Πώς ξεκινάει η ιδέα της συγγραφής ενός νέου βιβλίου;
Φανταστείτε μια πέτρα που πέφτει στην επιφάνεια της λίμνης κι ανοίγουν ομόκεντροι κύκλοι. Έτσι ακριβώς. Το έναυσμα δίνεται από κάτι που άκουσα, διάβασα ή είδα. Από κάποιο βίωμα, εννοώ. Στη συνέχεια, αναζητώ την εφαρμογή τού επιμέρους γεγονότος σε ευρύτερες καταστάσεις της ζωής. Ύστερα επιλέγω τους χαρακτήρες, τους αναθέτω ρόλους και αρχίζει η πλοκή. Επιδιώκω τα μυθιστορήματά μου να πιάνουν τον παλμό της εποχής, να αναπτύσσουν μια προβληματική που να απαντά σε θεμελιώδη θέματα του καιρού μας. Ώστε να υπάρχει μια κριτική του παρόντος, αλλά και ένα όραμα μέλλοντος.
Τι πρέπει να προσέξει ο συγγραφέας για να έχει ιδιαίτερο ύφος το βιβλίο του;
Η μορφή που θα πάρει το μυθιστόρημα έχει άμεση σχέση με τη δομή του. Το δε ύφος εξαρτάται από την επιλογή του αφηγητή (πρωτοπρόσωπου ή τριτοπρόσωπου), τις αφηγηματικές τεχνικές, τους τρόπους της αφήγησης, την προσαρμογή των ιδεών στο στόμα των ηρώων. Γι’ αυτό απαιτείται λεπτομερειακή επεξεργασία της γλώσσας. Η χρήση της θα καθορίσει τελικά το ύφος. Μια άστοχη λέξη ή αδόκιμη έκφραση μπορεί να καταστρέψει ολόκληρο το οικοδόμημα. Και, πάντως, πρέπει να εφευρίσκει κανείς τρόπους και τεχνικές ώστε να κρατάει αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη του, χωρίς να κάνει εκπτώσεις ή να προδίδει την αρχική του ιδέα.
Κατά πόσο το θέμα θα παίξει ρόλο στην επιτυχία του βιβλίου;
Το θέμα, νομίζω, χρειάζεται να τραβάει τον αναγνώστη με την πρωτοτυπία του. Να ανταποκρίνεται σε πραγματικές ανάγκες και προβλήματα της εποχής – όχι πάντως θέματα χιλιοειπωμένα ή τετριμμένα. Αυτό σημαίνει ότι ο συγγραφέας διεισδύει στον πυρήνα της εποχής του, ρίχνει φως σε σκοτάδια και τα φωτίζει. Το μυθιστόρημα καταβυθίζεται σε «γεγονότα της απλής καθημερινότητας μέσω των ηρώων, αλλά παράγει ιδέες υψηλής πνευματικότητας» – μ’ αρέσει αυτή η σκέψη του Κρακάουερ, εκφράζει την ιδέα που έχω κι εγώ για τη συγγραφή. Από την επίτευξη αυτού του στόχου εξαρτάται ένα μέρος της επιτυχίας του βιβλίου. Το υπόλοιπο εναπόκειται στη γλωσσική επάρκεια και τη λογοτεχνική δύναμη του συγγραφέα.
