Μια ιδιαίτερα ουσιαστική και υψηλού επιπέδου ημερίδα με θέμα «Ξηράνσεις στην ευρύτερη
περιοχή του Δήμου Καλαβρύτων» πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 18 Νοεμβρίου στην αίθουσα
του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαβρύτων, με συμμετοχή επιστημόνων, στελεχών φορέων και
αρμόδιων αρχών από όλη τη χώρα και με την παρουσία ειδικού κλιμακίου της Γενικής
Διεύθυνσης Δασών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που εκπροσωπήθηκε από
τη Γενική Διευθύντρια Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος κυρία Σοφία Κολλάρου.
Η διοργάνωση έγινε με πρωτοβουλία της Δασάρχη Καλαβρύτων Αικατερίνης Κολλύρου και
την υποστήριξη του Δημάρχου Καλαβρύτων Θανάση Παπαδόπουλου.
εκτεταμένες ξηράνσεις των πλατάνων και συστάδων ελάτης, τα οποία από σύμβολα και
τοπόσημα, λόγω της επέκτασης του φαινομένου συνιστούν κίνδυνο και απειλή υποβάθμισης
για τις τοπικές οικονομικές δραστηριότητες, που βασίζονται στα δάση, ενώ συχνά
Ο κ. Παπαδόπουλος τόνισε ότι τόσο ο Δήμος Καλαβρύτων, όσο και η ΠΕΔ και η ΚΕΔΕ σε
απαραίτητα μέτρα έγκαιρης αντιμετώπισης του προβλήματος. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο
φαινόμενο των ξηράνσεων των πλατάνων αλλά και στις δασικές πυρκαγιές, για τα οποίο
όπως ανέφερε χαρακτηριστικά συχνά εγκαλείται αναίτια η Αυτοδιοίκηση, χωρίς όμως οι
Δήμοι να έχουν την αρμοδιότητα της δασικής διαχείρισης η οποία ανήκει στο κράτος.
πλατάνου. Υπογραμμίστηκε η ανάγκη απαγόρευσης κάθε είδους κοπής ή τραυματισμού των
πλατάνων με εργαλεία, μηχανήματα, εγκαταστάσεις καλωδίων κτλ. που αποτελούν κίνδυνο
μετάδοσης σε εναπομείνασες υγιείς παραποτάμιες συστάδες, αλλά και ιδίως μέσα σε
οικισμούς και αστικές περιοχές, όπου πρέπει να ακολουθούνται μόνο ενδεδειγμένες
πρακτικές απομάκρυνσης των προσβεβλημένων δέντρων.
Για τις ξηράνσεις ελληνικής ελάτης, όπως έδειξαν τα ευρήματα της αυτοψίας του ΕΛΓΟ –
Δήμητρα που παρουσίασε ο κ. Δημήτρης Αβτζής, οι εξάρσεις οφείλονται τόσο σε κλιματικούς
παράγοντες όσο και σε παθογόνους οργανισμούς, όμως, αποκτούν λίαν επικίνδυνη
δυναμική, λόγω της έκρηξης του πληθυσμού φλοιοφάγων και ξυλοφάγων εντόμων, τα οποία
τρέφονται από δέντρα εξασθενημένα από την ξηρασία, τις πυρκαγιές και άλλους παράγοντες
και εν συνεχεία προσβάλλουν και τα γύρω υγιή δέντρα, προκαλώντας κατάρρευση
ολόκληρων συστάδων. Επισήμανε μάλιστα την ανάγκη έγκαιρων μέτρων υλοτόμησης και
απομάκρυνσης των προσβεβλημένων δέντρων για καταστολή του φαινομένου και την
ανακοπή της αθρόας εξάπλωσης.
Ο καθηγητής κ. Κόκορης τόνισε ότι το φαινόμενο της εκτεταμένης νέκρωσης των ελατοδασών
στα Καλάβρυτα και στη Δυτική Ελλάδα «δεν αποτελεί τοπικό φαινόμενο, αλλά μια ταχέως
εξελισσόμενη οικολογική κρίση μεγάλης κλίμακας». Υπογράμμισε ότι οι νέες παρατηρήσεις
και οι προσεγγιστικές εκτιμήσεις δείχνουν χιλιάδες στρέμματα κεφαλληνιακής ελάτης να
εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα ξήρανσης, με τάσεις εξάπλωσης σε μεγαλύτερα υψόμετρα
και σε όμορους ορεινούς όγκους σε όλη την Νότιο Ελλάδα – Χελμό, Κυλλήνη, Ερύμανθο,
Παναχαϊκό, Μαίναλο, Πάρνωνα, Ταΰγετο.
Επισήμανε ότι η κατάσταση απαιτεί άμεση τεκμηρίωση, χαρτογράφηση και συντονισμένη
δράση, γιατί τα ελατοδάση των Καλαβρύτων αποτελούν κρίσιμο οικοσύστημα για τη
βιοποικιλότητα, το νερό, το κλίμα, την πυροπροστασία, αλλά και για την τοπική οικονομία
και τα ορεινά τοπία. Τόνισε επίσης ότι η αντιμετώπιση δεν μπορεί να είναι αποσπασματική,
αλλά χρειάζεται επιστημονική μεθοδολογία με χρήση νέων εργαλείων τηλεπισκόπησης,
σταθερή παρακολούθηση και σχεδιασμό μέτρων προσαρμογής.
