Του Θέμη Μπάκα, πολιτευτή Αχαΐας
Ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο: οι «οικονομικά άστεγοι»
Ταυτόχρονα, το 71,9% των νέων 18–34 ετών εξακολουθεί να ζει με τους γονείς τους, εγκλωβισμένοι ουσιαστικά στο παιδικό δωμάτιο, στερούμενοι τη δυνατότητα οικοδόμησης μιας αυτόνομης ζωής.
Μικρή δυναμική και καθυστερήσεις
Παρά τις εξαγγελίες του 2022 και τη συζήτηση στη φετινή ΔΕΘ, η εφαρμογή των μέτρων βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Μέχρι σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί κανένας διαγωνισμός, ενώ η πρόσφατη ανακοίνωση για τη δημιουργία 2.000 διαμερισμάτων σε πρώην στρατόπεδα – εκ των οποίων 1.500 προορίζονται για πολίτες χωρίς πρώτη κατοικία – έρχεται σε απόλυτη δυσαναλογία για να αντιμετωπίσει τις σημαντικές ανάγκες που προέκυψαν από την απώλεια περίπου 180.000 κατοικιών λόγω των πλειστηριασμών την περίοδο 2019–2023.
Η τελευταία ενημέρωση από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενείας για τη δημιουργία 20.000 κατοικιών μέσω κοινωνικής αντιπαροχής αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα, τρία χρόνια μετά τις εξαγγελίες του 2022. Επί του παρόντος, δεν έχει καθοριστεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ενώ προβλέπεται η δυνατότητα παραχώρησης ιδιοκτησίας στους ιδιώτες επενδυτές στα ακίνητα του δημοσίου – κάτι που διαφοροποιεί το πλαίσιο του 2022 . Ταυτόχρονα, από τα νέα διαμερίσματα που θα προκύψουν, το ποσοστό που θα μείνουν στο Δημόσιο περιορίζεται στο τουλάχιστον 30%. Η ενδεχόμενη διατήρηση αυτού του ποσοστού, ανάλογα με την περιοχή και την αξία των ακίνητων, μπορεί να υπολείπεται σημαντικά από τις ιδιωτικές συμφωνίες αντιπαροχής.
Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχει εθνικός ορισμός της κοινωνικής κατοικίας. Οι ονομασίες των μοντέλων που χρησιμοποιούνται είναι πιο περιγραφικές, όπως η «Κατοικία με ενοίκιο μέτριου ύψους» (HLM) στη Γαλλία και η «Κατοικία Περιορισμένου Κέρδους» στην Αυστρία. Η κοινωνική κατοικία περιλαμβάνει κατασκευή, ρυθμιστικά μέτρα και άλλες παρεμβάσεις από την κυβέρνηση ή τις τοπικές αρχές για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων σε στέγη. Στον κάτωθι πίνακα καταγράφεται η δυναμική των κοινωνικών κατοικιών σε χώρες της Ευρώπης.
Η χώρα μας, έχει καθυστερήσει να διαμορφώσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στεγαστικής πολιτικής που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες. Η τρέχουσα πραγματικότητα καθιστά επιτακτική την άμεση κατάρτιση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πλαισίου με σαφές χρονοδιάγραμμα και μετρήσιμους στόχους.
Ένα αποτελεσματικό σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει: προστασία της πρώτης κατοικίας, ενίσχυση της μακροχρόνιας μίσθωσης, ανάπτυξη προγραμμάτων κοινωνικής κατοικίας, αξιοποίηση και ανακαίνιση κλειστών ακινήτων, στρατηγική αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, στοχευμένα φορολογικά κίνητρα και μηχανισμούς διαφάνειας και ελέγχου στην αγορά ακινήτων. Μια τέτοια στρατηγική θα δημιουργήσει τις βάσεις για μια βιώσιμη, δίκαιη και μακροπρόθεσμα αποτελεσματική στεγαστική πολιτική στη χώρα.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (UN-Habitat) για το δικαίωμα στη στέγαση
Ο καθένας έχει ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στη στέγαση, το οποίο διασφαλίζει την πρόσβαση σε ένα ασφαλές, κατοικήσιμο και οικονομικά προσιτό σπίτι. Η στέγαση είναι κάτι περισσότερο από μια στέγη, είναι η ευκαιρία για καλύτερες ζωές και καλύτερο μέλλον.
Μέχρι το 2030, το UN-Habitat υπολογίζει ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, θα χρειάζονται πρόσβαση σε επαρκή στέγαση. Αυτό μεταφράζεται σε ζήτηση για 96.000 νέες προσιτές και προσβάσιμες κατοικίες κάθε μέρα.
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (15/2/2023)
Το δικαίωμα στέγασης αποτελεί διεθνή υποχρέωση των κρατών μελών, την οποία πρέπει να λάβει υπόψη η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πράγματι, αυτό το δικαίωμα αναγνωρίζεται στην Παγκόσμια Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στην οποία ορίζεται ότι «Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένειά του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες».
Στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του Συμβουλίου της Ευρώπης προβλέπεται ότι προκειμένου να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος στην κατοικία, τα μέρη δεσμεύονται να λάβουν μέτρα με στόχο: την προώθηση της πρόσβασης σε κατάλληλη στέγαση, την πρόληψη και τη μείωση του φαινομένου των αστέγων με σκοπό τη σταδιακή εξάλειψή του, τη διαμόρφωση τιμών στέγασης προσιτών σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους.
Το δικαίωμα στην κατοικία αναγνωρίζεται από τα Συντάγματα πολλών κρατών μελών και/ή αποτελεί το αντικείμενο συγκεκριμένων νόμων που αποσκοπούν στην αποτελεσματική εφαρμογή του.
