Πρόωρες εκλογές είναι η εξαίρεση στον κανόνα της κυβερνητικής σταθερότητας που χαρακτηρίζει το πολιτικό σύστημα της μεταπολεμικής Γερμανίας.
Την επόμενη Κυριακή οι Γερμανοί καλούνται στις κάλπες, έξι μήνες πριν από την ολοκλήρωση της τετραετίας τον Σεπτέμβριο του 2025.
Το γεγονός και μόνον ότι κατέστη αναγκαία η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες είναι δείγμα της νέας εποχής, στην οποία έχει μπει πλέον η Γερμανία.
Βασικό χαρακτηριστικό της νέας εποχής είναι η ρευστότητα της πολιτικής και κομματικής γεωγραφίας της χώρας.
Αποτυπώνεται στη συρρίκνωση των δύο παραδοσιακών κομμάτων του γερμανικού διπολισμού, Χριστιανικής Ενωσης CDU/CSU αφενός και Σοσιαλδημοκρατών αφετέρου, και την ανάδειξη νέων κομματικών σχηματισμών που αποκτούν χαρακτηριστικά μόνιμης παρουσίας με προοπτική εξουσίας: το ακροδεξιό «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), και το αποσχισθέν από την Αριστερά, με συντηρητική κοινωνικά και εθνικά ταυτότητα, κόμμα της Σάρα Βάγκενκνεχτ, BSW.
Με την εμφάνιση και ενίσχυση των δύο σχηματισμών AfD και BSW μετατοπίζεται προς τα δεξιά και το κέντρο βάρους του πολιτικού συστήματος της Γερμανίας.
Η συντηρητική, δεξιά μετατόπιση αντικατοπτρίζει το νέο «πνεύμα της εποχής» (Τσάιτγκαϊστ) του εθνικολαϊκισμού που έφτασε πλέον και στη Γερμανία. Θα αποτυπωθεί σίγουρα και στα ποσοστά των κομμάτων που θα δουν οι Γερμανοί στις οθόνες της τηλεόρασης, όταν κλείσουν οι κάλπες το βράδυ της επόμενης Κυριακής.
Η συρρίκνωση του Κέντρου
Ο προεκλογικός αγώνας που ξεκίνησε με τη διάλυση της τρικομματικής κεντροαριστερής κυβέρνησης του Ολαφ Σολτς τον περασμένο Νοέμβριο ήταν σύντομος αλλά έντονος. Αν σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις το πρόβλημα του γερμανού ψηφοφόρου ήταν ότι δεν μπορούσε να διακρίνει καθαρές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στα κόμματα του πολιτικού κέντρου, αυτή τη φορά δεν θα δυσκολευτεί να βρει τις διαφορές.
Η Χριστιανοδημοκρατική Ενωση του Φρίντριχ Μερτς, υποψήφιου καγκελαρίου του CDU/CSU. Εχει κάνει μεγάλη στροφή προς τα δεξιά, υπολογίζοντας ότι έτσι θα ανακόψει την άνοδο της ακροδεξιάς AfD. Ο Μερτς εγκατέλειψε το Κέντρο που ήταν το βασικό σύνθημα της Ανγκελα Μέρκελ, έμεινε να το διεκδικεί μόνον ο Σολτς.
Κατάληξη της δεξιάς στροφής του Μερτς ήταν η σύμπλευση με την εξτρεμιστική Ακροδεξιά στην έγκριση από την Μπούντεσταγκ ψηφίσματος για το Μεταναστευτικό, μολονότι ο ίδιος ο Μερτς απέκλειε μέχρι πρότινος κατηγορηματικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καλούσε μάλιστα και τα υπόλοιπα κόμματα του δημοκρατικού τόξου να φροντίζουν ώστε να μη διαμορφώνονται πλειοψηφίες στη Βουλή που θα διασφαλίζονται με την AfD.
Εκτοτε ο Μερτς είναι εκτεθειμένος στην κατηγορία των πολιτικών του αντιπάλων, Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, ότι έσπασε ένα «ταμπού» που ίσχυε μεταπολεμικά στη Γερμανία για όλα τα δημοκρατικά κόμματα.
Ο Φρίντριχ Μερτς φροντίζει με κάθε ευκαιρία να διαβεβαιώνει ότι δεν συνεργάζεται σήμερα, ούτε πρόκειται να συνεργαστεί μετεκλογικά με την AfD. Ωστόσο η αξιοπιστία του έχει υποστεί σημαντικό πλήγμα. «Ποιος εγγυάται ότι και μετεκλογικά δεν θα καταφύγει στον ίδιο εκβιασμό των υπολοίπων κομμάτων, όπως έκανε με το ψήφισμα για το Μεταναστευτικό: ψηφίστε με, αλλιώς θα με ψηφίσει η Ακροδεξιά;», ρωτούσε σε τηλεοπτική εκπομπή του δεύτερου γερμανικού καναλιού ZDF ο αντίπαλός του, υποψήφιος καγκελάριος των Πρασίνων, Ρόμπερτ Χάμπεκ.
Η δεξιά στροφή και η Ευρώπη
Σημαντικότερες είναι οι συνέπειες της στροφής του Μερτς στο Μεταναστευτικό για την Ευρώπη.
Οι μόνιμοι, σταθεροί έλεγχοι στα σύνορα της Γερμανίας, που θέλει ο υποψήφιος καγκελάριος της Χριστιανικής Ενωσης, τινάζουν στον αέρα τη συμφωνία για το νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου που συμφωνήθηκε μετά κόπων και βασάνων ύστερα από οχτώ χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων στην ΕΕ.
