Στα μισοάδεια εμπορικά κέντρα, τα εδραιωμένα στο τοπίο της ρωσικής ζωής και κατανάλωσης δυτικά καταστήματα έχουν κατεβάσει τα ρολά. Δημοφιλείς μάρκες ρούχων, επώνυμες φίρμες, διεθνείς αλυσίδες καφέ και φαστ φουντ έχουν αποσυρθεί από τη χώρα.
Οι δυτικές κυρώσεις, ωστόσο, δεν έχουν επηρεάσει την καθημερινή ζωή που παραμένει σε μεγάλο βαθμό φυσιολογική στη Μόσχα και στην Αγία Πετρούπολη. Οχι, όμως, στο Γεκατερινμπούργκ, στο Τσελιάμπινσκ, στο Βόλγκογκραντ, στο Καζάν, για παράδειγμα, όπου παρατηρούνται σοβαρές ελλείψεις εισαγόμενων δυτικών προϊόντων. Κυρίως στα μπαρ και τα εστιατόριά τους, τα οποία έχουν ξεμείνει από εμφιαλωμένο αλκοόλ από το εξωτερικό.
Μικρό το κακό για τους καλοζωισμένους Ρώσους, αφού η απουσία σκωτσέζικου ουίσκι, γερμανικής μπίρας και μεσογειακών κρασιών από τα τραπέζια, τις μπάρες και τα ράφια των σούπερ μάρκετ καλύπτεται πλήρως από το μεγάλο στοκ πατροπαράδοτης ντόπιας βότκας που πίνει η φτωχολογιά. Γεγονός που λίγο πολύ συντηρεί μεθυστικά τη ρουτίνα μετά από 108 ημέρες και εισβολής και πολέμου στην Ουκρανία.
Τον τόνο δίνουν τα δύο βασικά κρατικά κανάλια, το Channel One και το Russia One, στα οποία ο προπαγανδιστικός μηχανισμός αναπαράγει τις ίδιες ιστορίες, με την ίδια σειρά. Σαν σε μια λούπα ανατροφοδότησης, τα δελτία ειδήσεων απαγγέλλουν με ακρίβεια τις ανακοινώσεις του υπουργείου Αμυνας επαναλαμβάνοντας ότι οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης των Ουκρανών «νεοναζί» στέφονται με απόλυτη επιτυχία.
Παράλληλα, όπως ένα καθωσπρέπει αντικειμενικό ΜΜΕ οφείλει να λειτουργεί απέναντι στο κοινό του, ειρωνεύονται τον «κωμικό» Βολοντίμιρ Ζελένσκι και κοροϊδεύουν την «άνοια» του Τζο Μπάιντεν. Το περίεργο είναι ότι πυκνώνουν οι καθημερινές τηλεοπτικές αναφορές στις ρήσεις του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ιδίως τις μεγαλειωδώς αξιομνημόνευτες εκείνες ατάκες που αναφέρουν ότι οι Ρώσοι πηγαίνουν κατευθείαν στον παράδεισο και ότι δεν χρειάζεται ένας κόσμος στον οποίο δεν υπάρχει Ρωσία.
Μυστικοπάθεια
Ο σεβασμός που αποδίδεται στα αποφθέγματά του, συνδυασμένος με τη μυστικοπάθεια και την εχεμύθεια που τον περιβάλλουν στο Κρεμλίνο, δημιουργεί απορίες στους πιο καχύποπτους. Ανεκτικοί μεν στην απουσία τεκίλας, τζιν, εσπρέσο και την έλλειψη σινιέ δυτικών ενδυμάτων, επιεικείς στην ανυπαρξία ειδήσεων και την απαγόρευση δημοσίως της λέξης «πόλεμος», αλλά σε μια μερίδα Ρώσων πολιτών στροβιλίζεται, συνεπικουρούμενο από δυτικές εικασίες, ένα μεγάλο ερώτημα: Μήπως δεν υπάρχει πια και ο ίδιος ο Πούτιν; Δεν μπορεί;
Κάποιον λάκκο θα ’χει η φάβα όταν πλασάρονται μόνο τα ρητά του χωρίς να συνοδεύονται από τις λεβέντικες πλην σκηνοθετημένες φωτογραφίες του. Σαν εκείνες καβάλα στο άλογο με γυμνό στήθος, τις μάτσο βουτιές του σε λίμνη της Σιβηρίας, τις αγέρωχες εμφανίσεις του με τη στολή του παίκτη του χόκεϊ στον πάγο. Σε μια κοινωνία που παραδοσιακά έμαθε να αποκρυπτογραφεί την ευρωστία ή την παρακμή των ηγετών της από τις δημόσιες εμφανίσεις τους, η σταδιακή απουσία της άλλοτε ρωμαλέας φιγούρας του Πούτιν από τις μικρές οθόνες της δεν φαντάζει δυσεξήγητη.
