Η Ρούλα Πισπιρίγκου μετά την αρχική διάγνωση που έβγαλε η ιατροδικαστής Τσιόλα ότι ο θάνατος της Ίριδας οφείλεται σε αγενεσία φλεβόκομβου και πνευμονικό οίδημα, προσπαθούσε να αποδείξει ότι και η Μαλένα πέθανε λόγω αγενεσίας φλεβόκομβου!
Αυτό αποκάλυψε μεταξύ άλλων στην κατάθεση που έδωσε στις 11 Οκτωβρίου 2022 ενώπιον της 35ης ανακρίτριας ο παθολογοανατόμος Εμμανουήλ Αγαπητός. Όπως είπε: «Ήρθε η ίδια η μητέρα και με βρήκε στο γραφείο μου, όταν πέθανε το δεύτερο παιδί και έγινε η νεκροτομή στα Γιάννενα. Είδε τα του φλεβόκομβου και μου είπε ότι έβγαλα λάθος διάγνωση. Τη ρώτησα ποια διάγνωση και μου είπε την αγενεσία του φλεβόκομβου».
Ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ εξέφρασε την απορία του ποιος έβγαλε αυτή τη διάγνωση και η 34χρονη του απάντησε «η παθολογοανατόμος στα Γιάννενα». Πρόσθεσε μάλιστα ότι «έμεινε στήλη άλατος» με τα λεγόμενά της!
Αίσθηση προκαλεί επίσης η αποκάλυψή του ότι η ιατροδικαστής Χριστίνα Τσάκωνα δεν συμβουλεύτηκε καθόλου τον ίδιο που είχε υπογράψει την ιστολογική εξέταση της Μαλένας, αλλά πήγε σε άλλους παθολογοανατόμους, ακόμα και έναν στο ίδιο εργαστήριο με τον κ. Αγαπητό! «Αν είναι δυνατόν. Πήγε σε όλους τους άλλους παθολογοανατόμους, και όχι σε μένα που ήταν μαθήτριά μου!», τόνισε χαρακτηριστικά. Ο καθηγητής επισήμανε μάλιστα ότι η ιατροδικαστής έψαχνε να βρει για μεταβολικό νόσημα. Όπως είναι γνωστό, η κ. Χριστίνα Τσάκωνα ερμήνευσε την κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων ως ηπατική ανεπάρκεια, προκαλώντας την αντίδραση των γονέων της Μαλένας οι οποίοι κινήθηκαν δικαστικά τότε.
Ο κ. Αγαπητός αναφερόμενος στα ευρήματά του είπε ότι το πνευμονικό οίδημα θα μπορούσε να προκληθεί από πολλές αιτίες, μεταξύ των οποίων και η ασφυξία.
Όσον αφορά την εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων που διαπίστωσε, είπε ότι σύμφωνα με το κλασικό πανεπιστημιακό σύγγραμμα που διανέμεται στους Έλληνες φοιτητές της Ιατρικής μπορεί να οφείλεται σε υποξία.
Η κατάθεση
Ερ. Σας επιδεικνύω τα ευρήματα της ιστολογικής εξέτασης που διενεργήσετε επί των σπλάχνων της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη και θέτω υπόψη σας τα ευρήματα της ανασκόπησης που διενεργήθηκε από τον κ. Ευτυχιάδη, όπως αποτυπώνονται στις αντίστοιχες εκθέσεις. Τα ευρήματα της δικής σας ιστολογικής εξέτασης συμπτίπτουν ή διαφέρουν ή αντιτίθενται στα ευρήματα της ανωτέρω ανασκόπησης; Σε περίπτωση που διαφέρουν, μπορείτε να μας εντοπίσετε τις διαφορές ή τις τυχόν αντιθέσεις και πού μπορεί να αποδίδονται αυτές;
Απ. Όχι, δεν υπάρχουν διαφορές. Τα ευρήματα συμπίπτουν. Η χρήση του όρου εκτεταμένη ή καθολική ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση ηπατικών κυττάρων είναι θέμα υποκειμενικής εκτίμησης. Δεν το βλέπω ως διαφορά.
