Το ανησυχητικό δεν είναι ότι οι υψηλές (άνω των 35 βαθμών Κελσίου) θερμοκρασίες συνεχίστηκαν και την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, σημειώνοντας ιστορικά υψηλά σε βορειότερες περιοχές της Ευρώπης, όπως η Σλοβενία, η οποία για πρώτη φορά στην ιστορία της κατέγραψε θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών τον Σεπτέμβριο. Οι επιστήμονες λένε ότι ενδεχομένως να μην έχουμε τελειώσει ακόμα, καθώς φαίνεται να επαναλαμβάνεται το φαινόμενο του «θερμικού θόλου» που είδαμε το 2023 και το οποίο προκάλεσε κύματα έντονου καύσωνα το καλοκαίρι, τα οποία συνεχίστηκαν τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο.
Ρεκόρ ζέστης
Το Παρατηρητήριο Κλίματος της Ε.Ε. Copernicus κατέγραψε το φετινό καλοκαίρι στο βόρειο ημισφαίριο τις υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως από τότε που τηρούνται δεδομένα (1940), ξεπερνώντας την αντίστοιχη περσινή περίοδο-ρεκόρ και καθιστώντας το 2024 πιθανότατα το πιο θερμό έτος της Γης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Copernicus, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου ήταν 16,8 βαθμοί Κελσίου, η οποία είναι κατά 0,69 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020.
Η αναπληρώτρια διευθύντρια της υπηρεσίας, Σαμάνθα Μπέρτζες, στο μηνιαίο δελτίο της αναφέρει ότι «κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων μηνών του 2024 ο πλανήτης βίωσε τον πιο θερμό Ιούνιο και Αύγουστο, την πιο ζεστή ημέρα που έχει καταγραφεί ποτέ και το πιο θερμό βορειοδυτικό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ». Και προειδοποιεί ότι αυτά τα ακραία καιρικά φαινόμενα «θα γίνουν μόνο πιο έντονα», εκτός εάν τα έθνη σε όλο τον κόσμο μειώσουν επειγόντως τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σημειώνοντας ότι οι εκπομπές αερίων ρύπων που προκαλούνται από τη συνεχή καύση ορυκτών καυσίμων είναι η κύρια αιτία της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με την έκθεση του Copernicus, o Αύγουστος του 2024 ήταν ο θερμότερος Αύγουστος παγκοσμίως (μαζί με τον Αύγουστο του 2023), με μέση επιφανειακή θερμοκρασία αέρα 16,82°C, 0,71°C πάνω από τον μέσο όρο του Αυγούστου 1991-2020. Ο φετινός Αύγουστος ήταν 1,51°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο και ήταν ο 13ος μήνας σε μια περίοδο 14 μηνών για τον οποίο η μέση παγκόσμια θερμοκρασία του επιφανειακού αέρα ξεπέρασε τους 1,5°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο.
Θερμότερο έτος
Δεν είναι, βέβαια, ζήτημα μόνο καλοκαιριού. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία των τελευταίων 12 μηνών (Σεπτέμβριος 2023 – Αύγουστος 2024) είναι η υψηλότερη που έχει καταγραφεί για οποιαδήποτε 12μηνη περίοδο, 0,76°C πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020 και 1,64°C πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο του 1850-1900. Οι τιμές αυτές είναι ίδιες με εκείνες που καταγράφηκαν για τις δύο προηγούμενες 12μηνες περιόδους, που λήγουν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2024. Η ανωμαλία της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2024 είναι 0,70°C πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020, που είναι η υψηλότερη που έχει καταγραφεί για την περίοδο αυτή και 0,23°C θερμότερη από την ίδια περίοδο του 2023. Η μέση ανωμαλία για τους υπόλοιπους μήνες του τρέχοντος έτους θα πρέπει να μειωθεί κατά τουλάχιστον 0,30°C για να μην είναι το 2024 θερμότερο από το 2023. Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ σε ολόκληρο το σύνολο δεδομένων που διατηρεί η υπηρεσία, καθιστώντας όλο και πιο πιθανό το 2024 να είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ.
Ξηρασία στην Ευρώπη
Κι ενώ στη Δυτική και τη Βόρεια Ευρώπη το φετινό καλοκαίρι ήταν υγρότερο από τον μέσο όρο, στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής της Μεσογείου και της Ανατολικής Ευρώπης επικράτησαν ξηρότερες του μέσου όρου συνθήκες καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέονται με ξηρασία.
Ο Αύγουστος του 2024 ήταν ξηρότερος του μέσου όρου στο μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του νότιου Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας, των Αλπεων, των Βαλκανίων, της βορειοδυτικής Ρωσίας και της ανατολικής Φεννοσκάνδης, με περιοχές στα νότια και ανατολικά να αντιμετωπίζουν ξηρασία και πυρκαγιές.
