Ένα έργο ζωής, ο Αμαζόνιος και οι άνθρωποι του είναι το θέμα της σπουδαίας συλλογής φωτογραφιών του Σεμπαστιάο Σαλγάδο.
Αν και ο τρόπος που απαθανατίζει τους ιθαγενείς του Αμαζονίου έχει προκαλέσει (εν μέρει, δίκαιες) αντιδράσεις από ακτιβιστές, ο εμβληματικός φωτογρφάφος Σεμπαστιάο Σαλγάδο έχει υπερασπιστεί το magnum opus του με τίτλο Amazônia που έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Μουσείο Ανθρωπολογίας στην Πόλη του Μεξικού.
Περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο επισκέπτες βίωσαν την απεραντοσύνη και την ομορφιά του δάσους του Αμαζονίου μέσα από τις φωτογραφίες του Σαλγάδο στο Παρίσι, τη Ρώμη, το Λονδίνο, το Λος Άντζελες, το Σάο Πάολο και τη Ζυρίχη όπου έχει παρουσιαστεί η έκθεση.
Μιλώντας για την τρέχουσα έκθεσή του, ο Σαλγάδο, 80, επιμένει για επικακτική ανάγκη διατήρησης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και των γηγενών πληθυσμών του έναντι εξωτερικών απειλών.
Στον αντίποδα, αν και λίγοι αμφισβητούν τη μαεστρία του Σαλγάδο πίσω από τον φακό, το έργο έχει διχάσει.
Ήδη από το 2016 ομάδα ακαδημαϊκών στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Acre της Βραζιλίας καταδίκασε την τάση του να απαθανατίζει τους ιθαγενείς «σε ένα πλαίδιο ‘αμετάβλητης’ προϊστορίας που απορρίπτει τις ιδέες της προόδου».
Ο Σαλγάδο έχει αμφισβητηθεί για την αντικειμενοποίηση και σεξουαλικοποίηση των θεμάτων του και σε άρθρο του 2022 για τη βραζιλιάνικη έκδοση της Le Monde Diplomatique, η συγγραφέας Mirna Wabi-Sabi επιτέθηκε στον φωτογράφο για τα «αφελή» γυμνά και τον «υποκριτικό αισθησιασμό».
© Sebastião Salgado
«Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η σεξουαλικοποίηση είναι στη διακριτική ευχέρεια και ερμηνεία του θεατή, όχι του φωτογράφου, αλλά υπάρχουν καλλιτεχνικές πρακτικές στο έργο του Σαλγάδο που μαρτυρούν ότι ο ίδιος έχει επιλέξει να σεξουαλικοποίηση τα θέματα του» έγραψε.
Ο Σαλγάδο επιμένει ότι αυτές οι εικόνες αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μέρος της δια βίου αφοσίωσής του στην καταγραφή αυτής της περιοχής και ότι η έκθεση στοχεύει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της διατήρησης του τροπικού δάσους και των γηγενών πολιτισμών του.
«Ο Αμαζόνιος ζει»
Σε επιμέλεια της συντρόφου και συνεργάτιδας του Lélia Wanick Salgado η έκθεση αναδεικνύει κρίσιμες πτυχές των περίπλοκων οικοσυστημάτων του Αμαζονίου καταγράφοντας τα τοπία και τις ζωές των ανθρώπων που βρίσκονται μέσα σε αυτά.
Μέσα από αυτό το οπτικό θέαμα που περικλείει εξίσου τη μεγαλοπρέπεια και την ευθραυστότητα της περιοχής, ο Σαλγάδο θέλει να απευθύνει έκκληση προς όλους να διατηρήσουν τους «πνεύμονες του κόσμου».
«Καταστρέφουμε τον πλανήτη και έχουμε καθήκον να διατηρήσουμε μερικά από τα μεγάλα του ιερά, ο Αμαζόνιος είναι ένα από αυτά» είπε ο Βραζιλιάνος φωτογράφος.