Ερ. Κατά τη δική σας ιστολογική εξέταση εντοπίσατε κάτι παθολογικό στα εξετασθέντα βιολογικά υλικά;
Απ. Τα παθολογοανατομικά είναι και τα παθολογικά, δηλαδή η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση, το έντονο πνευμονικό οίδημα και η έντονη πνευμονική συμφόρηση. Αυτά είναι ιστοπαθολογικά ευρήματα που καταδεικνύουν παθήσεις.
Απ. Το πνευμονικό οίδημα αντανακλά όλη την παθολογία. Όποιος πεθαίνει, ανεξαρτήτως αιτίας και αιτίου θανάτου, παρουσιάζει πνευμονικό οίδημα. Την εκτεταμένη κενοτοτοπιώδη εκφύλιση μπορεί να την προκαλέσουν ηπατοπάθεια και άλλα νοσήματα.
Ερ. Το πνευμονικό οίδημα, λαμβάνοντας υπόψη αυτό που μας καταθέσατε ότι το συναντάμε ανεξαρτήτως αιτίας και αιτίου θανάτου και η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι ευρήματα που δείχνουν μόνο οργανική πάθηση ή και άλλη πηγή;
Απ. Το πνευμονικό οίδημα δείχνει και οργανική πάθηση και άλλη πηγή. Να σας δώσω ένα παράδειγμα, όπως είναι ο πνιγμός, η χρήση ουσιών, η χρήση ερεθιστικών ουσιών, δηλητήρια.
Ερ. Από ασφυξία;
Απ. Ναι, θα μπορούσε και από ασφυξία.
Ερ. Η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι εύρημα που δείχνει μόνο οργανική πάθηση ή και άλλη πηγή;
Απ. Η κενοτοπιώδης εκφύλιση δείχνει μόνο οργανική πάθηση ή και επίδραση εξωτερικών παραγόντων, όπως το οινόπνευμα, οι αλκοολικοί έχουν λιπώδη εκφύλιση του ήπατος.
Ερ. Η κενοτοπιώδης και η λιπώδης εκφύλιση είναι ίδιες;
Απ. Όχι. Στην κενοτοπιώδη εκφύλιση τα ηπατικά κύτταρα περιέχουν νερό, ενώ στη λιπώδη λίπος.
Ερ. Εφόσον διαφέρουν, να επανέλθουμε στη συγκεκριμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση, είναι εύρημα που δείχνει μόνο οργανική πάθηση;
Απ. Οι αναφορές είναι αντικρουόμενες. Υπάρχουν αναφορές που λένε ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση δεν συνδέεται με την υποξία και άλλες ότι συνδέεται.
Ερ. Ποιες είναι αυτές οι αναφορές;
Απ. Η διεθνής βιβλιογραφία δεν κατέδειξε ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση μπορεί να συνδεθεί με μηχανικά αίτια. Μια διεθνής βιβλιογραφία που βρήκα λέει ότι η κενοτοπιώδης εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων δεν είναι αποτέλεσμα της υποξίας, αλλά της αυξημένης πίεσης στα τριχοειδή αγγεία του ήπατος, σαν αποτέλεσμα αυξημένης πίεσης μέσα στην κάτω κοίλη και πυλαία φλέβα. Οι αναφορές που συνδέουν την κενοτοπιώδη εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων με την υποξία διαλαμβάνονται στο κλασικό πανεπιστημιακό σύγγραμμα που διανέμεται στους Έλληνες φοιτητές της Ιατρικής.
Ερ. Ποια είναι αυτή η διεθνής βιβλιογραφία;
Απ. Είναι μόνο μία, του 1980. Δεν την έχω πρόχειρη.
Ερ. Εφόσον βρήκατε άμεσα και ευχερώς αναφορά σε βιβλιογραφία ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση σε ελληνικό πανεπιστημιακό σύγγραμμα, το οποίο, βάσει της ιδιότητάς σας, θα σας είναι καθημερινότητα, γιατί ανατρέξατε και στη διεθνή βιβλιογραφία;
Απ. Ήθελα να δω και τη διεθνή βιβλιογραφία επί του θέματος.
