Η αναγνώριση της συμβολής του τεχνικού κόσμου κατά την πρόσφατη καταστροφική θεομηνία στην Θεσσαλία δεν ήταν η μοναδική δημόσια επισήμανση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου Σταϊκούρα κατά το χθεσινό ετήσιο ITC 2023 για τον κλάδο των υποδομών. Από την δίωρη δημόσια συζήτηση που διεξήχθηκε με τους πέντε ισχυρούς τεχνικούς ομίλους της χώρας δεν έλειψαν και οι αιχμές για την ανάγκη επιμερισμού των ζημιών σε περιόδους κρίσης, με τον υπουργό να στέλνει ένα σαφές μήνυμα στον κλάδο που αποτελεί μια έμμεση παραίνεση για το ανοικτό θέμα της αύξησης των διοδίων.
Ο κ. Σταϊκούρας εμφανίστηκε καθησυχαστικός ως προς την υλοποίηση των μεγάλων εμβληματικών έργων, τονίζοντας ότι οι πρόσφατες πλημμύρες που γεννούν την ανάγκη της ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας και απαιτούν κρίσιμα έργα υποδομών δεν θα επηρεάσουν τα χρονοδιαγράμματα αλλά ούτε και τους πόρους του μαμούθ επενδυτικού προγράμματος που μοιράζεται σε δεκάδες δημόσια έργα, παραχωρήσεις και ΣΔΙΤ. Αναγνώρισε μάλιστα τις ανησυχίες του κλάδου των κατασκευών και τις προκλήσεις που υπάρχουν από τις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, τα προβλήματα των απαλλοτριώσεων, την ταχύτητα υλοποίησης και το κόστος. Κομψά όμως τόνισε, ότι ακούει σκέψεις και προτάσεις που συνδέονται με θέματα αρμοδιότητας του υπουργείου χωρίς να βλέπει ποιες είναι οι προτάσεις και η συμβολή του ιδιωτικού τομέα.
«Σταθερά τα τελευταία τέσσερα χρόνια η κυβέρνηση έχει ένα μότο: Να μοιραστεί το κόστος. Επειδή άλλαξαν οι αποτιμήσεις των έργων θα χρειαστεί να συμβάλλει και ο ιδιωτικός τομέας». Μπορεί αυτό να επηρεάσει παροδικά ένα κομμάτι της κερδοφορίας των εταιρειών, αλλά πρέπει να βοηθούν στις κρίσεις», συμπλήρωσε, ώστε να μην επιβαρυνθούν όλο το κόστος οι φορολογούμενοι, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα στους εκπροσώπους του κλάδου με τους οποίους από τον Ιούλιο διαπραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί η ανατίμηση των διοδίων στο πλαίσιο της ετήσιας τιμαριθμικής αναπροσαρμογής του 2023.
Οι εταιρείες του κλάδου, οι οποίες στο χθεσινό συνέδριο εκπροσωπήθηκαν σε επίπεδο διοίκησης, απέφυγαν διακριτικά να πιάσουν το γάντι, αντιτείνοντας την δική τους ανησυχία που είναι οι κίνδυνοι που απειλούν τα χρονοδιαγράμματα των έργων ύψους 15 δις, την ώρα μάλιστα που πάνω από τις συμβάσεις στέκεται απειλητική η δαμόκλειος σπάθη του Ταμείου Ανάκαμψης και του ελάχιστου χρόνου που προβλέπουν οι κανονισμοί για να απορροφηθούν οι πόροι.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσαν πάντως και τα όσα ανέφερε χθες ο υφυπουργός Υποδομών κ. Νίκος Ταχιάος που αποτελούν προάγγελο του σχεδιασμού της επόμενης γενιάς των έργων. Ο υφυπουργός χαρακτήρισε πεπερασμένο το μοντέλο των ΣΔΙΤ, λέγοντας ότι δεν μπορούμε να συνεχίζουμε να υποθηκεύσουμε τους δημοσιονομικούς στόχους των επόμενων ετών. Ο λόγος είναι ότι τα έργα αυτά πληρώνονται με αμοιβές διαθεσιμότητας που προέρχονται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων με ορίζοντα 20 και 25 ετών. «Θα γίνουν μόνο τα απαραίτητα ΣΔΙΤ» είπε. Απαιτείται προσοχή στις δημοσιονομικές επιπτώσεις και πρέπει να προστατευτεί η επενδυτική βαθμίδα.