Το να υποδέχεται καθισμένος στη μία άκρη ενός τραπεζιού μήκους 4 μέτρων έναν ξένο Ευρωπαίο ηγέτη που τον επισκέφτηκε επισήμως και να μην ανταλλάσσει μαζί του χειραψία προκαλούσε ποικίλα σχόλια. Χώρια που διαδιδόταν με έμφαση ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρότι το περιβάλλον του ισχυριζόταν ότι βρισκόταν στη Μόσχα, στην πραγματικότητα είχε αράξει στο Σότσι, απ’ όπου εμφανιζόταν περιστασιακά στην τηλεόραση εκφωνώντας διαγγέλματα-κονσέρβα που είχαν μαγνητοσκοπηθεί σε ένα πανομοιότυπο γραφείο με εκείνο του Κρεμλίνου, το οποίο είχε επί τούτου κατασκευαστεί στην ντάτσα του στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας.
Με τέτοιες, αν είναι αληθινές, υπεκφυγές, αργά αλλά σταθερά και οι πιο φανατικοί πιστοί του συνειδητοποιούσαν ότι ο Ρώσος πρόεδρος αδυσώπητα γερνάει. Πάνω που είχαν σχεδόν πιστέψει ότι δεν είναι καν θνητός. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έδωσε το «παρών »στην καθιερωμένη ετήσια συνέντευξη Τύπου, την Πέμπτη, αλλά προτίμησε να εμφανιστεί μπροστά σε ένα ελεγχόμενο ακροατήριο νέων επιχειρηματιών Οι κλιμακούμενες φήμες για την υγεία του Πούτιν, που τον Οκτώβριο μπαίνει στα 70 του χρόνια, πλέον δίνουν και παίρνουν. Την εκκίνηση της διασποράς τους έδωσε στις αρχές του Απριλίου το ανεξάρτητο ρωσικό μέσο ενημέρωσης Proekt -στοχοποιημένο από το Κρεμλίνο ως ανεπιθύμητο όργανο ξένων πρακτόρων-, το οποίο δημοσίευσε μια έρευνα στην οποία διαπίστωνε ότι ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.
Σύμφωνα με ταξιδιωτικά έγγραφα που διέρρευσαν, στην κατοικία του στη Μαύρη Θάλασσα τα τελευταία χρόνια ο Πούτιν συνοδεύεται από μια ομάδα κορυφαίων γιατρών, συμπεριλαμβανομένων ενός χειρουργού ογκολόγου και δύο ωτορινολαρυγγολόγων, η παρουσία των οποίων είναι συμβατή με τη θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς. Ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, απέρριψε αυτομάτως τους ισχυρισμούς του συγκεκριμένου ΜΜΕ ως «κατασκευή και αναλήθεια». Αλλά οι κορδέλες στο γαϊτανάκι των ανεξακρίβωτων πάντα πληροφοριών για την υποτιθέμενη ασθένεια ή ασθένειες του Ρώσου προέδρου στριφογυρίζουν πια με αμείωτο ρυθμό.