Η υπηρεσία αναφέρει ότι η μέση θερμοκρασία στην ευρωπαϊκή ξηρά για τον Αύγουστο του 2024 ήταν κατά 1,57°C υψηλότερη από τον μέσο όρο του Αυγούστου 1991-2020, καθιστώντας τον τον δεύτερο θερμότερο Αύγουστο που έχει καταγραφεί στην Ευρώπη μετά τον Αύγουστο του 2022, ο οποίος ήταν κατά 1,73°C υψηλότερος από τον μέσο όρο.
Οι ευρωπαϊκές θερμοκρασίες ήταν περισσότερο πάνω από τον μέσο όρο στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη, αλλά κάτω από τον αντίστοιχο στα βορειοδυτικά τμήματα της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, στην Ισλανδία, στη δυτική ακτή της Πορτογαλίας και στη νότια Νορβηγία.
Εκτός Ευρώπης, οι θερμοκρασίες ήταν περισσότερο πάνω από τον μ.ό. στην ανατολική Ανταρκτική, στο Τέξας, στο Μεξικό, στον Καναδά, στη βορειοανατολική Αφρική, στο Ιράν, στην Κίνα, στην Ιαπωνία και την Αυστραλία. Αν και τα φετινά ρεκόρ συνδέονται με τον συνδυασμό της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου «Ελ Νίνιο», η ακραία ζέστη που καταγράφεται αποτελεί μέρος μιας μακροχρόνιας τάσης: η υπηρεσία Copernicus ανέφερε στις αρχές Ιουλίου ότι καθένας από τους τελευταίους 13 μήνες ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί για τον συγκεκριμένο μήνα παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του θερμότερου Ιουνίου. Διαπίστωσε επίσης ότι η μέση θερμοκρασία για τους προηγούμενους 12 μήνες ήταν τουλάχιστον 1,5°C θερμότερη από τον προβιομηχανικό μέσο όρο της περιόδου 1850-1900.
Το 2024, σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας καταγράφηκε ρεκόρ ζέστης. Στο Μεξικό και την Κεντρική Αμερική, εβδομάδες επίμονης ζέστης που ξεκίνησαν την άνοιξη του 2024 σε συνδυασμό με παρατεταμένη ξηρασία οδήγησαν σε σοβαρή έλλειψη νερού και δεκάδες θανάτους. Η ακραία ζέστη μετατράπηκε σε τραγωδία στη Σαουδική Αραβία, καθώς περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι που συμμετείχαν στο Χατζ, ένα μουσουλμανικό προσκύνημα στη Μέκκα, κατέρρευσαν και πέθαναν. Οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 51,8 βαθμούς Κελσίου στο Μεγάλο Τζαμί της Μέκκας στις 17 Ιουνίου.
Τα προεόρτια, ωστόσο, είχαν αρχίσει από νωρίτερα, με το Copernicus να καταγράφει τον Απρίλιο του 2024 ως τον παγκοσμίως θερμότερο από οποιονδήποτε προηγούμενο Απρίλιο στο αρχείο δεδομένων του, με μέση επιφανειακή θερμοκρασία αέρα 15,03°C, 0,67°C πάνω από τον μ.ό. του Απριλίου 1991-2020 και 0,14°C πάνω από το προηγούμενο υψηλό που σημειώθηκε τον Απρίλιο του 2016.
Το pattern συνεχίστηκε ίδιο, με τον Μάιο να μη χαλάει το δωδεκάμηνο… σερί και να καταγράφεται ως ο θερμότερος Μάιος από το 1940, με τη μέση θερμοκρασία να φτάνει περίπου στα επίπεδα του καλοκαιριού που ακολούθησε και το οποίο ήταν ένας… συνεχής καύσωνας. Η παγκόσμια μέση επιφανειακή θερμοκρασία αέρα τον περασμένο Μάιο ήταν 15,91°C, δηλαδή 0,65°C πάνω από τον μέσο όρο του Μαΐου 1991-2020 και 0,19°C πάνω από το προηγούμενο υψηλό που σημειώθηκε τον Μάιο του 2020 και περίπου έναν βαθμό χαμηλότερη από τη μέση θερμοκρασία του Αυγούστου που μας πέρασε.