Ερ. Βρήκατε μόνο μία βιβλιογραφία; Είναι τόσο σπάνιο εύρημα;
Απ. Βρήκα μόνο μία. Σπάνιο θα το έλεγα.
Ερ. Βρήκατε μόνο μία στη διεθνή βιβλιογραφία που να αναφέρεται στην κενοτοπιώδη εκφύλιση ή μόνο μία που να μη συνδέει την κενοτοπιώδη εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων με υποξία;
Απ. Βρήκα μόνο μία ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση που δεν συνδέεται με την υποξία.
Ερ. Επειδή είπατε ότι απαντάται η κενοτοπιώδης εκφύλιση στην ηπατοπάθεια και σε άλλα νοσήματα, η σπανιότητα του ευρήματος αυτού πού έγκειται;
Απ. Απαντάται στα μεταβολικά νοσήματα, τα οποία είναι πολύ σπάνια.
Ερ. Η ηπατοπάθεια είναι σπάνιο νόσημα;
Απ. Ναι, είναι πολύ σπάνιο στα παιδιά. Στους ενήλικες όχι.
Ερ. Οπότε η κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι σπάνια σε παιδιά.
Απ. Σε παιδιά είναι σπάνια και σε ενήλικες είναι συχνότατη, άλλοτε άλλου βαθμού. Ο ελληνικός πληθυσμός μαστίζεται από λιπώδη εκφύλιση του ήπατος.
Ερ. Καταθέσατε ενώπιόν μας ότι η λιπώδης και η κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι διαφορετικά ευρήματα. Οπότε πώς σχετίζετε την τελευταία αναφορά σας σχετικά με το αν η κενοτοπιώδης είναι συχνό ή μη εύρημα;
Απ. Για να πω ότι η λιπώδης είναι συχνή στους ενήλικες.
Ερ. Συνδέεται με κάποιον τρόπο με την κενοτοπιώδη;
Απ. Όχι, δεν συνδέεται.
Ερ. Ως προς την κενοτοπιώδη εκφύλιση που καταγράψατε εσείς ως εκτεταμένη και ο κ. Ευτυχιάδης ως καθολική, ο κ. Ευτυχιάδης καταγράφει εντός παρένθεσης μη ειδικό εύρημα. Τι σημαίνει μη ειδικό εύρημα;
Απ. Είναι ένα εύρημα που δεν οφείλεται μόνο σε ένα αίτιο.
Ερ. Συμφωνείτε με αυτήν την εκτίμηση ότι είναι μη ειδικό εύρημα;
Απ. Ναι, συμφωνώ.
Ερ. Η εκτεταμένη ή καθολική κενοτοπιώδης εκφύλιση είναι μια θανατηφόρα βλάβη;
Απ. Θα μπορούσε να είναι μια θανατηφόρα βλάβη. Δεν ξέρω τι μπορεί να την προκάλεσε.
Ερ. Θα μπορούσε και να μην είναι θανατηφόρα;
Απ. Ναι, θα μπορούσε και να μην είναι. Στην Ιατρική ένα κι ένα δεν κάνουν δύο. Να χρησιμοποιήσω τον μύθο του Προμηθέα Δεσμώτη που ο αετός έτρωγε το συκώτι του Προμηθέα και αναγεννιόταν το συκώτι. Αυτό σημαίνει την ανθεκτικότητα και τις εφεδρείες του οργανισμού στις τεράστιες απώλειες του οργάνου του ήπατος.
Ερ. Μπορείτε να διευκρινίσετε πότε η κενοτοπιώδης εκφύλιση μπορεί να είναι θανατηφόρα και πότε όχι;
Απ. Αυτό εξαρτάται από την ιδιοσυστασία του ίδιου του οργανισμού και την έκταση της βλάβης.