Οι επιστημονικές εισηγήσεις ανέδειξαν ότι τα ψυχρόβια δάση κωνοφόρων μεσαίων και
μεγάλων υψομέτρων βρίσκονται πλέον σε σημείο καμπής. Όπως παρουσιάστηκε, δύο
σενάρια διαγράφονται: Ένα σενάριο εκτεταμένης ξήρανσης λόγω μειωμένων χιονοπτώσεων
και βροχοπτώσεων, με υψηλότερες θερμοκρασίες, διαδοχικές περιόδους καύσωνα και
ξηροθερμικά επεισόδια και έντονες προσβολές από παθογόνους οργανισμούς. Τα δάση αυτά
ενδέχεται μακροπρόθεσμα να αντικατασταθούν από πιο ανθεκτικά στη ζέστη είδη
βλάστησης, γεγονός που χρειάζεται ειδική μελέτη. Ένα δεύτερο σενάριο καταστροφικού
κινδύνου αφορά την πυρκαγιά, όπως π.χ. συνέβη στο ελατοδάσος Φενεού Κορινθίας κ.α.
Λόγω της έκτασης των νεκρών δέντρων, του ανάγλυφου των βουνών και της συσσωρευμένης
καύσιμης ύλης, τα ήδη επιβαρυμένα οικοσυστήματα κινδυνεύουν εξαιτίας της αδυναμίας
φυσικής αναγέννησης μετά από πυρκαγιά.
Ο καθηγητής κ. Παναγιώτης Δημόπουλος παρουσίασε ιστορικά δεδομένα ξηράνσεων στα
δάση ελάτης (1964, 1989-1994, 1962–1965), που επιβεβαιώνουν ότι το φαινόμενο δεν είναι
νέο, αλλά σήμερα έχει ενταθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής. Με βάση τα στοιχεία που
παρουσιάστηκαν (π.χ. Climatebook, Copernicus CCS), οι επιστήμονες τεκμηρίωσαν τη
σταθερή άνοδο της μέσης θερμοκρασίας στην Ελλάδα, τη συρρίκνωση των υγρότερων
βιοκλιματικών ζωνών, την αύξηση των ξηρότερων ζωνών, και τη μετατόπιση των κλιματικών
ορίων ακόμη και σε περιοχές παραδοσιακά πιο δροσερές και υγρές.
Οι χάρτες που παρουσιάστηκαν για τις περιόδους 1980–2010, 2011–2040, 2041–2070,
2071–2100 έδειξαν ότι μεγάλα τμήματα της χώρας αποκτούν πλέον σταδιακά κλιματικές
συνθήκες πολύ πιο ζεστές και ξηρές από ό,τι στο παρελθόν, με άμεσες συνέπειες στα δάση
της ελάτης και της μαύρης πεύκης.
Χαρακτηριστική ήταν η διατύπωση ότι οι εκτεταμένες ξηράνσεις που παρατηρήθηκαν φέτος
αποτελούν «καμπανάκι της Φύσης» που μας ζητά: δράση, συνεργασία και προσαρμογή των
παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Τι γίνεται μέχρι σήμερα – και τι πρέπει να αλλάξει
Παρουσιάστηκε μια κριτική αποτίμηση των μέχρι σήμερα παρεμβάσεων. Τονίστηκε ότι η
Πολιτεία έχει εστιάσει δυσανάλογα στην καταστολή μετά την εκδήλωση καταστροφών
(πυρκαγιές, πλημμύρες), ενώ η ενεργή πρόληψη και διαχείριση παραμένει υποστελεχωμένη,
με αποτέλεσμα η Δασική Υπηρεσία να μην έχει σήμερα τα επαρκή μέσα και τους αναγκαίους
πόρους να επιτελέσει τον ρόλο της.
Στα θετικά ως προς το θέμα της κοπής και αποκομιδής των προσβεβλημένων πλατάνων, είναι
ότι δόθηκε πρόσφατα νέα πίστωση (120.000 ευρώ) η οποία θα καλύψει μεγάλο μέρος των
αναγκών για την τρέχουσα περίοδο στα Δασαρχεία.
Ως προς την ξήρανση των ελάτων τα Δασαρχεία έχουν προβεί σε κατά τόπους καταγραφές
και διαπίστωση του προβλήματος, ενώ η Γενική Διεύθυνση Δασών αναλαμβάνει
συντονιστική δράση σε εθνικό επίπεδο, αναζητώντας τη διάθεση αναγκαίων πόρων μέσω
του χρηματοδοτικού προγράμματος Αntinero IV του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και την
ενεργοποίηση του Πράσινου Ταμείου και άλλων πόρων, για μελέτες αναγκαίων
παρεμβάσεων καταγραφής, δασικής διαχείρισης και δασοτεχνικών εργασιών. Αναφέρθηκε
επίσης ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος παρακολουθεί τις σχετικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό
επίπεδο μέσω συνεργασιών με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών και το πρότυπο forest risk.
