργία.
Ωστόσο, αυτό είχε σοβαρές συνέπειες. Οι χρυσοθήρες προκαλούν ρύπανση στα ποτάμια και καταστρέφουν το έδαφος, καθώς καταλαμβάνουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και δασικές περιοχές για να εξορύξουν πολύτιμα μέταλλα. Έτσι, προκαλείται σοβαρή φθορά στη γη και ως αποτέλεσμα, καθίσταται δύσκολο να μπορέσει να καλλιεργηθεί ξανά.
Μετά από μια σύντομη πτήση προς την Ακτή Ελεφαντοστού αποκαλύφθηκε μία ακόμη συνέπεια των χαμηλών εισοδημάτων των αγροτών. Πολλοί παραγωγοί δεν έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν σε σύγχρονα μέσα, όπως είναι τα συστήματα άρδευσης. Αυτό τους δυσκολεύει ιδιαίτερα στο να αντιμετωπίσουν τις ολοένα και πιο ακραίες και απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή.
Καθώς οι δημοσιογράφοι του Bloomberg ταξίδευαν από τη νότια πόλη-λιμάνι του Αμπιτζάν προς την περιοχή Ντανάνε –ένα από τα βασικά κέντρα παραγωγής κακάο στα δυτικά της χώρας- τους ήταν φανερή η επιρροή της ξηρασίας των τελευταίων ετών. Σε στάση που έκαναν στο χωριό Τιασάλε, παρατήρησαν άνθη στα δέντρα να έχουν ξεραθεί και ελάχιστους λοβούς να αναπτύσσονται.
Η ξηρασία εξακολουθεί να καλύπτει περισσότερο από το ένα τρίτο της χώρας και τη μισή Γκάνα, σύμφωνα με στοιχεία από το Αφρικανικό Παρατηρητήριο Πλημμυρών και Ξηρασίας. Οι συνθήκες αυτές προβλέπεται να βελτιωθούν, με ορισμένες περιοχές να έχουν ήδη λάβει βροχές πρόσφατα, αλλά η ξηρασία παρεμπόδισε τη συγκομιδή της Ακτής Ελεφαντοστού στα μέσα της περιόδου που ξεκίνησε αυτό το μήνα.
«Η παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας έχει πλήξει σοβαρά τις καλλιέργειες κακάο. Μέχρι να ξεκινήσουν πάλι η περίοδος των βροχών, δεν υπάρχουν πολλά που να μπορούμε να κάνουμε», εξηγεί ο Γιαμπάο Μαντί, αγρότης στην πόλη Ντουέκουε, περίπου 500 χιλιόμετρα από το Αμπιτζάν. «Ο καιρός παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημά μας. Ακόμη κι όταν βρέξει, η παραγωγή θα είναι μειωμένη», προσθέτει.
«Δεν έχουμε επενδύσει ουσιαστικά στην άρδευση», δήλωσε ο Άμπεϊ. «Γι’ αυτό και κάθε φορά που ο καιρός δεν είναι ευνοϊκός, τα προβλήματα στην καλλιέργεια είναι άμεσα και σημαντικά».
Σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα κακαόδεντρα θα αρχίσουν να αναπτύσσουν λοβούς ενόψει της κύριας συγκομιδής που ξεκινά τον Οκτώβριο. Η έκταση και η ποιότητα της παραγωγής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα για το αν η προσφορά κακάο παγκοσμίως θα παραμείνει υψηλότερη από τη ζήτηση.
Μέχρι να υπάρξει σαφέστερη εικόνα για την επερχόμενη σοδειά, η αγορά βασίζεται στη μείωση της ζήτησης. Οι βιομηχανίες προειδοποιούν ότι οι τιμές της σοκολάτας ενδέχεται να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, ενώ η επιβολή νέων δασμών από τις Ηνωμένες Πολιτείες πιθανόν να επιδεινώσει την κατάσταση.
«Ακόμη και αν υπάρξει βελτίωση στην παραγωγή την επόμενη σεζόν, είναι μάλλον απίθανο να επιστρέψει στα υψηλά επίπεδα πριν από τα έντονα καιρικά φαινόμενα και την έξαρση ασθενειών που έπληξαν τις καλλιέργειες», δήλωσε ο Πάρκμαν.
«Ανησυχώ πολύ για το τι θα φέρει η νέα σοδειά», δήλωσε. «Ελπίζουμε τα πράγματα να πάνε καλύτερα, αλλά θα πρέπει να το διαπιστώσουμε στην πράξη. Όλοι περιμένουν με αγωνία τα πρώτα στοιχεία για το πόσοι λοβοί θα αναπτυχθούν».