Ειδική αναφορά έκανε και για τις πρότυπες προτάσεις που αποτελούν ένα νέο εργαλείο εκτέλεσης έργων που ψήφισε πέρσι η κυβέρνηση και δίνει την δυνατότητα της ωρίμανσης έργων από τον ιδιωτικό τομέα. Ο κ. Ταχιάος αποκάλυψε χθες ότι το υπουργείο θα τροποποιήσει το θεσμικό πλαίσιο με ΚΥΑ. «Υπάρχουν αδυναμίες που δεν επιτρέπουν να λειτουργήσει το μοντέλο πολύ γρήγορα», είπε ο υφυπουργός. Όπως ανέφερε, τα έργα αυτά, στα οποία έχει υποβληθεί και η πρώτη πρόταση για τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού, θα προχωρήσουν αλλά λελογισμένα καθώς τονίστηκε ότι δεν μπορεί να ανοίγει η πλατφόρμα υποβολής αιτημάτων κάθε τρεις μήνες.
Ο υφυπουργός μίλησε και για το συνολικό σχεδιασμό των έργων της προηγούμενης κυβέρνησης, λέγοντας ότι έπαιζε ένα κρυφτούλι με το χρόνο. «Απεντάχθηκαν αντιπλημμυρικά έργα από το RRF γιατί δεν υπήρχε περίπτωση να είναι έτοιμα το 2025» δήλωσε χθες ο κ. Ταχιάος.
Ο κύκλος ωρίμανσης είπε είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από τον κύκλο της κατασκευής. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως αυτά τα έργα δεν θα γίνουν πιθανώς με διαφορετικά χρηματοδοτικά εργαλεία. «Εκείνο που βλέπω είναι πως υπάρχει ένα σταύρωμα του κατασκευαστικού κλάδου από την αρχή μέχρι το τέλος. Αμφισβητούνται οι μελέτες, οι κατασκευές, ο σχεδιασμός, η πρόοδος των έργων». Δεν θα επιτρέψουμε να σταυρωθεί ο κατασκευαστικός τομέας εξαιτίας των πρωτοφανών καιρικών φαινομένων».
Είπε επίσης κάτι που ήθελε να ακούσει ο τεχνικός κόσμος, πως η αγορά των κατασκευών δεν υπάρχει μόνο για τους μεγάλους. Θα υπάρχει και για τους μικρότερους. «Θα πάμε μπροστά με τις πραγματικές δυνατότητες κάθε εταιρείας. Πέντε πτυχία πέμπτης τάξεως δεν δημιουργούν ένα εβδόμης».
Εργατικό δυναμικό, εγγυητικές, αυξημένο κόστος
Στα έργα που έγιναν και άντεξαν και μετά το πέρασμα του φονικού Ντάνιελ και παρουσιάστηκαν ως ανύπαρκτα, μίλησε χθες στο συνέδριο ο διευθύνων σύμβουλος της ΤΕΡΝΑ ΑΕ κ. Χρίστος Παναγιωτόπουλος. «Τις ίδιες 10 ημέρες που αυτά τα ασύστολα και αήθη ψέματα διατυπώνονται ανερυθρίαστα στο δημόσιο διάλογο από ανθρώπους με άγνοια είτε χειρότερα με δόλο, ο «κακός» τεχνικός κόσμος, έχει ερημώσει τα εργοτάξιά του από ανθρώπους και μηχανήματα, στέλνοντάς τους στο Θεσσαλικό κάμπο».