Ερ. Δεν συνδέεται δηλαδή το θανατηφόρο της με το νόσημα από το οποίο προέρχεται; Δεν εξαρτάται από αυτό;
Απ. Βεβαίως και εξαρτάται. Για παράδειγμα, μια φαρμακευτική ουσία θα είχε άμεσο αποτέλεσμα.
Ερ. Στη συγκεκριμένη ιστολογική εξέταση που έχετε καταγράψει την εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση, θα μπορούσε να είναι θανατηφόρα;
Απ. Ναι, θα μπορούσε.
Ερ. Όταν λέτε ιδιοσυστασία, τι εννοείτε;
Απ. Αλλιώς αντιπαρέρχεται μια νόσο, όσο και βαριά κι αν είναι, ένας οργανισμός και αλλιώς ένας άλλος.
Ερ. Καταθέσατε ενώπιόν μας ότι η κενοτοπιώδης εκτεταμένη εκφύλιση θα μπορούσε να είναι θανατηφόρα. Το ήπαρ που εξετάσατε έδειχνε κάποια συγκεκριμένη πάθηση;
Απ. Δεν μπορέσαμε να καταλάβουμε. Τα κύτταρα ήταν άδεια.
Ερ. Είπατε πριν ότι στην κενοτοπιώδη εκφύλιση τα κύτταρα έχουν νερό. Είναι άδεια ή έχουν νερό;
Απ. Στο μικροσκόπιο φαίνονται άδεια, αλλά έχουν νερό.
Ερ. Γνωρίζετε τι μπορεί να προκαλέσει την εκτεταμένη ή και καθολική κενοτοπιώδη εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων που εντοπίσατε εσείς και ο κ. Ευτυχιάδης;
Απ. Μόνο υποθετικά. Θα υπέθετα φάρμακα, τα οποία σε μεγάλες ποσότητες είναι και τοξικά.
Ερ. Στην προκείμενη περίπτωση οι τοξικολογικές εξετάσεις δεν έχουν δείξει κάτι. Μπορείτε να υποθέσετε κάτι άλλο;
Απ. Υποθέτω μεταβολικό νόσημα σπάνιο, αλλά συχνό στα παιδιά. Είναι γονιδιακό.
Ερ. Τι συμπτωματολογία έχει αυτό εν ζωή;
Απ. Λίγα από τα παιδιά αυτά επιζούν, ώστε να φτάσουν στην ηλικία των 30 ετών ή και παραπάνω.
Ερ. Καταθέσατε λίγο ανωτέρω ότι το μεταβολικό νόσημα είναι σπάνιο, αλλά συχνό στα παιδιά. Παρίσταται ως αντιφατικό με την αμέσως επόμενη απάντησή σας ότι λίγα από τα παιδιά αυτά επιζούν.
Απ. Εννοούσα ότι είναι σπάνιο και εμφανίζεται στα παιδιά εκ γενετής.
Ερ. Δηλαδή ποια συμπτώματα εμφανίζουν τα παιδιά που τα έχουν εκ γενετής;
Απ. Ανάλογα με το όργανο που θα έπληττε. Αν ήταν το συκώτι, θα ήταν ηπατική ανεπάρκεια. Αν ήταν ο εγκέφαλος, νοητική υστέρηση. Αν ήταν η καρδιά, καρδιακή ανεπάρκεια. Θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και ένα κιλό η καρδιά.
Ερ. Οπότε ως προς τη συγκεκριμένη ιστολογική της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη, αν επρόκειτο γι’ αυτό το σπάνιο μεταβολικό νόσημα που θα είχε πλήξει το ήπαρ, θα εμφανιζόταν ως ηπατική ανεπάρκεια, όπως καταθέσατε ενώπιόν μας;
Απ. Στο διάβα του χρόνου ναι. Θα μπορούσε να επέλθει ο θάνατος σε ένα μεταβολικό νόσημα από μεταβολική οξέωση.
