Καθώς η πανδημία της Covid-19 προχωράει, ο πλανήτης βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπος με την εμφάνιση νέων παραλλαγών του ιού. Οι παραλλαγές ανησυχίας, όπως η «Δέλτα» και η «Όμικρον», αποτελούν εκδοχές του SARS-CoV-2, οι οποίες παρουσιάζουν διάφορες μεταλλάξεις. Οι μεταλλάξεις αυτές μπορούν να προσδώσουν στον ιό ένα γενετικό πλεονέκτημα. Έτσι, η «Δέλτα» συνδέεται, για παράδειγμα, με πιο σοβαρή νόσηση συγκριτικά με το αρχικό στέλεχος της Γουχάν, ενώ η «Όμικρον» είναι πιο μολυσματική.
Πλέον, παρατηρούμε ανασυνδυασμένες παραλλαγές όπως η «ΧΕ» της «Όμικρον». Δεν πρόκειται για ιούς που έχουν αναπτύξει μια σειρά από μεταλλάξεις. Αντίθετα, είναι ιοί που περιέχουν έναν συνδυασμό γενετικού υλικού από διαφορετικές παραλλαγές, δημιουργώντας έτσι μια νέα εκδοχή του κορωνοϊού.
Μέχρι στιγμής, υπάρχουν τουλάχιστον 1.179 κρούσματα της παραλλαγής «Όμικρον ΧΕ», η οποία ταυτοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η πλειοψηφία των κρουσμάτων αυτών έχουν καταγραφεί στα νότια και τα ανατολικά της Αγγλίας. Επιπλέον, έχουν υπάρξει αναφορές για κρούσματα και σε άλλα μέρη του κόσμου, πιθανόν εξαιτίας των διεθνών μετακινήσεων.
Πόσο πρέπει λοιπόν να ανησυχούμε για την «Όμικρον ΧΕ»; Παρ’ όλο που δεν γνωρίζουμε ακόμη πολλά για την εν λόγω παραλλαγή, τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι δεν αποτελεί πηγή σοβαρής ανησυχίας.
Τι είναι οι ανασυνδυασμένες παραλλαγές;
Όταν οι ιοί αναπαράγονται, μερικές φορές κάνουν λάθη σε ό,τι αφορά τον γενετικό τους κώδικα και οδηγούνται σε ξεχωριστές μεταλλάξεις. Συχνά, οι μεταλλάξεις αυτές δεν προκαλούν κάποια μεταβολή στη δομή του ιού και ονομάζονται «σιωπηλές μεταλλάξεις».
Κάποιες άλλες, ωστόσο, μπορούν να αποτελέσουν πλεονέκτημα για τον ιό. Για παράδειγμα, οι μεταλλάξεις που λαμβάνουν χώρα στην πρωτεΐνη ακίδα (το μέρος του ιού που μπορεί να μολύνει τα κύτταρά μας) μπορούν να καταστήσουν τον ιό πιο μεταδοτικό συγκριτικά με προηγούμενες παραλλαγές. Έχουμε δει επανειλημμένα μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη ακίδα να οδηγούν στην εμφάνιση παραλλαγών ανησυχίας.
Ο ανασυνδυασμός είναι μια διαφορετική διαδικασία, κατά την οποία δύο διαφορετικές παραλλαγές του ιού μολύνουν ταυτόχρονα το ίδιο κύτταρο στον ίδιο οργανισμό. Στη συνέχεια, έχουν τη δυνατότητα να συνδυάσουν το γενετικό τους υλικό, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ιού που διαθέτει ένα μίγμα από τα γονίδια των δύο αρχικών ιών. Αυτή η ανασυνδυασμένη παραλλαγή μπορεί στη συνέχεια να μεταδοθεί σε άλλους ανθρώπους – όπως και στην περίπτωση της «Όμικρον ΧΕ».
Σημειώνεται ότι έχουν ταυτοποιηθεί πολλές ανασυνδυασμένες παραλλαγές σε όλο τον κόσμο στο πλαίσιο της PANGOLIN (δηλ. της έρευνας για τη γενεαλογία του κορωνοϊού, την οποία διεξάγει ομάδα Βρετανών επιστημόνων). Τουλάχιστον τρεις από αυτές, η XE, η XD και η XF, έχουν εντοπιστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Κάποιες ανασυνδυασμένες παραλλαγές, όπως η XD και η XF, είναι στην ουσία συνδυασμοί της «Δέλτα» με γενεαλογίες της «Όμικρον». Ίσως έχετε ακούσει ήδη για αυτές τις ανασυνδυασμένες παραλλαγές, οι οποίες έχουν ονομαστεί «Deltacron». Η «ΧΕ», ωστόσο, είναι ένας συνδυασμός δύο υπο-παραλλαγών της «Όμικρον»: της ΒΑ.1 και της ΒΑ.2.