Όπως αναφέρθηκε μόνο από την ΤΕΡΝΑ έχει διατεθεί από την πρώτη στιγμή το προσωπικό τριών εργοταξίων που γειτνιάζουν με την πληγείσα περιοχή και δεκάδες εξειδικευμένα μηχανήματα.
Δέκα ημέρες και νύχτες, το τεχνικό προσωπικό αυτής της χώρας με αυταπάρνηση κάνει άντληση υδάτων σε πλημμυρισμένα σπίτια, φορτώνει και μεταφέρει νεκρά ζώα από στάνες και χωράφια, και απομακρύνει με εκατοντάδες φορτηγά και μηχανήματα φερτά υλικά.
Το στέλεχος της ΤΕΡΝΑ, αναφέρθηκε και στις μεγάλες προκλήσεις των έργων, και ζήτησε από την πολιτεία να στηρίξει με πρωτοβουλίες τον κλάδο ώστε να βρεθούν μηχανικοί και εργατοτεχνίτες.
Όπως υπογράμμισε για να ενισχυθεί το προσωπικό, απαιτείται η συνεργασία πέντε υπουργείων, την ίδια στιγμή που η εκπαίδευση της νέας γενιάς είναι μονόδρομος. Σε διαφορετική περίπτωση απειλούνται τόσο τα έργα, όσο και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Intrakat Αλέξανδρος Εξάρχου αναφέρθηκε από την πλευρά του στους κινδύνους που απειλούν τα χρονοδιαγράμματα των έργων.
Η διασφάλιση της νόμιμης και εύλογης κερδοφορίας των κατασκευαστικών εταιρειών συμφέρει το δημόσιο γιατί επιτρέπει την ανάπτυξη του κλάδου και τελικά την έγκαιρη και σωστή υλοποίηση των έργων. Υπενθύμισε πως το στάδιο κατά το οποίο ο κλάδος ανέλαβε δαπάνες που δεν του ανήκουν ή δέχθηκε να κατασκευάσει έργα με απίστευτα υψηλές εκπτώσεις το βίωσαν οι εταιρείες τις προηγούμενες δεκαετίες. Υπενθύμισε πως στην Ρουμανία αποφασίστηκε προ αρκετών ετών να μη γίνει αναθεώρηση τιμών σε πολλά μεγάλα έργα, που σήμερα ζητούν οι ελληνικές εταιρείες και έκλεισαν όλες οι τοπικές εταιρείες, με αποτέλεσμα τα δημόσια έργα να εκτελούνται από ξένους κατασκευαστές.
Ο κ. Εξάρχου αναφέρθηκε και στα μεγάλα αγκάθια των κατασκευών. Όπως δήλωσε δεν υπάρχουν οι άνθρωποι που απαιτούνται για την εκτέλεση των έργων, επισημαίνοντας την ανάγκη να επιστρέψουν οι Ελληνες του εξωτερικού και η πολιτεία να αντιμετωπίσει ρεαλιστικά το θέμα της φορολόγησης. Το ζήτημα των εγγυητικών επιστολών οδηγεί σε καθυστερήσεις και θα θέσει σε κίνδυνο την απορρόφηση του Ταμείου Ανάκαμψης. «Οι ελληνικές τράπεζες έχουν φρακάρει, λόγω και του υψηλού ανεκτέλεστου» των κατασκευαστών.
