Ληξιπρόθεσμα χρέη άνω των 82 δισ. ευρώ δημιουργήθηκαν τα τελευταία 14 χρόνια, με τους φορολογουμένους χρόνο με τον χρόνο να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις φορολογικές τους υποχρεώσεις, αλλά και στα υπέρογκα πρόστιμα που επιβάλλονταν από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Είναι ενδεικτικό ότι το 2009 τα χρέη προς την εφορία ανέρχονταν στο ποσό των 32,4 δισ. ευρώ, για να φθάσουν εντός του 2023 τα 105 δισ. ευρώ.
Οπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, το πιο ενδιαφέρον των στατιστικών στοιχείων της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αφορά τον αριθμό των οφειλετών. Το 2009, μόλις και ξεπερνούσαν το 1 εκατ. οι φορολογούμενοι και επιχειρήσεις με χρέη στο ελληνικό Δημόσιο, ενώ σήμερα έχουν παγιωθεί στα περίπου 4 εκατ.
Παρά τις ευνοϊκές ρυθμίσεις που έχουν θεσπιστεί τα τελευταία χρόνια (100-120 δόσεις, έκτακτες ρυθμίσεις για τα χρέη της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης) ελάχιστοι εντάχθηκαν με στόχο την αποπληρωμή των οφειλών τους. Για παράδειγμα, από το ποσό των 105 δισ. ευρώ που οφείλεται σήμερα (διαγράφηκαν εντός του 2023 χρέη ύψους 11,99 δισ. ευρώ), μόλις 4,5 δισ. ευρώ είναι ενταγμένα σε ρύθμιση. Μάλιστα, πηγές του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αναφέρουν ότι στις ρυθμίσεις μπαίνουν και βγαίνουν τα ίδια πρόσωπα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, που δημιουργεί μια στρεβλή εικόνα για τις οφειλές στην εφορία, είναι τα τεράστια ποσά που οφείλονται από επιχειρήσεις, αλλά και φυσικά πρόσωπα, τα οποία δεν πρόκειται να εισπραχθούν και είναι αποτέλεσμα των προστίμων που έχουν επιβληθεί. Για παράδειγμα, το πρόστιμο που επιβλήθηκε από τη ΔΟΥ ΦΑΕΕ Αθηνών, ύψους 5,5 δισ. ευρώ, στην «Ακρόπολις Χρηματιστηριακή», για τη συμμετοχή της στην υπόθεση των δομημένων ομολόγων, δεν πρόκειται ποτέ να εισπραχθεί. Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόστιμο που έχει επιβληθεί από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, η εξόφληση του οποίου ακόμη εκκρεμεί, καθώς η εταιρεία βρίσκεται υπό «ειδική εκκαθάριση»! Τόκοι και φόροι με την πάροδο των ετών ανέβασαν το ποσό στα 13,2 δισ. ευρώ.
Η έκρηξη
Τα χρέη προς το Δημόσιο ξεκινούν να διογκώνονται από τα τέλη του 2009, λίγο πριν από την ένταξη στα μνημόνια. Μάλιστα το 2015 δημιουργούνται ληξιπρόθεσμα χρέη 15,9 δισ. ευρώ, το 2016 13,9 δισ. ευρώ και το 2017 12,7 δισ. ευρώ.
Η αποκλιμάκωση των οφειλών έρχεται με το τέλος των μνημονίων το 2019. Και σήμερα πάντως το ποσό των φόρων που δεν πληρώνεται από τους φορολογουμένους και τις επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Συγκεκριμένα, στο διάστημα Ιανουαρίου – Νοεμβρίου τα νέα ληξιπρόθεσμα χρέη ανήλθαν σε 6,54 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 5,53 δισ. ευρώ είναι απλήρωτοι φόροι από τα φυσικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις.
Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι έχουν αυξηθεί οι εισπράξεις ληξιπρόθεσμων οφειλών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, στο 11μηνο του έτους ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός έχει καταφέρει να εισπράξει ποσό ύψους 5 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΑΑΔΕ, οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές στο τέλος Νοεμβρίου 2023 διαμορφώθηκαν στα 105,7 δισ. ευρώ. Από το ποσό αυτό το 24,8% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, που αντιστοιχεί σε 26,3 δισ. ευρώ, αφορά οφειλές που χαρακτηρίζονται ανεπίδεκτες είσπραξης. Κατά συνέπεια, το πραγματικό ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο, δηλαδή το συνολικό υπόλοιπο μετά την αφαίρεση του ανεπίδεκτου είσπραξης υπολοίπου, ανέρχεται σε 79,7 δισ. ευρώ.
Η αλήθεια είναι όμως ότι και από τα ανωτέρω δισ., τα περισσότερα είναι αδύνατο να εισπραχθούν.
• Το 59,3% των ληξιπρόθεσμων οφειλών, που αντιστοιχεί σε 47,3 δισ. ευρώ, πηγάζει από φορολογικές οφειλές (άμεσοι και έμμεσοι φόροι, φόροι στην περιουσία, ΦΠΑ, ειδικοί φόροι κατανάλωσης κ.λπ.). Το υπόλοιπο των πραγματικών ληξιπρόθεσμων οφειλών προέρχεται από άλλες κατηγορίες οφειλής, οι οποίες παρουσιάζουν χαμηλό ποσοστό είσπραξης. Σύμφωνα με στοιχεία της ΑΑΔΕ, σ’ αυτές περιλαμβάνονται τα πρόστιμα (φορολογικά και μη φορολογικά) τα οποία αποτελούν το 30,4% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, καθώς αγγίζουν τα 24,3 δισ. ευρώ και οι μη φορολογικές οφειλές (δάνεια, δικαστικά έξοδα, καταλογισμοί κ.λπ.), οι οποίες αποτελούν το 10,2% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 8,1 δισ. ευρώ.
• Τα 8,8 δισ. ευρώ από τις φορολογικές οφειλές πηγάζουν από αφερέγγυους οφειλέτες και 11,4 δισ. ευρώ αφορούν οφειλές με λήξη δόσεων πέραν της τελευταίας δεκαετίας. Απομένουν 27,1 δισ. ευρώ οφειλών από τις οποίες, σύμφωνα με στοιχεία της ΑΑΔΕ, πηγάζει άνω του 90% των εισπράξεων. Δηλαδή, το σύνολο σχεδόν των εισπράξεων προέρχεται από μόλις το 34% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου. Επιπλέον, σημειώνεται ότι μόλις το 5,7% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου βρίσκεται σε ρύθμιση, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 4,5 δισ. ευρώ.
Διαγραφές οφειλών
Σύμφωνα με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο, καθώς και βεβαιωμένες οφειλές προς τρίτους, που έχουν χαρακτηριστεί ανεπίδεκτες είσπραξης, μπορούν να διαγραφούν εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι παρακάτω προϋποθέσεις:
• Εχουν ολοκληρωθεί οι προβλεπόμενες ενέργειες για τον χαρακτηρισμό τους ως ανεπίδεκτων είσπραξης.
• Εχουν ολοκληρωθεί οι σχετικές ενέργειες για την ανταλλαγή των πληροφοριών και των διαδικασιών αναγκαστικής είσπραξης για τα κράτη με τα οποία υφίστανται αντίστοιχες συμφωνίες και σε κάθε περίπτωση τουλάχιστον με τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
• Εχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες στην αλλοδαπή κατόπιν αξιοποίησης πληροφοριών και δεν διαπιστώθηκε η ύπαρξη περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη ή απαιτήσεων αυτού έναντι τρίτων.
• Εχει ολοκληρωθεί η ποινική διαδικασία εις βάρος των οφειλετών, εφόσον προβλέπεται, με την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης.