Οι ανώνυμες, συνήθως αναξιόπιστες, πηγές διαδίδουν το μακρύ και το κοντό τους. Σημειώνουν την ευδιάκριτη προσπάθεια του καταπονημένου Πούτιν να κρύψει ένα ακούσιο τρέμουλο ή να κάνει μορφασμούς από τον πόνο. Στη 12λεπτη συνάντησή του στις 21 Απριλίου με τον υπουργό Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, η οποία μεταδόθηκε τηλεοπτικά, φάνηκε να σκύβει από την καρέκλα του και να κρατάει το τραπέζι μπροστά του σε όλη τη διάρκεια της κουβέντας. Αυτομάτως οι αναλυτές αναγνώρισαν στις επώδυνες κινήσεις του ανίατη εκφυλιστική νευρολογική πάθηση. Ταυτόχρονα, είναι και το εμφανώς πρησμένο πρόσωπό του, που μαζί με την «ολοένα και πιο ακανόνιστη συμπεριφορά» του μαρτυρά, σύμφωνα με τους καθ’ ύλην ειδικούς, ότι λαμβάνει θεραπεία με στεροειδή για καρκίνο. Το έλεγε, άλλωστε, ο αρχαίος Ιπποκράτης ότι «η πιο σοβαρή ασθένεια είναι εκείνη στην οποία το πρόσωπο του αρρώστου δεν μοιάζει καθόλου με το κανονικό του».
Ευσεβείς πόθοι
Στο ακόρεστο ενδιαφέρον για το μέλλον του Ρώσου ηγέτη προστέθηκαν εν μέρει και οι ευσεβείς πόθοι εγχώριων και αλλοδαπών αντιπάλων του οι οποίοι κρίνουν ότι η φυσική φθορά της υγείας του θα οδηγήσει στην ταχεία αντικατάστασή του ώστε να τερματιστούν η ολοένα και πιο αυταρχική διακυβέρνησή του και ο καταστροφικός πόλεμος που διεξάγει αιματηρά στην Ουκρανία.
Ωστόσο, οι υποκειμενικές διαγνώσεις απάντων των εμπλεκομένων για την κατάστασή του ποικίλλουν ανάλογα με την πηγή που ανεπιβεβαίωτα τη διατυπώνει. Σύμφωνα με την καθεμία, ο Πούτιν αφού επέζησε από μια πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος, σύμφωνα με τον αρχηγό των ουκρανικών στρατιωτικών πληροφοριών Κύριλλο Μπουντανόφ, μετράει μέρες.
Είναι άρρωστος, βαριά άρρωστος, αθεράπευτα άρρωστος, σε τελικό στάδιο, ετοιμοθάνατος, υποστηριζόμενο τεχνητά ζόμπι. Πάσχει από λευχαιμία, νεοπλασίες του θυρεοειδούς, όγκο στα έντερα, ενδεχομένως από Πάρκινσον, υποβλήθηκε σε κρίσιμη χειρουργική επέμβαση, έχει άνοια και χάνει την όρασή του. Εν ολίγοις, έφαγε τα ψωμιά του.
Στο κρεσέντο των γνωματεύσεων περί της υγείας του μερικά βρετανικά ταμπλόιντ επικύρωσαν, μάλλον παρακινδυνευμένα, τον θάνατό του. Είναι νεκρός, αποφάνθηκαν κατηγορηματικά, ο θάνατός του έχει συγκαλυφθεί και τον αντικαθιστά ένας σωσίας του ώστε να κουκουλωθεί προσωρινά με ένα ανδρείκελο το κρίσιμο κενό εξουσίας. Προφανώς, τα εν λόγω αγγλικά ΜΜΕ δεν προσφέρουν οριστικές αποδείξεις και ντοκουμέντα στους ισχυρισμούς τους.
Από την άλλη, ο υπερβολικός ισχυρισμός τους εδράζεται στο ότι τίποτε δεν αποτελεί έκπληξη στα άδυτα εντός των τειχών του Κρεμλίνου. Εκεί όπου η συνωμοτική φατρία των «σιλόβικ», του στενού κύκλου εξουσίας του Ρώσου προέδρου, δρα απολύτως ιντριγκαδόρικα.
