Συνέντευξη στη Βιργινία Αυγερινού (fractalart.gr)
Στις 18 Νοεμβρίου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε σκληρόδετη έκδοση, το νέο έργο του Κώστα Λογαρά, με τίτλο Διπλή ζωή, και είναι η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Ο Κώστας Λογαράς γεννήθηκε στην Πάτρα. Έχει γράψει ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, θέατρο. Το μυθιστόρημά του Τα πουλιά με το μαύρο κολάρο (2017) τιμήθηκε με το βραβείο The Athens Prize for Literature, ενώ ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Πεζογραφίας του περιοδικού Κλεψύδρα (βραχεία λίστα) και για το Βραβείο Public στην κατηγορία Ελληνικό Μυθιστόρημα (στα δέκα επικρατέστερα). Το μυθιστόρημά του Ερημιά στο βλέμμα τους (2008) εντάχθηκε στη βραχεία λίστα του Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος. Το λιμπρέτο του Σπίτια της μνήμης, σπίτια της σιωπής παρουσιάστηκε σε μουσική-σκηνοθεσία Θάνου Μικρούτσικου (1988). Το θεατρικό του έργο Η τελευταία μάσκα – Fallimento ανέβηκε από τον Θόδωρο Τερζόπουλο και τη θεατρική ομάδα Άττις (2006). Συνεργάστηκε ως αρθρογράφος με τις εφημερίδες Τα Νέα, Το Βήμα και Πελοπόννησος, με το περιοδικό Διαβάζω, με το ηλεκτρονικό περιοδικό Ο Αναγνώστης, με το protagon.gr κ.ά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, στα γαλλικά και στα γερμανικά.
-Ο Παύλος Παυλής είναι ένας άνθρωπος που, όπως όλα δείχνουν, η προσωπικότητά του αλλάζει ανάλογα με το ποιον συναναστρέφεται ή τουλάχιστον όλοι όσοι τον γνωρίζουν έχουν άλλη άποψη για εκείνον. Η δική σας άποψη για τον χαρακτήρα σας αυτό ποια είναι; Ποια εκδοχή του, τελικά, ενστερνίζεστε;
Η αλλαγή της προσωπικότητας που επισημαίνετε, αποτυπώνεται στη στάση, στη σχέση που τα άλλα πρόσωπα έχουν με τον Παύλο Παυλή. Οι αλλαγές δηλαδή οφείλονται στον κοινωνικό ρόλο που καθένα πρόσωπο έχει με τον ήρωά μου. Η γυναίκα του ( η οποία τον ξέρει καλά ) πιστεύει πως είναι ένας άνθρωπος με δαίμονες που πρέπει να τους θρέψει. Η ερωμένη του ( ως εκ του ρόλου της) τον βλέπει σαν τον ιδανικό εραστή. Ο γιος της ερωμένης ( που διεκδικεί την αποκλειστικότητα της μητέρας του ) αντιμετωπίζει τον Παυλή σαν έναν ανταγωνιστή και αντίζηλο του πατέρα που δεν γνώρισε. Η ματιά της κόρης του Παυλή ( στενή σχέση κόρης-πατέρα) βλέπει ολοκάθαρα την κοινωνική παραδοξότητα των γονιών της αλλά διακρίνεται και από συγ-κατάβαση. Τέλος ο καταπελτικός εισαγγελέας (ως εκφραστής της κοινής γνώμης και θεματοφύλακας των παραδοσιακών αξιών) βλέπει στον Παυλή έναν ηδονοθήρα.
Δεν θα ήθελα να πω περισσότερα για τον ήρωά μου πριν ακούσω τη γνώμη των αναγνωστών μου.
-Ο Παύλος, ένας αμφιλεγόμενος ήρωας, δείχνει να υφίσταται μια εσωτερική σύγκρουση καθώς άλλες είναι οι κοινωνικές προσδοκίες και άλλα προστάζει η προσωπική του ηθική, ενώ μοιάζει να υπονομεύει παράλληλα τον θεσμό της οικογένειας. Ποια είναι, εν τέλει, η δική του αλήθεια;
Πολύ σωστά εντοπίζετε την εσωτερική σύγκρουση του Παύλου Παυλή. Είναι το διαχρονικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο καθένας μας ψάχνοντας να βρει τα όρια της ατομικής του ελευθερίας απ’ τη μια, και της πειθάρχησης στις κοινωνικές επιταγές , στα κοινωνικά ‘‘πρέπει’’ απ’ την άλλη. Αν υιοθετήσει πλήρως τις κοινωνικές νόρμες, θα χάσει την ατομική του ελευθερία. Αν , αντιθέτως, επιδιώξει να επιβάλει στανικά τα ατομικά του ‘‘θέλω’’, θα εξοστρακιστεί από την κοινωνία. Δύο αντιθετικά ακραίες καταστάσεις που οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα: την ανελευθερία. Το να βρει κανείς τον τρόπο ώστε να ολοκληρώνει τον εαυτό του όντας συγχρόνως αποδεκτό μέλος της κοινωνίας, είναι το μεγάλο στοίχημα για την επίτευξη ψυχικής ισορροπίας, είναι η τέχνη τής ζωής.
