Η εικόνα είναι γνώριμη σε κάθε γωνιά της χώρας: σακούλες σκουπιδιών που στοιβάζονται στα πεζοδρόμια, ΧΥΤΑ που ασφυκτιούν (όπως για παράδειγμα η Ξερόλακκα για την οποία λύση δεν βρίσκεται εδώ και χρόνια) και η αργή -σχεδόν αδιόρατη- πρόοδος της ανακύκλωσης. Η Ελλάδα, παρά τα βήματα που έγιναν την τελευταία δεκαετία, εξακολουθεί να θάβει την πλειονότητα των αστικών αποβλήτων της σε χωματερές, συχνά παραβιάζοντας ευρωπαϊκούς στόχους και πληρώνοντας τσουχτερά πρόστιμα. Αυτό που ίσως δεν γνωρίζει ο μέσος πολίτης είναι ότι, ακόμη κι αν αύριο το πρωί η ανακύκλωση εκτοξευτεί, θα υπάρχει πάντα ένα υπόλειμμα από σκουπίδια που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ή να κομποστοποιηθούν.
Αυτά, τα αποκαλούμενα και Απορριμματογενείς Ενεργειακές Πρώτες Υλες (ΑΕΠΥ), καταλήγουν σήμερα σχεδόν αποκλειστικά σε ταφή στις χωματερές. Το 2030, η ποσότητα αυτή αναμένεται να αγγίξει το 1,45 εκατομμύρια τόνους τον χρόνο. Πρόκειται για σκουπίδια που έχουν περάσει από ειδική επεξεργασία και μετατρέπονται σε μια μορφή πέλετ – μικρά, συμπαγή καύσιμα που θυμίζουν ξύλο ή τύρφη (ορυκτό άνθρακα) αλλά προέρχονται από τα απορρίμματα.
Αυτές οι πρώτες ύλες χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τοSolid Recovered Fuel (SRF), υψηλότερης ποιότητας καύσιμο, γνωστό και ως «κλάσης 3», και το Refuse Derived Fuel (RDF), καύσιμο χαμηλότερης ποιότητας με πιο περιορισμένη χρήση.
Ολα τα νέα εργοστάσια επεξεργασίας απορριμμάτων παράγουν αυτού του είδους τα καύσιμα, που σήμερα αξιοποιούνται από τις μονάδες της τσιμεντοβιομηχανίας, οι οποίες τα χρησιμοποιούν ως καύσιμο και μάλιστα πληρώνονται γι’ αυτό, αφού έτσι εξοικονομούν πετρέλαιο και μειώνουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα.
Η κυβέρνηση, διαπιστώνοντας ότι oι στόχοι της ανακύκλωσης δεν αποδίδουν και ότι χωρίς νέες υποδομές ο περιορισμός της ταφής στο 10% είναι άπιαστο όνειρο,προωθεί ένα σχέδιο που διαμορφώνει άλλα δεδομένα στην επεξεργασία: τη δημιουργία του πρώτου ολοκληρωμένου δικτύου έξι μονάδων ενεργειακής αξιοποίησης που θα κατανεμηθούν χωροταξικά σε όλη τη χώρα από τα βόρεια και νότια σύνορα έως την Αττική και τα νησιά (Κρήτη). Πρόκειται για έξι «εργοστάσια» που θα καίνε μη ανακυκλώσιμα σκουπίδια αλλά και ανεπεξέργαστα αστικά απόβλητα του πράσινου κάδου (σύμμεικτα όπως υπολείμματα τροφών, λερωμένα χαρτιά, πλαστικά κ.ά.) και θα παράγουν ρεύμα και θερμότητα, ακολουθώντας ευρωπαϊκά πρότυπα.
Συνολικά υπολογίζεται ότιη ενέργεια που θα παράγεται από τις νέες μονάδες θα είναι 1.033 GWh τον χρόνο, ποσότητα που αντιστοιχεί περίπου στο 2% της εθνικής κατανάλωσης ρεύματος το 2030.
Η λέξη «καύση» είναι έντονα φορτισμένη – και όχι άδικα. Για δεκαετίες, στην Ελλάδα συνδεόταν με ρύπανση και περιβαλλοντικά σκάνδαλα. Ωστόσο από τότε μέχρι σήμερα η τεχνολογία έχει αλλάξει ριζικά. Στην υπόλοιπη Ευρώπη, μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης λειτουργούν στο κέντρο πόλεων όπως η Βιέννη, το Παρίσι και η Κοπεγχάγη, χωρίς να αποτελούν πηγή δυσοσμίας ή τοξικών εκπομπών.
Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που δόθηκε πρόσφατα σε διαβούλευση και δίνει το περίγραμμα του σχεδιασμού εξηγεί ότι η σύγχρονη καύση απορριμμάτων γίνεται σε θερμοκρασίες άνω των 850°C, σε ειδικές σχάρες που κινούνται ώστε να εξασφαλίζουν πλήρη καύση και αδρανοποίηση παθογόνων μικροοργανισμών πετυχαίνοντας υψηλό βαθμό απόδοσης. Τα καυσαέρια περνούν από συστήματα φίλτρων πολλαπλών σταδίων, που αφαιρούν σωματίδια, βαρέα μέταλλα και οξείδια. Ετσι, οι εκπομπές συμμορφώνονται με την αυστηρή Οδηγία 2010/75/ΕΕ για τις βιομηχανικές εκπομπές.
Μία από τις 6 Διαχειριστικές Ενότητες περιλαμβάνει ένα «εργοστάσιο» που θα κατασκευαστεί στην Αρκαδία, στην Αχαΐα ή την Ηλεία, συνολικής επεξεργασίας 154.000 τόνων σε ετήσια βάση. Θα παραλαμβάνει απορρίμματα από τις Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας (Αγρίνιο, Ναύπακτος, Δυτική Αχαΐα, Ηλεία), Πελοποννήσου (Αρκαδία, Μεσσηνία, Λακωνία) και από μέρος των Ιονίων Νήσων (Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Λευκάδα).