Φωτογραφημένη κατά τη διάρκεια 48 ταξιδιών στο δάσος του Αμαζονίου, η σειρά καταγράφει ανάμεσα σε άλλα την καθημερινή ζωή ιθαγενών όπως οι Yanomami, Yawanawá και Zo’é.
Ο Σαλγάδο, ο οποίος ασχολείται με ιθαγενείς φυλές της περιοχής του Αμαζονίου από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, ζει συχνά με τους ιθαγενείς «καταρρίπτοντας τα εμπόδια και βυθίζοντας τον εαυτό του στο θέμα του και την πραγματικότητα του. Οι εικόνες που προκύπτουν είναι εμποτισμένες με ενσυναίσθηση και σεβασμό» σημειώνει το εισαγωγικό κείμενο στην έκθεση.
Ένα έργο ζωής που διαρκεί δεκαετίες, τα πορτρέτα του Σαλγάδο είναι ένα είδος οπτικού αρχείου καθώς καταγράφουν την υποχώρηση της στάθμης του νερού του Αμαζονίου και τα περιβαλλοντικά εγκλήματα της παράνομης υλοτομίας, των εξορύξεων, την εκτροφή βοοειδών και σόγιας και την κλιματική αλλαγή.
«Είτε τον βλέπω από ψηλά, είτε πατάω στο έδαφος του, ο Αμαζόνιος με γέμιζε πάντα με δέος. Ούτε οι λέξεις ούτε οι φωτογραφίες μπορούν να μεταδώσουν πλήρως την αίσθηση που σε κατακλύζει όταν είσαι μέρος του, την απόλυτη δύναμη και το μεγαλείο της φύσης του» έχει πει το 2021.
Ο Σαλγάδο γεννήθηκε το 1944 στη Βραζιλία και ζει στο Παρίσι της Γαλλίας. Έχοντας σπουδάσει οικονομικά, ξεκίνησε την καριέρα του ως επαγγελματίας φωτογράφος το 1973 στο Παρίσι, συνεργάστηκε με διάφορα πρακτορεία (ανάμεσα τους τα Sygma, Gamma και Magnum Photos) μέχρι το 1994, όταν μαζί με τη σύντροφο του Lélia Wanick Salgado σχημάτισαν την Amazonas Images, που δημιουργήθηκε αποκλειστικά για τη δουλειά του.
Το έργο του Σαλγάδο έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών βιβλίων, συμπεριλαμβανομένων των Other Americas (1986), Sahel: l’homme en détresse (1986), Sahel: el fin del camino (1988), Workers (1993), Terra: Struggle of the Landless (1997), Migrations: The Children: The Humanity in Transfugees (002) και (2007), Genesis (2013), The Scent of a Dream (2015), Κουβέιτ, A Desert on Fire (2016), GOLD (2019) και Amazônia (2021). Το 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο De ma terre à la Terre (Από τη γη μου, στον πλανήτη), μια αφήγηση της ζωής και της καριέρας του και το 2014 κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ The Salt of the Earth, σε σκηνοθεσία Wim Wenders και Juliano Ribeiro Salgado.
Ο Sebastião Salgado έχει τιμηθεί με πολυάριθμες διακρίσεις και φωτογραφικά βραβεία, είναι Πρέσβης Καλής Θέλησης της UNICEF και επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, μέλος της Académie des Beaux-Arts του Ινστιτούτου της Γαλλίας και το 2021, του απονεμήθηκε το The Praemium Imperiale Award στην Ιαπωνία.
Μαζί με τη Lélia Wanick Salgado έχουν δουλέψει από τη δεκαετία του 1990 για την αποκατάσταση ενός τμήματος του Ατλαντικού Δάσους στην πολιτεία Minas Gerais στη Βραζιλία.
Το 1998 κατάφεραν να μετατρέψουν αυτή τη γη σε φυσικό καταφύγιο και δημιούργησαν το Instituto Terra, αφιερωμένο στην αναδάσωση, τη διατήρηση και την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