Εξ ου και ο Λαβρόφ αναγκάστηκε να διαψεύσει τις διογκούμενες και ταχύτατα εξαπλούμενες φήμες. Κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνέντευξής του στο γαλλικό τηλεοπτικό κανάλι TF1, που αναμεταδόθηκε από το πρακτορείο ειδήσεων Tass, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας τόνισε: «Μπορείτε να δείτε έναν υγιή άνθρωπο σε καθημερινή βάση στις τηλεοπτικές οθόνες, να τον αναγνωρίσετε και να ακούσετε τις ομιλίες του».
Ανεξάρτητα από το πόσο πειστικός εμφανίστηκε ο Λαβρόφ, μάλλον δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά, ακόμη και για τους απολύτως καλόπιστους. Ετσι κι αλλιώς, η ρωσική εξουσία είναι σαν τις πασίγνωστες ασημένιες σημύδες της χώρας με τον γυαλιστερό δυνατό φλοιό τους. Μόνο που αν τις τρυπήσει κανείς θα δει το εσωτερικό τους ξυλοφαγωμένο από το σαράκι.
Εκτός πραγματικότητας
Οπως κι αν έχει, πάντως, ο άλλοτε κραταιός Βλαντιμίρ Πούτιν, σαφώς περισσότερο ζωντανός σήμερα παρά σε φέρετρο ή μακάβρια ταριχευμένος, μάλλον μικροδιαχειρίζεται τον πόλεμο στην Ουκρανία ενόσω είναι αποκομμένος από την πραγματικότητα, την οποία εξωραΐζουν οι κόλακες της προσωπικής αυλής του. Του λένε όσα επιθυμεί απεγνωσμένα να ακούσει για το τι συμβαίνει στο πεδίο της μάχης.
Ενδεχομένως η εγωπάθειά του παραμερίζει τις ρωσικές απώλειες στο ουκρανικό μέτωπο, που εκτιμώνται στους 20.000 νεκρούς και τους περίπου 50.000 τραυματίες. Οταν τα θύματα του πολέμου γυρίσουν σε κιβούρια ή ανάπηροι στη πατρίδα τους, αναμενόμενα οι τοπικές κοινωνίες, μολονότι υποστηρίζουν αυτή τη βάναυση εκστρατεία κατά ανυπεράσπιστων ομόδοξων γειτόνων τους, δεν θα στήσουν χορούς και πανηγύρια για την περήφανη επιστροφή των ένστολων παιδιών τους. Θα θρηνήσουν με μαύρο δάκρυ τον άδοξο χαμό ή το σακατιλίκι τους.
Μέχρι ώρας ο κυνικός Πούτιν με την επηρμένη στενοκεφαλιά του αρνείται να συλλυπηθεί ή να παρηγορήσει τους χαροκαμένους συμπατριώτες του. Κι αν πράγματι ταλαιπωρείται από κάποια επώδυνη ασθένεια με μοιραία κατάληξη, αντί να προσεύχεται συντετριμμένος στα πόδια του προσφιλούς του πατριάρχη Κύριλλου, εκτιμάται ως βέβαιο ότι θα αγνοήσει τις όποιες αντιδράσεις παρασυρμένος από την επίγνωση της ματαιότητας της ανθρώπινης ζωής. Εξάλλου ο ουμανισμός δεν ήταν ποτέ κεντρικός άξονας της κάθε απόφασής του. Κάτι που ισχύει για όλους τους μισάνθρωπους, του Χίτλερ συμπεριλαμβανομένου.
Υποθετικά σενάρια
Από εδώ και ύστερα μόνο υποθετικά σενάρια μπορούν να ξεδιπλωθούν. Χωρίς, ωστόσο, αυτά να αφήνουν περιθώριο να επικρατήσουν ψύχραιμοι ορθολογιστές που θα καλέσουν πίσω τα ρωσικά στρατεύματα και θα τερματίσουν την παράλογη βία στη μαρτυρικά αμυνόμενη Ουκρανία.
Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι οι εσωτερικοί σύμμαχοι και οι εχθροί τού, με πιθανή επιδεινωμένη υγεία, Πούτιν -και όσοι από την ελίτ των δύο στρατοπέδων θα ήθελαν το πόστο του- θα ξεκινήσουν ελιγμούς για να τον αντικαταστήσουν.