Ρεκόρ και στην Ελλάδα
Από το παγκόσμιο trend δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί και η Ελλάδα. Από τα προκαταρκτικά μετεωρολογικά δεδομένα που ανέλυσε η επιστημονική ομάδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr, προκύπτει ότι το καλοκαίρι του 2024 δεν ήταν απλώς το θερμότερο στα χρονικά των καταγραφών για την Ελλάδα, αλλά χαρακτηρίστηκε και από μεγάλα διαστήματα με υψηλές τιμές θερμοκρασίας για πολλές ημέρες, ξεπερνώντας κατά πολύ τις κανονικές για την εποχή θερμοκρασίες σε όλη τη χώρα. Η μέση θερμοκρασία της περιόδου 1991-2020 ξεπεράστηκε φέτος κατά 2,9 βαθμούς Κελσίου και το μέχρι πρότινος θερμότερο καταγεγραμμένο καλοκαίρι, αυτό του 2012, ήταν κατά 1 βαθμό λιγότερο θερμό από το φετινό. Ταυτόχρονα, ο Ιούνιος και ο Ιούλιος του 2024 καταγράφηκαν ως οι θερμότεροι στα χρονικά των καταγραφών για την Ελλάδα, ενώ ο Αύγουστος ως ο δεύτερος θερμότερος πίσω από τον Αύγουστο του 2021.
Η μέση θερμοκρασία σε περιοχές της δυτικής και βόρειας Ελλάδας το καλοκαίρι που μας πέρασε, κυμάνθηκε κατά 2 με 3 βαθμούς Κελσίου υψηλότερα από τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020, φτάνοντας όμως μέχρι και τους 4 βαθμούς παραπάνω σε ορισμένες περιοχές της χώρας, ενώ σε κανένα σημείο της Ελλάδας η απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας δεν έπεσε κάτω από τους +1.4°C.
Γιατί… βράζουμε
Στο ερώτημα «γιατί στον πλανήτη καταγράφονται ολοένα υψηλότερες θερμοκρασίες;» η απάντηση είναι τόσο χιλιοειπωμένη που μοιάζει με κλισέ: ενώ ένα μέρος του περσινού ρεκόρ ζέστης, εξηγεί ο διευθυντής της υπηρεσίας Copernicus Κάρλο Μπουοντέμπο, οφείλεται στο «Ελ Νίνιο» (μια προσωρινή φυσική αύξηση της θερμοκρασίας σε τμήματα του κεντρικού Ειρηνικού που μεταβάλλει τον καιρό παγκοσμίως), η επίδραση αυτή έχει εξαφανιστεί και δείχνει ότι ο κύριος παράγοντας είναι η μακροπρόθεσμη κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο από την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Κατά τον ίδιο, «δεν αποτελεί πραγματική έκπληξη το γεγονός ότι βλέπουμε αυτό το κύμα καύσωνα, ότι βλέπουμε αυτές τις ακραίες θερμοκρασίες. Είναι βέβαιο ότι θα δούμε και άλλα».
Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι ένας βασικός παράγοντας υπερθέρμανσης του πλανήτη, το «Ελ Νίνιο», έχει τελειώσει και ακολουθείται από ένα άλλο φαινόμενο, το «Λα Νίνια», μια προσωρινή φυσική ψύξη τμημάτων του κεντρικού Ειρηνικού που συνήθως ρίχνει τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία στη Γη, οι τελευταίοι τέσσερις μήνες του έτους μπορεί να μην καταρρίψουν ρεκόρ όπως το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου ενάμισι έτους, αλλά δεν αναμένεται, σύμφωνα με τους επιστήμονες, να είναι αρκετά δροσεροί για να μη σπάσει το 2024 το ρεκόρ του θερμότερου έτους που έχει καταγραφεί ποτέ.
Οι επιστήμονες κρούουν τώρα πιο δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου. Αυτά που ζούμε, λένε, δεν είναι απλώς αριθμοί σε ένα βιβλίο ρεκόρ, αλλά καιρός που πλήττει τους ανθρώπους. Και το φετινό καλοκαίρι ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί, αλλά σίγουρα δεν θα είναι το θερμότερο που θα έχει καταγραφεί στο άμεσο μέλλον, επισημαίνουν.
«Ολα αυτά μεταφράζονται σε περισσότερη δυστυχία σε όλο τον κόσμο, καθώς μέρη όπως το Φοίνιξ αρχίζουν να μοιάζουν με μπάρμπεκιου κλειδωμένα σε υψηλή θερμοκρασία για όλο και μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα του έτους», αναφέρει ο κοσμήτορας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και κλιματολόγος Τζόναθαν Οβερπεκ, δείχνοντας την πόλη της Αριζόνα, η οποία φέτος έζησε περισσότερες από 100 ημέρες όπου η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 37,8 βαθμούς Κελσίου. «Με τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα κύματα καύσωνα έρχονται πιο σοβαρές ξηρασίες σε ορισμένα μέρη και πιο έντονες βροχές και πλημμύρες σε άλλα. Η κλιματική αλλαγή γίνεται πολύ προφανής και πολύ δαπανηρή για να την αγνοήσουμε».
