Σήμερα (30/4) γράφεται το επόμενο κεφάλαιο για τις παροχές του 2026: η κυβέρνηση καταθέτει την ετήσια έκθεση προόδου (annual progress report) του Μεσοπρόθεσμου 2025-2028, όπου θα αποκαλύψει τα νέα όρια αύξησης δαπανών – το πραγματικό «ταβάνι» δηλαδή για τις κρατικές δαπάνες μέσα στο οποίο θα πρέπει να «χωρέσουν» και τα μέτρα που θα μπουν στο καλάθι της ΔΕΘ. Η έκθεση αυτή συντάσσεται για πρώτη φορά στα χρονικά, με βάση τους νέους πανευρωπαϊκούς κανόνες και θα καταρτίζεται τον Απρίλιο κάθε έτους, παρακολουθώντας τους μεσοπρόθεσμους στόχους για όλη την τετραετία 2025-2028.
Παράλληλα όμως χθες, η Αθήνα υπέβαλε και το -κρίσιμο για τις τελικές αποφάσεις- αίτημα στην Κομισιόν για τη ρήτρα διαφυγής των αμυντικών δαπανών. Την ίδια στιγμή και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας εκτιμά ότι, με βάσει τις προβολές που κάνει η ΤτΕ, το πρωτογενές πλεόνασμα φέτος θα υπερβεί τον στόχο για 2,4% του ΑΕΠ και θα φτάσει έως και στο 3,2%. Και όλα μαζί, αναδιατάσσουν το τοπίο των παροχών και των προσδοκιών για το 2026.
Νέοι κανόνες, νέα δεδομένα
Το βασικό «παιχνίδι» παίζεται πλέον στα όρια κρατικών δαπανών. Για το 2026, η Ελλάδα μπορεί να αυξήσει τις καθαρές κρατικές δαπάνες κατά 3,6% σε σχέση με το 2025 – δηλαδή περίπου 3,6 δισ. ευρώ. Αυτά έχουν ήδη δεσμευθεί όμως με την ετήσια αύξηση 1,2 δισ. ευρώ στις συντάξεις για το 2026 (όπως προκύπτει από τις προβλέψεις στο Μεσοπρόθεσμο που κατέθεσε πριν μισό χρόνο στις Βρυξέλλες το υπουργείο Οικονομικών), άλλο 1 δισ. αύξηση για τακτικές δαπάνες του προϋπολογισμού (μαζί με αυξήσεις μισθών στο δημόσιο), και κάτι παραπάνω από 1 δισ. για αύξηση αμυντικών δαπανών, επιδόματα στους ένστολους κλπ.
Παρόλα αυτά η κυβέρνηση διανοίγει περιθώριο για επιπλέον δαπάνες (και εν δυνάμει παροχές) ύψους 1,4 δισ. ευρώ για το 2026. Σύμφωνα με πληροφορίες, το 2024 η κυβέρνηση όχι μόνο δεν εξάντλησε το όριο αύξησης (2,6%), αλλά σε διαπραγμάτευση με την Κομισιόν σχεδόν «μηδένισε» την αύξηση επικαλούμενη μόνιμη απόδοση των νέων μέτρων κατά της φοροδιαφυγής.
Αυτό το «μαξιλάρι» (buffer) μεταφράζεται σε περίπου 700-800 εκατ. ευρώ ετησίως, που το «κουβαλάει» για να μπορεί να το δαπανήσει στα επόμενα χρόνια η κυβέρνηση. Και μπορεί μάλιστα να επιμεριστεί σταδιακά έως και το 2028, ανεβάζοντας το όριο δαπανών για κάθε χρονιά έως 0,3% του ΑΕΠ. Σε απόλυτα νούμερα δηλαδή, διατηρεί «κάβα» δαπανών 2,6 δισ. ευρώ από το 2024, από τα οποία μετέφερε ήδη 800 εκατ. ευρώ στο 2025, αλλά μπορεί να μεταφέρει και άλλα 800 εκατ. ευρώ από το 2026 και σε κάθε επόμενο έτος, έως το 2028.
Έτσι, το 2025 το περιθώριο για παροχές ανεβαίνει από τα 3,7 δισ. στα 4,5 δισ. ευρώ -που ήδη καλύφθηκε με τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού- ενώ το 2026 μπορεί να ανεβάσει τις κρατικές δαπάνες στα 4,4 δισ. ευρώ, αντί 3,6 δισ. που ήταν ο αρχικός στόχος.
Ωστόσο, τα μόνιμα μέτρα των προηγούμενων ετών (αυξήσεις συντάξεων, μισθών, επιδόματα, φοροελαφρύνσεις) έχουν ήδη «φάει» το μεγαλύτερο μέρος του χώρου αυτού (3 δισ. ευρώ) αφήνοντας περίπου 1,4 δισ. ευρώ για νέες παροχές το 2026.
“Game changer” τα εξοπλιστικά
Η κυβέρνηση όμως έπαιξε από χθες και το άλλο μεγάλο «χαρτί» της, που είναι η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Το αίτημα κατατέθηκε χθες στην Κομισιόν και η Αθήνα ζητά να εξαιρεθεί από το όριο δαπανών η αύξηση των εξοπλιστικών το 2026, δηλαδή περίπου 500 εκατ. ευρώ.
Αν το αίτημα εγκριθεί ως έχει μέχρι τέλος Ιουνίου, στις διαπραγματεύσεις που θα κάνει για το σκοπό αυτό με όλες η χώρες η Κομισιόν, το ποσό αυτό δεν θα «τρώει» χώρο από το όριο αύξηση των υπόλοιπων κρατικών δαπανών -δηλαδή και των κοινωνικών παροχών. Έτσι, το πραγματικό περιθώριο για νέα μέτρα μπορεί να φτάσει τα 2 δισ. ευρώ.
Ο υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης το είπε ξεκάθαρα: «Η εξαίρεση των αμυντικών δαπανών μας δίνει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για να κάνουμε την αναπτυξιακή και κοινωνική προτεραιοποίηση που θέλουμε». Τα 600 εκατ. ευρώ που εξοικονομούνται συνολικά από τη ρήτρα διαφυγής (500 εκατ. το 2026, 100 εκατ. φέτος) θα κατευθυνθούν κυρίως σε μέτρα ελάφρυνσης για τη μεσαία τάξη, όπως αναμένεται να ανακοινώσει ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ.
Το παζάρι με τις Βρυξέλλες
Η σημερινή κατάθεση του annual progress report του Μεσοπρόθεσμου ανοίγει επίσημα το παζάρι με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το πού θα «κλειδώσουν» τα όρια δαπανών ως το 2028. Το καλάθι της ΔΕΘ για το 2026 θα είναι μεγαλύτερο χάρη στα μέτρα κατά της φοροδιαφυγής για το 2024 και τη ρήτρα διαφυγής αμυντικών δαπανών, χωρίς όμως να είναι απεριόριστο. Ενώ αν επιβεβαιωθεί και η προοπτική υπέρβασης του πρωτογενούς πλεονάσματος το 2025, ενδεχομένως να ανοίξει ακόμα περισσότερο η «ομπρέλα» των μέτρων, πάνω και από τα 2 δισ. ευρώ.
Ωστόσο οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες βάζουν αυστηρά όρια και απαιτούν προσεκτικό σχεδιασμό. Το αποτέλεσμα του διαλόγου με τις Βρυξέλλες ως τον Ιούνιο θα κρίνει το τελικό ύψος των παροχών, υπό τον όρο πως δεν θα διακυβεύεται όμως η δημοσιονομική σταθερότητα.