Το νέο σύστημα προβλέπει μεταξύ άλλων διαδικασίες ασύλου στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και μηχανισμό κατανομής μεταναστών και προσφύγων στις χώρες – μέλη ΕΕ. Για τον Μερτς, η εφαρμογή του νέου συστήματος από τα μέσα του 2026 είναι πολύ μακριά. Βλέπει τη Γερμανία σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης», η οποία όμως δεν δικαιολογείται από τις μειούμενες μεταναστευτικές ροές.
Ο Μερτς θέλει την άμεση επαναπροώθηση μεταναστών από τα γερμανικά σύνορα, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι η Γερμανία συνορεύει μόνον με χώρες – μέλη της ΕΕ. Αλλά καμία γειτονική χώρα δεν θα δεχτεί τις μαζικές επιστροφές από τη Γερμανία – ούτε η Ελλάδα που αποτελεί πύλη εισόδου και χώρα πρώτης καταγραφής προσφύγων στο έδαφος της ΕΕ.
Ο καγκελάριος Σολτς προεξοφλεί μία «ευρωπαϊκή κρίση», αν εφαρμοστούν οι προτάσεις Μερτς και διαβλέπει την άρνηση των άλλων χωρών – μελών της ΕΕ να εφαρμόσουν το νέο σύστημα ασύλου, αν πρώτη η Γερμανία τορπιλίσει την εφαρμογή του.
Ατυπη συμφωνία των κομμάτων του δημοκρατικού τόξου ήταν να αφήσουν εκτός προεκλογικής αντιπαράθεσης το Μεταναστευτικό – Προσφυγικό, γνωρίζοντας ότι ο μόνος που επωφελείται από αυτήν είναι η Ακροδεξιά.
Το επέβαλε όμως στην προεκλογική ατζέντα η τελευταία φονική επίθεση στο Ασάφενμπουργκ, με δράστη έναν ψυχικά διαταραγμένο αφγανό πρόσφυγα και θύματα ένα δίχρονο αγόρι μαροκινής καταγωγής και έναν 42χρονο που προσπάθησε να εμποδίσει τον δράστη.
Για τον Μερτς και τη σημερινή ηγεσία του CDU ήταν η ευκαιρία να βάλει οριστικά τέλος στην εποχή Μέρκελ με το ψήφισμα για το Μεταναστευτικό που πέρασε με τη στήριξη των βουλευτών της AfD.
Το νέο «Τσάιτγκαϊστ»
Ηταν η πρώτη κοινοβουλευτική νίκη της Ακροδεξιάς στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας. «Για την AfD ήταν μισή νίκη», όπως είπε στα «ΝΕΑ» ο συμπρόεδρος του κόμματος Τίνο Κρουπάλα, καθώς το νομοσχέδιο για τη στροφή στο Μμεταναστευτικό που ακολούθησε δύο μέρες αργότερα, δεν πέρασε, επειδή 16 χριστιανοδημοκράτες βουλευτές δεν ακολούθησαν τον Φρίντριχ Μερτς, όπως και ένα τέταρτο των βουλευτών του FDP δεν ακολούθησαν τον πρόεδρό τους Κρίστιαν Λίντνερ στη σύμπλευση με την AfD.
Εκτοτε, η Αλις Βάιντελ, υποψήφια καγκελάριος της AfD, κατηγορεί τον Μερτς για «αντιγραφή» των θέσεων της AfD αλλά και για «παραπλάνηση των ψηφοφόρων», επειδή αυτές τις θέσεις δεν πρόκειται να τις εφαρμόσει μετεκλογικά συνεργαζόμενος με Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινους.
Η AfD, οργανώσεις της οποίας παρακολουθούνται για αντισυνταγματική δράση, χρειάζεται ακόμη χρόνο για να αποβάλει τα εξτρεμιστικά στοιχεία και να γίνει αποδεκτό συστημικά κόμμα. Ωστόσο, ο αναμενόμενος διπλασιασμός των ποσοστών του στις επικείμενες εκλογές θα φέρει το κόμμα αυτό πιο κοντά στον πρώτο στόχο του να μπορέσει να ακυρώσει οποιαδήποτε συνταγματική μεταρρύθμιση στο μέλλον.
Αν η Ακροδεξιά έχει μαζί της το «πνεύμα της εποχής», εντελώς αντίθετα κινούνται οι Πράσινοι.
Στις προηγούμενες εκλογές του 2021 κυριαρχούσαν οι διαδηλώσεις των «Fridays for future» για την προστασία του κλίματος που είναι η πεμπτουσία του προγράμματος των Πρασίνων. Η μεγάλη υπόσχεση που έδωσαν με τη συμμετοχή τους στην τρικομματική κυβέρνηση Σολτς για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της γερμανικής οικονομίας ακυρώθηκε με την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία και το τέλος της φθηνής ρωσικής ενέργειας για τη Γερμανία.
Ως υπουργός Οικονομίας ο Ρόμπερτ Χάμπεκ απέτρεψε την κατάρρευση της Γερμανίας.
Αλλά ως Πράσινος υποψήφιος καγκελάριος προσπαθεί μάταια να βάλει στην προεκλογική ατζέντα και την απειλούμενη κλιματική αλλαγή. Παρ’ όλ’ αυτά, οι Πράσινοι, σε αντίθεση με τους άλλους δύο κυβερνητικούς εταίρους, Σοσιαλδημοκράτες και Φιλελεύθερους (FDP), διατηρούν τη δύναμή τους και την προοπτική συμμετοχής και στην επόμενη κυβέρνηση της Γερμανίας.