H κυριαρχία του αρσενικού σε μια ανδροκρατική κοινωνία, η πεποίθηση πως η γυναίκα είναι κτήμα του άντρα αποτελούν νοοτροπίες που δεν αλλάζουν εύκολα.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος Διπλή ζωή;
Βλέπω ότι αλλάζουν οι δομές της οικογένειας (μονογονεϊκές οικογένειες, ομόφυλα ζευγάρια, ελεύθερες σχέσεις μέσα στον γάμο και σουίνγκιν, αμφιφυλόφιλες σχέσεις, παρένθετες μητέρες, παιδιά γεννημένα με σπέρμα αγνώστου πατέρα από τράπεζα σπέρματος κ.λπ.). Ήθελα να καταγράψω τα γεγονότα, να τα δείξω στον αναγνώστη, ώστε να συλλάβει τη ρευστότητα που συντελείται στον χώρο της οικογένειας. Τα ερωτήματα τελικά που θέτει το μυθιστόρημα είναι σύνθετα και δεν επιδέχονται μια εύκολη απάντηση άσπρου-μαύρου: Ποια είναι τα όρια της ατομικής ελευθερίας; Κατά πόσο δεσμεύει το πατρικό ή το μητρικό καθήκον; Πόσο δεσμευτική είναι η κοινή γνώμη για τις προσωπικές επιλογές; Τελειώνει ένας γάμος με το τέλος της σεξουαλικής έλξης του ζευγαριού; Πώς γίνεται και μια σχέση ερωτική καταλήγει σε αδυσώπητο πόλεμο μεταξύ των πρώην εραστών;Στο μυθιστόρημα παρατίθενται διαφορετικές απόψεις, χωρίς να παίρνει ο αφηγητής μου θέση ή να κατευθύνει τον αναγνώστη προς το να αποδεχθεί μια συγκεκριμένη άποψη. Και ζητάω απ’ αυτόν να κρίνει πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψέμα των ηρώων μου, ποιο το σωστό και ποιο το λάθος τους. Είναι μια πρόκληση για ενδοσκόπηση και ειλικρινή συζήτηση.
Ο τίτλος είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Οι κεντρικοί ενήλικοι ήρωές μου –Παύλος, Μαρίνα, Έλσα– έχουν μια ελεύθερη σεξουαλική ζωή, οι δύο πρώτοι εντός γάμου. Κυριολεκτικά διπλή ζωή. Είναι άνθρωποι που έχουν γαλουχηθεί με τις ιδεολογίες του φεμινισμού και τους αγώνες για σεξουαλική απελευθέρωση στις δεκαετίας ’80, ’90 και ξεχωρίζουν το σεξ, τον έρωτα, την αγάπη.
Γιατί είναι δύσκολο να καταλάβουμε τον Παύλο Παυλή και γενικότερα τη συμπεριφορά του;
«Αν οι άνθρωποι, στην πλειονότητά τους, είναι από τη φύση τους πολυγαμικά όντα –πράγμα που αληθεύει– τότε ένα πλήθος ερωτηματικά και διλήμματα που σχετίζονται με την ερωτική συμπεριφορά και των δύο φύλων, την ηθική ή μη στάση απέναντι σε ό,τι ονομάζουμε “συζυγική πίστη” , “απάτη”, “αγάπη”, “μοιχεία”, “έρωτας” κ.λπ. δεν ευσταθούν απολύτως» ισχυρίζεται ο ήρωας του μυθιστορήματος.Όμως η κυριαρχία του αρσενικού σε μια ανδροκρατική κοινωνία, η πεποίθηση πως η γυναίκα είναι κτήμα του άντρα αποτελούν νοοτροπίες που δεν αλλάζουν εύκολα.
Γιατί στον γάμο υπάρχει μερικές φορές υποκρισία ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα;
Ίσως η απάντηση βρίσκεται στα λόγια της γυναίκας του Παυλή «[..] οι σχέσεις στον γάμο τις περισσότερες φορές γίνονται ρόλοι, κι αν δεν το παραδεχτείς, βουλιάζεις μέσα του, πνίγεσαι κι εσύ μαζί με τα αισθήματά σου […] Εμείς το ξέραμε ότι είναι φυσική η αλλαγή στις σχέσεις του ζευγαριού. Δεν θέλαμε να ζήσουμε με αυταπάτες, ούτε μια ζωή συμβατική. Είναι προτιμότερο να κρατήσεις δίπλα σου έναν άνθρωπο που δεν σου λέει ψέματα κι εσύ δεν φοβάσαι να του πεις την αλήθεια σου».