Ερ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ποιο θα ήταν το συγκεκριμένο εύρημα που σας οδηγεί στην υπόθεση μεταβολής αξίωσης, όπως μας καταθέσατε παθολογοανατομικά;
Απ. Το πνευμονικό οίδημα είναι το συγκεκριμένο εύρημα, που είναι μπαλαντέρ. Διευκρινίζω ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση το μεταβολικό νόσημα είναι υπόθεση.
Ερ. Εφόσον το πνευμονικό οίδημα εμφανίζεται, όπως μας καταθέσατε, ανεξαρτήτως αιτίας και αιτίου, ποιο είναι αυτό το εύρημα που στη συγκεκριμένη περίπτωση αποδίδει το συγκεκριμένο πνευμονικό οίδημα συγκεκριμένα στη μεταβολική οξέωση;
Απ. Το ίδιο το πνευμονικό οίδημα.
Ερ. Είναι ειδικό εύρημα το πνευμονικό οίδημα;
Απ. Όχι.
Ερ. Η κενοτοπιώδης εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων είναι συμβατή με ηπατική ανεπάρκεια;
Απ. Ναι, είναι.
Ερ. Είναι συμβατή με υποξία;
Απ. Ανάλογα με το ποια από τις δύο αντικρουόμενες βιβλιογραφικές αναφορές, που σας έχω ήδη καταθέσει, συνταχθεί κάποιος.
Ερ. Εσείς με ποια από τις δύο αναφορές συντάσσεστε; Ποια διδάσκετε στους φοιτητές σας;
Απ. Εγώ το δέχομαι 50-50. Μπορεί να είναι και μπορεί να μην είναι συμβατή με υποξία. Στους φοιτητές μου διδάσκω το κλασικό σύγγραμμα που λέει ότι είναι. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Μαρίας-Ελένης εγώ την κενοτοπιώδη αυτή εκφύλιση θα την απέδιδα σε φάρμακα.
Ερ. Όταν λέτε από φάρμακα εννοείτε κάποια τοξικότητα; Ο όρος «ηπατοτοξικότητα» συνδέεται με την αναφορά σας στα φάρμακα;
Απ. Ναι, με αυτό συνάδει.
Ερ. Από την εμπειρία και τις ιατρικές σας γνώσεις, επί κάποιας περίπτωσης ηπατικής ανεπάρκειας, που εξ αυτής να επήλθε θάνατος ενός ατόμου, το ήπαρ έχει συγκεκριμένη εικόνα παθολογοανατομικά;
Απ. Όχι, το ήπαρ δεν θα είχε κάποια εικόνα. Δεν θα ήταν κάτι διαφορετικό από αυτό που είδαμε στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Ερ. Στη συγκεκριμένη δηλαδή περίπτωση διαγνώσατε ηπατική ανεπάρκεια;
Απ. Δεν μπορούμε να το ξέρουμε, εάν δεν γνωρίζουμε τη φυσιολογία του οργάνου, δηλαδή τις ηπατικές δοκιμασίες και τις βιοχημικές εξετάσεις.
Ερ. Δηλαδή οι ηπατικές δοκιμασίες και οι βιοχημικές εξετάσεις είναι κάτι διαφορετικό;
Απ. Όχι.
Ερ. Σας θέτω υπόψη τον ιατρικό φάκελο της Μαρίας-Ελένης Δασκαλάκη. Μπορείτε να μας πείτε ποιους δείκτες θα παρατηρούσατε ή θα εξετάζατε, ώστε να δείτε τη φυσιολογία του οργάνου και να κρίνετε γι’ αυτήν, όπως μας προαναφέρατε;
Απ. Δεν ξέρω ποιους δείκτες θα εξέταζα. Δεν είναι του αντικειμένου μου. Δεν είμαι ηπατολόγος, δεν είμαι μικροβιολόγος.
Ερ. Το SGPT τι είναι;
Απ. Είναι ηπατικά ένζυμα, τρανσαμινάσες, τα οποία αυξάνουν οι περιπτώσεις οξείας ηπατικής νόσου, νέκρωσης στις ηπατίτιδες κυρίως, πράγμα που δεν έχουμε στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Ερ. Το SGPT τι είναι;
Απ. Είναι και αυτό ηπατικά ένζυμα.