Μια λύση θα ήταν οι «εγγυητικές για δημόσια έργα από ασφαλιστικές, αλλά και να γίνει αυτόματη η αποδέσμευση εγγυητικών. Πληρώνουμε ακόμα σε τράπεζες προμήθειες για έργα του 2004. Το τρίτο θέμα είναι η αύξηση των υλικών. Τα έργα σχεδιάστηκαν ή δημοπρατήθηκαν σε περιβάλλον μηδενικού πληθωρισμού. Πρέπει να αντιμετωπιστεί σε επίπεδο κυβέρνησης και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης»
ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις
Το κομμάτι των ΣΔΙΤ και των παραχωρήσεων έχει αλλάξει τη δομή των δημοσίων έργων και έχει συμβάλλει πολύ στο να περάσει το χρηματοδοτικό κομμάτι από το Δημόσιο στον ιδιώτη, τόνισε ο Ντίνος Μπενρουμπή, Αντιπρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ύπαρξη των ΣΔΙΤ και των παραχωρήσεων βοηθά στο να γίνουν έργα με έναν τρόπο θετικό για το Δημόσιο, όπως και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης παρά τα «μη ρεαλιστικά», όπως τα χαρακτήρισε, χρονιά περιθώρια.
Ωστόσο, στα αρνητικά συγκαταλέγονται οι περιορισμένοι πόροι σε επίπεδο εργατοτεχνικού κόσμου, οι ανατιμήσεις του κόστους και οι συνήθεις παθογένειες του Δημοσίου που εκτροχιάζουν το χρονοδιάγραμμα των έργων. Επί τούτου, έθεσε ως προϋπόθεση να ορισθεί από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ένα σημείο επαφής με τις επιμέρους υπηρεσίες π.χ. για τα αρχαιολογικά, τα δασικά, την αδειοδότηση, ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα.
Αναφερόμενος στη ΜΕΤΚΑ, η οποία ιδρύθηκε ως ξεχωριστή εταιρεία το 2023 με αντικείμενο τις κατασκευές υποδομών, τόνισε πως αυτή διαθέτει τη γνώση και την εμπειρία που έχει διαχρονικά αποκτήσει ο Όμιλος Μυτιληναίος. Σήμερα, η ΜΕΤΚΑ εστιάζει στις επενδύσεις σε έργα ΣΔΙΤ και Παραχωρήσεων, ώστε να είναι ο αξιόπιστος και έγκαιρος κατασκευαστής, αξιοποιώντας την ισχυρή θέση της Μυτιληναίος, με προίκα 1 δισ. ευρώ.
Να επιλυθούν οι παθογένειες
Στις παθογένειες του κλάδου των κατασκευών αναφέρθηκε ο Κωνσταντίνος Μιτζάλης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΒΑΞ, που προκαλούν παρενέργειες και καθυστερήσεις στην εκτέλεση των έργων. Μίλησε για την υποστελέχωση των υπηρεσιών, την ανάγκη καλύτερης μελετητικής ωρίμανσης των έργων, καθώς και αναθεώρησης των τιμολογίων βάσει των νέων δεδομένων της αγοράς εξαιτίας των ανατιμήσεων.
Ο κ. Μιτζάλης τόνισε ότι υπάρχει αρκετός δρόμος για να διανυθεί. «Πριν 5 χρόνια, την εποχή της κρίσης, ζητούσαμε έργα, τώρα πλέον αιτούμαστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες υλοποίησής τους. Η προετοιμασία ενός έργου πριν τη δημοπράτηση πρέπει να είναι μελετημένη, για να μπορούμε να το ολοκληρώνουμε σωστά και στο συμβατικό τίμημα».
Σημείωσε ότι το ζήτημα της υποστελέχωσης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών επιλύθηκε τα τελευταία χρόνια, με την εμπλοκή εξωτερικών τεχνικών συμβούλων ώστε να συνδράμουν το έργο του. «Παράλληλα, άλλαξε ο τρόπος δημοπράτησής τους περιορίζοντας τις μεγάλες εκπτώσεις», σημείωσε.
Παρατήρησε ότι «δεν υπάρχει κανένα έργο παγκοσμίως, που να μην προέκυψαν προβλήματα τα οποία δεν είχαν προβλεφθεί κατά την μελέτη του. Ωστόσο, κάτι τέτοιο περιορίζεται με καλύτερη προετοιμασία πριν τη δημοπράτηση», ανέφερε, εστιάζοντας στην ανάγκη σωστού προγραμματισμού, καθώς και συντονισμού όλων των εμπλεκόμενων Υπουργείων και φορέων.