Γιατί συνδυάζονται οι παραλλαγές;
Ο γενετικός ανασυνδυασμός ιών δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο. Λαμβάνει συχνά χώρα και στην περίπτωση του ιού της γρίπης αλλά και του HIV. Μάλιστα, ένα από τα πιθανά σενάρια προέλευσης του κορωνοϊού αναφέρει ότι προήλθε από ανασυνδυασμό ιών σε νυχτερίδες.
Από μια εξελικτική οπτική γωνία, ο ανασυνδυασμός προσφέρει στους ιούς ένα πλεονέκτημα, καθώς επιτρέπει πιο γρήγορες και σημαντικές μεταβολές σε αυτούς, συγκριτικά με την πιο αργή διαδικασία της εμφάνισης μεταλλάξεων μέσω «λαθών» κατά την αναπαραγωγή τους.
Οι ανασυνδυασμένοι ιοί μπορούν να παρουσιάσουν αλλαγές στη συμπεριφορά τους, όπως αυξημένη μολυσματικότητα, παράκαμψη της υπάρχουσας ανοσίας και ανθεκτικότητα στα φάρμακα. Ωστόσο, όπως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό και με τις μεταλλάξεις που προέρχονται από τα λάθη στην αναπαραγωγή του ιού, κάποιοι ανασυνδυασμένοι ιοί δεν παρουσιάζουν εμφανείς διαφοροποιήσεις με εκείνους από τους οποίους προήλθαν.
Ξέρουμε ότι η πλειοψηφία των γενετικών πληροφοριών της «Όμικρον ΧΕ», συμπεριλαμβανομένης της πρωτεΐνης ακίδας, προέρχεται από την υπο-παραλλαγή ΒΑ.2 της «Όμικρον», η οποία αυτή τη στιγμή είναι και η επικρατούσα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι, λοιπόν, πιθανόν, τα χαρακτηριστικά της «ΧΕ» (όπως η μεταδοτικότητα, η σοβαρότητα της νόσησης και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων εναντίον της) να είναι παρόμοια με εκείνα της ΒΑ.2. Παρ’ όλα αυτά, το συνετό είναι να συνεχίσουν οι επιστήμονες την παρακολούθηση και την μελέτη της «ΧΕ», καθώς είναι ένας ιός γενετικά διαφοροποιημένος από εκείνους που τον δημιούργησαν.
Όλο και μεγαλύτερη η ανάγκη για νέα εμβόλια
Τα αρχικά στοιχεία για την «ΧΕ» δείχνουν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης (δηλαδή, η αναλογία νέων μολύνσεων στον πληθυσμό) είναι ελαφρώς υψηλότερος από εκείνον της ΒΑ.2. Ωστόσο, καθώς ο αριθμός των μολύνσεων από «ΧΕ» είναι προς το παρόν μικρός, τα δεδομένα είναι περιορισμένα και, συνεπώς, είναι δύσκολο να εξαχθούν αυτή τη στιγμή ασφαλή συμπεράσματα.
Καθησυχαστικό είναι, πάντως, το γεγονός ότι γνωρίζουμε πως η ΒΑ.2 δεν είναι πιο σοβαρή από τη ΒΑ.1 και πως οι υπο-παραλλαγές της «Όμικρον» τείνουν γενικώς να προκαλούν λιγότερο σοβαρή νόσηση σε σχέση με προηγούμενες παραλλαγές του ιού. Παραμένουν, όμως, άκρως μολυσματικές.
Η ανάγκη για επικαιροποιημένα εμβόλια γίνεται όλο και πιο επιτακτική, καθώς όλα τα υπάρχοντα σκευάσματα βασίζονται στο αρχικό στέλεχος της Γουχάν. Τα στοιχεία έχουν δείξει ότι όσο περισσότερες αλλαγές στην πρωτεΐνη ακίδα παρουσιάζουν οι νέες παραλλαγές, τόσο μειώνεται η αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων εμβολίων στο να αποτρέπουν τη μόλυνση. Τα εμβόλια παραμένουν, ωστόσο, πολύ αποτελεσματικά στο να αποτρέπουν τη σοβαρή νόσηση και τον θάνατο από Covid.
Φυσικά, θα πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες για την κατανόηση των χαρακτηριστικών της «ΧΕ». Αλλά, προς το παρόν, δείχνει να είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με τα στελέχη του ιού που κυκλοφορούν ήδη. Τέλος, όπως ήδη γνωρίζουμε, δεν είναι η πρώτη παραλλαγή του κορωνοϊού που αντιμετωπίζουμε και είναι εξαιρετικά απίθανο να είναι η τελευταία.