Ερ. Το γGT τι είναι;
Απ. Της ιδίας οικογενείας ηπατικών.
Ερ. Η χολερυθρίνη τι είναι;
Απ. Παράγεται από τα ηπατικά κύτταρα.
Ερ. Αυτά που σας προανέφερα, SGOT, SGPT, γGT και χολερυθρίνη, θα μπορούσαν να δείξουν ηπατική ανεπάρκεια;
Απ. Είναι εκτός αντικειμένου μου, οπότε να μην εξηγήσω πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν ζημία αντί να ωφελήσουν.
Ερ. Βάζετε αυτήν την παράμετρο ζημίας και οφέλους. Τι εννοείτε;
Απ. Αναφέρομαι στη Δικαιοσύνη. Δεν θα ήθελα να την παραπλανήσω.
«Η κ.Τσάκωνα έψαχνε να βρει μεταβολικό νόσημα»
Ερ. Επίσης, επί κάποιας περίπτωσης ηπατικής ανεπάρκειας, που εξ αυτής να επήλθε θάνατος ενός ατόμου, προκαλούνται προηγουμένως αλλοιώσεις και σε έτερα όργανα του ανθρώπινου σώματος; Σε καταφατική περίπτωση, αυτές οι αλλοιώσεις ή βλάβες θα ήταν δυνατόν να διαγνωστούν σε μια παθολογοανατομική εξέταση;
Απ. Αλλοιώσεις εντοπίζονται και σε άλλα όργανα, όπως στον εγκέφαλο, στον σπλήνα, στον οισοφάγο και διάταση φλεβών κάτω κοιλίας. Ναι, θα μπορούσε να διαγνωστεί σε μια παθολογοανατομική εξέταση.
Ερ. Εντοπίσατε τέτοιες αλλοιώσεις ή βλάβες στην περίπτωση της ιστολογικής εξέτασης των βιολογικών υλικών της Μαρίας-Ελένης;
Απ. Όχι.
Ερ. Σε περίπτωση αιφνίδιου θανατηφόρου καρδιακού επεισοδίου, αυτό θα εντοπιζόταν σε παθολογοανατομική εξέταση; Δηλαδή θα εντοπίζατε αλλοιώσεις στην καρδιά; Στην προκείμενη περίπτωση, ως προς τη Μαρία-Ελένη, διαπιστώσατε κάτι αντίστοιχο;
Απ. Ναι, θα εντοπίζαμε. Στην προκείμενη περίπτωση δεν εντοπίσαμε. Η καρδιά είναι καλώς διαπλασμένη, χωρίς ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις.
Ερ. Επίσης, από την εμπειρία και τις γνώσεις σας, σε περίπτωση ασφυκτικού θανάτου εντοπίζονται συγκεκριμένα πάντα ευρήματα κατά την ιστολογική εξέταση; Σε καταφατική περίπτωση, ποια είναι αυτά; Είναι τα ίδια είτε πρόκειται για ενήλικες είτε πρόκειται για παιδιά;
Απ. Ναι, εντοπίζονται. Είναι το πνευμονικό οίδημα και η έντονη πνευμονική συμφόρηση. Εντοπίζονται και άλλα μακροσκοπικά ευρήματα από τον ιατροδικαστή, όπως είναι οι ασφυκτικές κηλίδες.
Ερ. Οι ασφυκτικές κηλίδες είναι μακροσκοπικό εύρημα; Συγκαταλέγεται στα μακροσκοπικά ευρήματα που εξετάζει ο ιατροδικαστής, όπως μας είπατε;
Απ. Ναι, βεβαίως.
Ερ. Εκτός από το πνευμονικό οίδημα και την έντονη πνευμονική συμφόρηση, που εντοπίζονται συγκεκριμένα πάντα ως ευρήματα κατά την ιστολογική εξέταση σε περίπτωση ασφυκτικού θανάτου, όπως μας απαντήσατε, υπάρχουν και άλλα τέτοια ευρήματα που εντοπίζονται κατά την ιστολογική εξέταση σε περίπτωση ασφυκτικού θανάτου;
Απ. Όχι, δεν εντοπίζονται.