Στην ημερίδα συμμετείχαν εκπρόσωποι από: Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας –
Κατερίνα Κούτλα, ΟΦΥΠΕΚΑ – Μονάδα Διαχείρισης Βόρειας Πελοποννήσου, Δασαρχείο
Καλαβρύτων – Διεύθυνση Δασών Αχαΐας, Δασαρχείο Αιγίου, Διεύθυνση Δασών Αργολίδας,
Δασαρχείο Πύργου – Παναγιώτης Λάττας, ΕΛΓΟ – Δήμητρα, Δασαρχείο Ξυλοκάστρου,
Πανεπιστήμιο Πατρών, Περιφερειακή Ένωση Δήμων Δυτικής Ελλάδας – Κωνσταντίνος
Αντωνόπουλος επιστημονικός συνεργάτης, ειδικοί επιστήμονες δασικής έρευνας από όλη
την Ελλάδα, ο Διευθυντής του Χιονοδρομικού Κέντρου Καλαβρύτων κ. Αλέξης Άγριος, η
Κυνηγετική Ομοσπονδία Πελοποννήσου, Ένωση Μύλων και Υδροτριβών Πλανητέρου, ΑΜΚΕ
Λαπατοχώρια, εκπρόσωποι φορέων και οργανώσεων καθώς και ενεργοί πολίτες.
Ενέργειες της Αυτοδιοίκησης
Ο Δήμος Καλαβρύτων με ομόφωνη απόφαση της Δημοτικής Επιτροπής και εισήγηση του
Δημάρχου Θανάση Παπαδόπουλου, υπέβαλε πρόταση συμμετοχής σε ευρωπαϊκό
πρόγραμμα του Horizon Europe με σκοπό την αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων που
απειλούν τα δασικά οικοσυστήματα σε συνεργασία με 13 ακόμη φορείς από όλη την
Ευρώπη, μεταξύ των οποίων η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης, το ΚΕΜΕΑ του Υπουργείου
Προστασίας του Πολίτη, καθώς και τα Πανεπιστήμια Ροστόκ και Μπρασόβ και Τοπικές
Αυτοδιοικήσεις της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, με ειδικευμένη εμπειρία στον τομέα.
Μέσα από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα, ο Δήμος στοχεύει στην ενίσχυση των δυνατοτήτων
του σε θέματα πρόληψης, επιχειρησιακής ετοιμότητας και ανθεκτικότητας, αξιοποιώντας
σύγχρονα εργαλεία παρακολούθησης, πρόγνωσης και διακυβέρνησης κινδύνων. Τα
παραγόμενα αποτελέσματα αναμένεται να συμβάλουν στον ανασχεδιασμό της τοπικής
Πολιτικής Προστασίας και στην καλύτερη προετοιμασία για μελλοντικές κρίσεις.
Είχε προηγηθεί η πρωτοβουλία παρουσίασης του ζητήματος από τον Δήμαρχο Καλαβρύτων
προς την ΠΕΔ Δυτικής Ελλάδας στις 23 Ιουλίου, αλλά και προς την ΚΕΔΕ, η οποία ομόφωνα
στήριξε το αίτημα προς την πολιτεία για επείγουσες παρεμβάσεις αντιμετώπισης του
φαινομένου και προστασίας των πληγεισών περιοχών. Ακολούθησαν επιστολές του
Δημάρχου για την ανάδειξη του θέματος προς τους αρμόδιους φορείς, τα επιστημονικά
ιδρύματα και θεσμικούς παράγοντες της χώρας.
Κοινό μήνυμα της Ημερίδας
Η ημερίδα ανέδειξε την ανάγκη: για έγκαιρη εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων και
επειγουσών υλοτομήσεων των ξερών συστάδων, για ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας, για
ολοκληρωμένη στρατηγική προσαρμογής με βάση διεθνή πρότυπα (Forest Risk), και για
διαρκή επιστημονική παρακολούθηση του φαινομένου.
Οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η κρίση των ελατοδασών ξεπερνά τα όρια της Αχαΐας και
αποτελεί πλέον πανελλαδική πρόκληση η οποία οφείλει να αντιμετωπιστεί με συντονισμένο
τρόπο και τη διάθεση των αναγκαίων πόρων.
Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν εύσημα στην κοινή πρωτοβουλία του Δήμου Καλαβρύτων
και του Δασαρχείου Καλαβρύτων, δύο φορέων που επέδειξαν γρήγορα αντανακλαστικά,
συνεννόηση και βούληση συνεργασίας, αποτελώντας παράδειγμα θεσμικής ευθύνης και
αποτελεσματικής συνεργασίας, σε μια περίοδο που οι κλιματικοί και περιβαλλοντικοί
κίνδυνοι απαιτούν ενιαίο μέτωπο.