Παράλληλα, σχολίασε ότι ο κατασκευαστικός κλάδος έχει να φέρει εις πέρας ένα τεράστιο έργο, οπότε είναι κρίσιμο «να επικεντρωθούμε στην επίλυση των παθογενειών, ώστε έγκαιρα τα έργα που θα ξεκινήσουν να αποδοθούν στην κοινωνία».
Καταλήγοντας, σημείωσε ότι στον κλάδο έχουν εισέλθει «νέα άτομα με προσόντα και όρεξη για εργασία στους οποίους θα στηριχθούμε για να υλοποιήσουμε έργα σε εσωτερικό και εξωτερικό. «Τα τελευταία χρόνια, η ΑΒΑΞ απομείωσε τον δανεισμό της, ενώ επικεντρώθηκε και στο core business της. Πιστεύουμε ότι οι άνθρωπό μας έχουν όλα τα εχέγγυα για να φέρουν όλα τα έργα εις πέρας», επισήμανε.
Επέκταση του χρόνου των έργων του RRF
Στα μέτρα του υπουργείου για την αντιμετώπιση της αύξησης του κόστους των έργων, τις αναλύσεις τιμών και τη χρηματοδότηση αναφέρθηκε ο Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, Γιώργος Συριανός. Όπως ανέφερε στην εισαγωγική του τοποθέτηση, «δεν είναι δυνατόν σήμερα οι αναλύσεις τιμών να παραπέμπουν 30 ή 40 χρόνια πίσω, με τελείως διαφορετικές συνθήκες», σχολίασε, κάνοντας λόγο για την ανάγκη μίας υπέρβασης από όλες τις πλευρές, ώστε να ξεφύγουμε από την υφιστάμενη διαδικασία, την οποία χαρακτήρισε ως τελείως προβληματική.
Σημείωσε πως πλέον τόσο ο ιδιωτικός τομέας όσο και το Δημόσιο βρίσκονται στο κατώφλι μιας νέας προσέγγισης που θα φέρει την τιμολόγηση των έργων σε μία σύγχρονη εποχή. Όσον αφορά στο ζήτημα της χρηματοδότησης, πρόσθεσε ότι η πολιτεία πρέπει να λάβει μέτρα προκειμένου να ξεπεραστεί η γραφειοκρατία και να μη γίνονται περιστασιακές κινήσεις, ώστε να επιτευχθεί και περιφερειακή σύγκλιση στον κλάδο.
Όσον αφορά στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, ο κ. Συριανός υπογράμμισε ότι άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, έχουν ζητήσει επέκταση του χρόνου των σφικτών χρονοδιαγραμμάτων, και ότι η χώρα μας θα πρέπει να σταθεί στο πλευρό τους και να ζητήσει αναμόρφωση ώστε να υπάρξουν περεταίρω δράσεις στα έργα αναπτυξιακού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
Σύμφωνα με το Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, έχει έρθει πλέον η ώρα τα χρήματα από τα έσοδα των παραχωρήσεων, αντί να διατίθενται πια «τυφλά» για την κάλυψη του δημοσίου χρέους, να διατίθενται για αναπτυξιακά έργα. «Πρέπει η πολιτεία να το δει αυτό σε διαπραγμάτευση με την ΕΕ, ειδικά με το δεδομένο των αλλεπάλληλων κρίσεων που συναρτώνται με την κλιματική αλλαγή», σημείωσε. Κλείνοντας επισήμανε ότι στην Αττική είναι απαραίτητο να υπάρξει ένας νέος στρατηγικός σχεδιασμός και σε αυτόν πρωταγωνιστικό ρόλο θα διαδραματίσει ο νόμος για τις Πρότυπες Προτάσεις που ψηφίστηκε τον Φεβρουάριο του 2022.