Πώς μπορεί μια γυναίκα που αγκαλιάζει και φιλάει τον εραστή της, με τα ίδια χέρια ν’ αγκαλιάζει το παιδί της;
Ο νεαρός Φίλιππος δεν ανέχεται να είναι η μητέρα του ερωμένη του Παυλή. Οι νέες γενιές Millennials και Generation Ζ είναι γενιές πολύ συντηρητικές σε σχέση με τις γενιές των δεκαετιών του ’80 και ’90.
Σε κάποιο σημείο η Έλσα αναρωτιέται και συγκρίνει τις νέες γενιές του 21ου αιώνα με τις γενιές της τελευταίας εικοσαετίας του 20ού. Είναι έντονο ανάμεσά τους το χάσμα;
Κάθε γενιά μεγαλώνει με τα τεχνολογικά μέσα που παρέχει η εποχή της. Τις νέες γενιές του 21ου τις διαμορφώνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι ραγδαία εξελισσόμενες ψηφιακές πλατφόρμες (FB, ΤικΤοκ , Instagram, X κ.λπ.). Αυτά μυούν τις νέες γενιές στη διαδικτυακή ερωτική ζωή και επιβάλλουν κοινωνικές συμπεριφορές πόρρω απέχουσες από τις αντιλήψεις των παρελθουσών γενεών. Το χάσμα είναι βαθύ.
Σίγουρα οι αντιξοότητες της ζωής πραΰνουν την ανθρώπινη ψυχή και γλυκαίνουν τις πράξεις μας.
Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται ανάμεσα στην Αθήνα και τη Ζυρίχη. Για ποιο λόγο διαλέξατε αυτές τις δύο πόλεις;
Έκρινα ότι η Ζυρίχη είναι μια πόλη που πηγαίνει στον χαρακτήρα της Νάσιας. Της ταιριάζει η ηρεμία, οι ισορροπημένες σχέσεις, αλλά και ο κοσμοπολιτισμός της ελβετικής πόλης. Ενώ η Αθήνα είναι μια μεγαλούπολη όπου προστατεύει κανείς την ιδιωτικότητά του.
Το μυθιστόρημα είναι αινιγματικό και ταυτοχρόνως λυτρωτικό, γεμάτο συμπόνια. Οι δύσκολες συνθήκες στη ζωή βοηθούν ν’ αναπτύξουμε αλληλεγγύη;
Χαίρομαι που ανακαλύψατε την καλά κρυμμένη συμπόνια στο μυθιστόρημα. Γιατί τα αισθήματα των ηρώων μου προκύπτουν από τη δράση τους, δεν παρουσιάζονται από τον αφηγητή. Σίγουρα οι αντιξοότητες της ζωής πραΰνουν την ανθρώπινη ψυχή και γλυκαίνουν τις πράξεις μας.
Έχετε κάνει μια διαδρομή μερικών δεκαετιών στη συγγραφή. Είστε ικανοποιημένος από αυτή την πορεία στα ελληνικά γράμματα;
Υπάρχει ένα σεβαστό σύνολο αναγνωστών που με διαβάζει και περιμένουν κάθε φορά το καινούργιο μου μυθιστόρημα. Και είμαι ευγνώμων για τον χρόνο που αφιερώνουν σε μένα. Επίσης, ένας σοβαρός εκδοτικός οίκος (Καστανιώτης), με τον οποίο η συνεργασία μας είναι αγαστή. Εξάλλου, πολλοί κριτικοί και ομότεχνοι με έχουν τιμήσει με τον λόγο τους. Βέβαια, ζω στην Πάτρα, δεν είμαι στα μέσα και στα έξω της Αθήνας – αλλά αυτό είναι επιλογή μου.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας εντυπωσίασε;
Διάβασα το Μαγικό βουνό. Στις 950 σελίδες του, ο Τόμας Μαν διασώζει τα ιδεώδη του Ουμανισμού και τις ιδέες του Διαφωτισμού. Και θαύμασα τη μαεστρία με την οποία διεισδύει ο συγγραφέας στη σκέψη των ηρώων του καταγράφοντας τα άρρητα.
Διπλή ζωή
Κώστας Λογαράς
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 240
ISBN: 978-960-03-7311-0
Τιμή: 16,00€