Αν πεθάνει, σύμφωνα με το ρωσικό σύνταγμα, ο πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν θα πρέπει να αναλάβει χρέη προέδρου και να ακολουθήσουν νέες εκλογές εντός τριών μηνών. Αλλά ο ευλαβής Μισούστιν, οικονομικός ευεργέτης της Μονής Φιλοθέου στο Αγιον Ορος, είναι μια στελεχιακή μετριότητα, ένας χαμηλού προφίλ τεχνοκράτης με ελάχιστη προηγούμενη πολιτική εμπειρία.
Οι προβεβλημένοι, κατεξοχήν σκληροπυρηνικοί, υποψήφιοι για την προεδρία είναι οι συνομήλικοι του Πούτιν, 70άρηδες δηλαδή, και από την ίδια κατασκοπική επαγγελματική φάρα. Ο Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ, επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), και ο Νικολάι Πατρούσεφ, αφεντικό του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας (SBRF), έχουν κιόλας αναδυθεί ως επίδοξοι συνεχιστές του δεσποτικού καθεστώτος του νεο-πατερούλη Πούτιν.
Γεράκια του πολέμου αμφότεροι, εξοικειωμένοι με τις πιο σκοτεινές, εκβιαστικές μεθόδους απροσχημάτιστης κατίσχυσης και απροκάλυπτης επιρροής, οπαδοί του ωμού μπούλινγκ της εξουσίας, καθώς θεωρούν ότι κάθε διαφωνία συνιστά έγκλημα, δείχνουν να έχουν το πάνω χέρι ως φυσικοί κληρονόμοι του Πούτιν.
Σε οποιαδήποτε εκδοχή διαδοχής του. Ο συγκρατημένος επικεφαλής των ρωσικών Μυστικών Υπηρεσιών Σεργκέι Ναρίσκιν παραγκωνίστηκε. Ο Βαλερί Γερασίμοφ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, «εξαφανίστηκε». Απομένουν ως δελφίνοι οι δύο κοντόφθαλμοι εθνικιστές με ανοιχτές αντιδυτικές απόψεις, πρώην Καγκεμπίτες, για να θρονιαστούν στο Κρεμλίνο. Οποιος, όμως, κι αν επικρατήσει θεωρείται απίθανο να λύσει οποιαδήποτε από τα προβλήματα και τις διαφορές της Δύσης με τη Ρωσία.
Αν πάλι ο σημερινός Ρώσος πρόεδρος κλειδώσει την παραμονή του στο Κρεμλίνο για να γιορτάσει εκεί μερικά από τα επόμενα γενέθλιά του, καθώς η συνταγματική αναθεώρηση του δίνει τη δυνατότητα να παραμείνει στην εξουσία έως το 2036, όταν θα είναι 84 χρόνων, κανένα πρόβλημα. Αν όμως η υγεία του σταδιακά φθίνει, η αντικατάστασή του είναι ήδη προεξοφλημένη. Με τον συνήθη τρόπο εναλλαγής -ή καλύτερα αποκαθήλωσης- του εκάστοτε αφεντικού στο Κρεμλίνο.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο κατεστημένος εσωτερικός κύκλος του σκληρού πυρήνα των «σιλόβικ» προσέρχεται στον Πούτιν και του προσφέρει το είδος της συμφωνίας που προσέφερε ο ίδιος στον Γέλτσιν και την οικογένειά του. Και είτε αυτός την αποδέχεται επειδή είναι ξεψυχισμένα άρρωστος, είτε υπό τις ψευδαισθήσεις κυριαρχίας του αντιδρά.
Στην άρνησή του ελλοχεύει αθόρυβα η «κατάψυξή» του αλά Χρουστσόφ ή υπογείως η αιματηρή «εξάτμισή» του όπως εκείνη του Λαβρέντι Μπέρια μετά τον θάνατο του Στάλιν. Σε κάθε περίπτωση, ο Πούτιν αφού απήλαυσε τον τραγικό πόνο τον άλλων, αν τελικά είναι άρρωστος, του μέλλει να αποδεχτεί ότι η ασθένεια είναι πιο πειστικά επιθετική απ’ όσο η παρωδία πυγμής των αξιωμάτων του.