Ερ. Επίσης από την εμπειρία σας και τις γνώσεις σας, κατά την ιστοπαθολογική εξέταση της καρδιάς η αναζήτηση των κυττάρων του ερεθισματαγωγού συστήματος της καρδιάς με ποιον τρόπο και πόσο συχνά γίνεται; Εξετάζοντας τα σπλάχνα υφίσταται κάποιο συγκεκριμένο πρωτόκολλο που είθισται να ακολουθείτε, όπως ως προς τι τομές πρέπει να κάνετε ή τι να εξετάσετε, τι να αναζητήσετε; Μεταξύ αυτών είναι και τομές προς αναζήτηση των κυττάρων του ως άνω συστήματος της καρδιάς;
Απ. Η αναζήτηση είναι κοπιώδης. Απαιτεί πολλαπλές, συνεχείς ιστολογικές τομές, διότι και μία τομή να παραλείψουμε μπορεί να χάσουμε τμήμα του συστήματος. Για το ερεθισματαγωγό σύστημα θέλουμε 300 τομές, για φλεβόκομβο και κολποκοιλιακό θέλουμε 50 με 60 τομές. Αυτή η αναζήτηση γίνεται μόνο σε ερευνητικό επίπεδο. Εγώ έχω κάνει πολλές ερευνητικές εργασίες σε αναζήτηση και αλλοιώσεων ερεθισματαγωγού συστήματος καρδιάς σε πολλές πληθυσμιακές ομάδες, όπως χρηστών ουσιών. Διαπιστώσαμε ότι οι χρήστες πάθαιναν εκφυλιστικές αλλοιώσεις των κυττάρων του ερεθισματαγωγού συστήματος. Εκτός από ερευνητικά, ποτέ δεν εξετάζουμε το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς είτε σε ενήλικες είτε σε παιδιά. Για να σας δώσω να καταλάβετε τι είναι το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς με ένα απλό παράδειγμα, αυτό είναι ό,τι η μπαταρία για το αυτοκίνητο, δεν ζούμε χωρίς ερεθισματαγωγό σύστημα.
Ερ. Όταν διενεργήσατε την προαναφερόμενη ιστολογική εξέταση επικοινώνησε μαζί σας κάποιος από το οικογενειακό περιβάλλον της Μαρίας-Ελένης, όπως η μητέρα ή ο πατέρας της; Σε καταφατική περίπτωση, μπορείτε να μας προσδιορίσετε από ποιον, πώς, πότε έλαβε χώρα η επικοινωνία αυτή και τι περιεχόμενο είχε;
Απ. Ήρθε η ίδια η μητέρα και με βρήκε στο γραφείο μου, όταν πέθανε το δεύτερο παιδί και έγινε η νεκροτομή στα Γιάννενα. Είδε τα του φλεβόκομβου και μου είπε ότι έβγαλα λάθος διάγνωση. Τη ρώτησα ποια διάγνωση και μου είπε την αγενεσία του φλεβόκομβου.
Ερ. Τι εννοείτε; Γιατί μίλησε σε εσάς η μητέρα για την αγενεσία ή υποπλασία;
Απ. Μου εξήγησε ότι έκανα λάθος στη Μαλένα, ότι δεν είναι αυτή η σωστή διάγνωση, αλλά ότι η σωστή διάγνωση είναι η αγενεσία του φλεβόκομβου. Εγώ απόρησα ποιος έβγαλε αυτή τη διάγνωση και εκείνη μου απάντησε η παθολογοανατόμος στα Γιάννενα.
Ερ. Πώς το συνέδεσε ότι η ίδια διάγνωση του βρέφους έπρεπε να τεθεί και στο άλλο παιδί;
Απ. Έμεινα στήλη άλατος!