-Τι αφηγηματικούς σκοπούς εξυπηρετεί αυτή η πολυφωνία στην κατανόηση του χαρακτήρα του και πόσο εύκολα μπορέσατε να διαχειριστείτε αυτή τη συνθήκη κατά τη διάρκεια της γραφής;
Ο στόχος μου ήταν να δείξω πως η αλήθεια ενός προσώπου είναι πολυπρισματική, πολυδιάστατη· ότι η προσωπικότητα ενός ανθρώπου είναι κάτι πολύ βαθύ, δεν μπορεί να περιορίζεται σε έναν επιφανειακό χαρακτηρισμό που με ευκολία τού κολλάμε σαν ταμπέλα πάνω του. Γι’ αυτό και ζητώ από τους αναγνώστες μου να εμπλακούν, κριτικά, στο διάλογο των λογοτεχνικών μου ηρώων και να αποφανθούν τελικά για τη σωστή ή λανθασμένη στάση τους.
Χάρη στη συγκεκριμένη δομή που κατέληξα, μπόρεσα να ολοκληρώσω το μυθιστόρημα. Η ιδιαιτερότητα της δομής έχει ως εξής: 1) Υπάρχει ένας τριτοπρόσωπος αφηγητής που δίνει το λόγο στον Παυλή, στη γυναίκα του, στην ερωμένη, στον γιο της ερωμένης Φίλιππο εξελίσσοντας τα γεγονότα τής κυρίως ιστορίας, αρχής γενομένης από 2013 έως το 2018 (σε κάθε κεφάλαιο δηλώνεται ο χρονοτόπος του). 2) Παράλληλα , υπάρχει μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση που η αφηγήτρια αφηγείται ευρισκόμενη στη Ζυρίχη. Γράφει καθημερινά από την 1η ως την 8η Μάη του 2021. Τα 8 αυτά κεφάλαια εμπλέκονται, διακριτά, συνυφαίνονται εναλλάξ με τα γεγονότα της κυρίως ιστορίας. 3) Ο τριτοπρόσωπος αφηγητής μου μένει εντελώς απέξω. Αμέτοχος. Η λύση που δίνεται στο τέλος του μυθιστορήματος δείχνει τις αλλαγές που ήδη βλέπουμε να συμβαίνουν στον οικογενειακό θεσμό, δεν σημαίνει ότι είμαι υπέρ ή κατά του προσώπου που κάνει τη συγκεκριμένη επιλογή– ποιος άλλωστε μπορεί να είναι σίγουρος για το πώς θα τα φέρει η ίδια η ζωή;
-Ποιος από τους ήρωες πιστεύετε ότι έχει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το ποιος είναι ο Παύλος Παυλής;
Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψέμα του Παύλου Παυλή. Άλλωστε αυτό το παράδοξο κουίζ έχει το ενδιαφέρον του και εξιτάρει τον αναγνώστη. Νομίζω πως η κόρη του, η Νάσια, παίρνει πολύ σωστή θέση απέναντί του.
-Αν μπορούσατε να του μιλούσατε τι συμβουλή θα του δίνατε;
Ο Παυλής έχει χαράξει την πορεία του και δεν παίρνει συμβουλές από κανέναν. Ίσως, θα του έλεγα μόνο να έχει στο μυαλό του ποιους πληγώνει γύρω του με τη στάση του.
-Παραδοσιακή οικογένεια και κρίση αξιών. Στις μέρες μας κινδυνεύει η παραδοσιακή οικογένεια από τις νέες συνθήκες ζωής;
Αλλάζει η οικογένεια, ο απολύτως αναγκαίος αυτός θεσμός. Όλοι το βλέπουμε να συντελούνται μπροστά στα μάτια μας αλλαγές (ομόφυλα ζευγάρια, μονογονεϊκές οικογένειες, παρένθετες μητέρες, ανταλλαγή συντρόφων και σουίνιγκ, τράπεζες σπέρματος κλπ) και δεν είναι ανάγκη να το αναλύσουμε περαιτέρω. Ζητούμενο γίνεται η περισσότερη αλήθεια στις ενδοοικογενειακές σχέσεις, η μεγαλύτερη ειλικρίνεια, ο συνειδητός σεβασμός στον ζωτικό χώρο του άλλου. Η οικογένεια μπορεί να γίνει ο βασικότερος χώρος αυτοπραγμάτωσης του ατόμου και να πάψει να είναι ένα εκκολαπτήριο ψυχικού καταναγκασμού ή ένα ρίνγκ όπου τα μέλη τρώνε τις σάρκες τους ο ένας του άλλου και καταστρέφουν την ψυχή τους.
-Πώς προσεγγίζετε τη δημιουργία των χαρακτήρων σας; Τους αφήνετε να εξελιχθούν φυσικά κατά την πορεία της ιστορίας ή ξέρετε από την αρχή πώς θα κινηθούν;
Ναι, τους αφήνω να εξελιχθούν φυσικά, ελεύθερα – πλην κατά το «εικός ή αναγκαίο» – υπηρετώντας πάντα το βασικό στόχο που έχω αποφασίσει να υπηρετήσει το μυθιστόρημα και να αναδειχθούν οι κύριες, πολυεπίπεδες ιδέες του. Είναι ο τρόπος για να μη φλυαρώ, για να αποφεύγω τους πλατειασμούς, να πετυχαίνω τη λιτότητα στο λόγο μου σεβόμενος τη γλώσσα και τον αναγνώστη.
-Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Είναι ακόμα νωρίς και δεν εκβιάζω ποτέ τα θέματά μου. Ωριμάζουν κάποια στιγμή.