Ερ. Εσείς, ενόψει και της ερευνητικής σας εμπειρίας που μας εκθέσατε σε σχέση με το ερεθισματαγωγό σύστημα, διαπιστώσατε ιστοπαθολογικά κάποια αλλοίωση στην καρδιά που θα παρέπεμπε ή θα σας παρακινούσε για πολλαπλές τομές αναζήτησης τυχόν υποπλασίας φλεβόκομβου;
Απ. Όχι, γιατί, όπως έχω πει ήδη, η καρδιά της Μαρίας-Ελένης ήταν καλώς διαπλασμένη, χωρίς ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις.
Ερ. Άλλη επικοινωνία με το οικογενειακό περιβάλλον υπήρξε;
Απ. Όχι.
Ερ. Εφόσον την αιτία του θανάτου δεν την αποδίδετε εσείς, αλλά η ιατροδικαστής, η μητέρα σας εξήγησε γιατί ήρθε σε εσάς;
Απ. Προφανώς γιατί στο αποτέλεσμα της ιστοπαθολογικής βασίζεται ο ιατροδικαστής.
Ερ. Στο ίδιο πλαίσιο, ως προς τη συγκεκριμένη ιστολογική εξέταση, η ιατροδικαστής κ. Τσάκωνα επικοινώνησε μαζί σας; Σε καταφατική περίπτωση, μπορείτε να μας προσδιορίσετε πώς και πότε έλαβε χώρα η επικοινωνία αυτή και τι περιεχόμενο είχε;
Απ. Ποτέ, ως όφειλε. Αν είναι δυνατόν. Πήγε σε όλους τους άλλους παθολογοανατόμους και όχι σε μένα που ήταν μαθήτριά μου.
Ερ. Ξέρετε τι ρωτούσε;
Απ. Έψαχνε να βρει για μεταβολικό νόσημα. Το γνωρίζω γιατί μου είπε ο κ. Σίμος Μεσογίτης, ιατροδικαστής, ότι η κ. Τσάκωνα ήρθε στον κ. Θεοχάρη Σταμάτη, συνάδελφο παθολογοανατόμο στο ίδιο εργαστήριο, για να της αποκρυπτογραφήσει τη δική μου παθολογοανατομική εξέταση της Μαλένας. Ξέρω ότι θα πήγαινε στην κ. Αναστασία Κωνσταντινίδου και στον διευθυντή του εργαστηρίου κ. Νικόλαο Καβατζά για την αναζήτηση μεταβολικού νοσήματος. Και ένας τεχνολόγος του εργαστηρίου μου τα είπε, αλλά δεν είμαι σίγουρος, μπορεί να μου το είπε μόνο ο κ. Μεσογίτης.
Ερ. Θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο;
Απ. Θέλω να προσθέσω ότι η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση θέλει διαφορική διάγνωση ανάμεσα σε ηπατοτοξικότητα και μεταβολικό νόσημα.
Ερ. Έχετε καταθέσει ήδη ότι η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση των ηπατικών κυττάρων μπορεί να προκληθεί από ηπατοπάθεια και άλλα νοσήματα. Για ποιο λόγο δεν χρειάζεται διαφορική διάγνωση για την ηπατοπάθεια και τα άλλα νοσήματα, παρά μόνο για το μεταβολικό νόσημα, εφόσον πάντα μιλάμε για εκτεταμένη κενοτοπιώδη εκφύλιση;
Απ. Η ηπατοπάθεια είναι γενικός όρος. Επαναλαμβάνω ότι η εκτεταμένη κενοτοπιώδης εκφύλιση θέλει διαφορική διάγνωση ανάμεσα σε ηπατοτοξικότητα και μεταβολικό νόσημα.
Ερ. Το μεταβολικό νόσημα θα είχε κάποιο άλλο εύρημα παθολογοανατομικά;
Απ. Θα είχε αυξημένη διάμεση ίνωση των πυλαίων διαστημάτων.
Ερ. Βλέπουμε στην ιστολογική σας εξέταση αυτό το εύρημα;
Απ. Όχι.
Ερ. Θα το βλέπαμε, αν υπήρχε;
Απ. Βεβαίως!
ΜΠΑΜ
