Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια από τότε που οι Ταλιμπάν ανέκτησαν τον έλεγχο της χώρας, τα δικαιώματα των γυναικών έχουν υπονομευθεί σε σημείο που τους απαγορεύεται ακόμα και να τραγουδάνε.
Η απόπειρα δολοφονίας
Η Μαλάλα έχει την δική της ιστορία με τους Ταλιμπάν στην άλλη πλευρά των συνόρων στο Πακιστάν.
Ήταν 9 Οκτωβρίου 2012 όταν ένας ένοπλος της σκληροπυρηνικής ισλαμιστικής ομάδας την πυροβόλησε ενώ ήταν σε ένα σχολικό λεωφορείο.
Η ταχύτητα της αλλαγής στο Αφγανιστάν, αν όχι η βιαιότητα, εξέπληξε τη Μαλάλα, η οποία από εκείνον τον παραλίγο θανατηφόρο πυροβολισμό έχει ξεκινήσει εκστρατεία για την ισότητα.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα θέτονταν σε κίνδυνο τόσο εύκολα», λέει η Μαλάλα στο BBC Asian Network.
«Πολλά κορίτσια βρίσκονται σε μια πολύ απελπιστική, αποκαρδιωτική κατάσταση απ’ την οποία δεν βλέπουν καμία διέξοδο», λέει η 27χρονη νομπελίστρια.
«Το μέλλον τους φαίνεται πολύ ζοφερό».
Το καθεστώς των Ταλιμπάν και οι νόμοι «ηθικής»
Το 2021, οι Ταλιμπάν ανέκτησαν την εξουσία στο Αφγανιστάν, 20 χρόνια μετά την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που ανέτρεψε το καθεστώς τους στον απόηχο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.
Στα τριάμισι χρόνια από τότε που οι δυτικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τη χώρα, οι «νόμοι περί ηθικής» σήμαιναν ότι οι γυναίκες στο Αφγανιστάν έχασαν δεκάδες δικαιώματα.
Ένας ενδυματολογικός κώδικας ορίζει ότι πρέπει να είναι πλήρως καλυμμένες και αυστηροί κανόνες τους απαγόρευσαν να ταξιδεύουν χωρίς συνοδεία άνδρα ή να κοιτάζουν έναν άνδρα στα μάτια, εκτός αν είναι συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.
«Οι περιορισμοί είναι τόσο ακραίοι που δεν βγάζουν καν νόημα σε κανέναν», λέει η Μαλάλα.
Ανησυχίες από την διεθνή κοινότητα
Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) λένε ότι οι κανόνες ισοδυναμούν με «απαρτχάιντ φύλου», δηλαδή ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν οικονομικές και κοινωνικές διακρίσεις με βάση το φύλο τους .
Μάλιστα, πρόκειται για κάτι που η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Διεθνής Αμνηστία θέλει να αναγνωριστεί ως έγκλημα Διεθνούς Δικαίου.
Αλλά τους κανόνες αυτούς υπερασπίζονται με θέρμη οι Ταλιμπάν, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι είναι αποδεκτοί στην αφγανική κοινωνία και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να σέβεται «τους ισλαμικούς νόμους, τις παραδόσεις και τις αξίες των μουσουλμανικών κοινωνιών».
«Οι γυναίκες έχασαν τα πάντα», λέει η Μαλάλα.
Αποκλείονται από την παιδεία
«Οι Ταλιμπάν γνωρίζουν ότι για να αφαιρέσεις τα δικαιώματα των γυναικών πρέπει να ξεκινήσεις από τα θεμέλια, και αυτό είναι η εκπαίδευση».
Ο ΟΗΕ λέει ότι μετά την κατάληψη της εξουσίας περισσότερα από ένα εκατομμύριο κορίτσια δεν πηγαίνουν σχολείο στο Αφγανιστάν – περίπου το 80% – και το 2022 περίπου 100.000 φοιτήτριες απαγορεύτηκε να παρακολουθήσουν τα πανεπιστημιακά τους μαθήματα.
Αναφέρει επίσης ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης πρόσβασης στην εκπαίδευση και της αύξησης των παιδικών γάμων και των θανάτων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
«Οι γυναίκες του Αφγανιστάν ζουν τώρα σε πολύ σκοτεινούς καιρούς», λέει η Μαλάλα.
«Αλλά δείχνουν αντίσταση».
Η ταινία αλληλεγγύης
Η γεννημένη στο Πακιστάν ακτιβίστρια, η οποία έγινε το νεότερο άτομο που κέρδισε ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης, είναι εκτελεστική παραγωγός σε μια επερχόμενη ταινία, το Bread & Roses, που καταγράφει τις ζωές τριών Αφγανών γυναικών που ζουν υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν.
Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τη Ζάχρα, μια οδοντίατρο που αναγκάζεται να εγκαταλείψει το ιατρείο της, την ακτιβίστρια Ταρανόμ, η οποία διαφεύγει στα σύνορα, και την κυβερνητική υπάλληλο Σαρίφα, η οποία χάνει τη δουλειά της και την ανεξαρτησία της.
Η Μαλάλα Γιουσαφζάι, η Τζένιφερ Λόρενς, η Τζαστίν Τσιαρότσι και η Σάχρα Μάνι παρευρίσκονται στην πρεμιέρα της ταινίας ”Bread and Roses” στο Μουσείο Hammer στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας, ΗΠΑ, 14 Νοεμβρίου 2024.
Αλλά η ταινία δεν αφορά μόνο τις ιστορίες τριών γυναικών, λέει η Μαλάλα.
«Αφορά τα 20 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες του Αφγανιστάν, οι ιστορίες των οποίων μπορεί να μην φτάσουν στις οθόνες μας».
Το Bread & Roses σκηνοθετήθηκε από την Αφγανή σκηνοθέτη Σαχρά Μανί και η Αμερικανίδα ηθοποιός Τζένιφερ Λόρενς συμμετείχε επίσης ως παραγωγός.
Οι γενναίες του Αφγανιστάν
Οι Ταλιμπάν εκδιώχθηκαν όταν τα στρατεύματα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν το 2001, αλλά επέστρεψαν στην εξουσία 20 χρόνια αργότερα
Η Σαχρά λέει στο Asian Network ότι η αποστολή της ήταν «να αφηγηθεί την ιστορία ενός έθνους υπό τη δικτατορία των Ταλιμπάν».
«Πώς σιγά-σιγά, όλα τα δικαιώματα έχουν αφαιρεθεί».
Η Σάχρα κατάφερε να διαφύγει από το Αφγανιστάν μετά την κατάρρευση της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κυβέρνησης μετά την αποχώρηση των στρατευμάτων τον Αύγουστο του 2021.
Αλλά διατηρούσε επαφή με γυναίκες στην πατρίδα της, οι οποίες μοιράζονταν βίντεο τα οποία στη συνέχεια συνέλεγε και αρχειοθετούσε.
«Ήταν πολύ σημαντικό να βρω νέες, προοδευτικές, μορφωμένες γυναίκες που έχουν ταλέντο και ήταν έτοιμες να το αφιερώσουν στην κοινωνία», λέει η Σάχρα.
«Ήταν έτοιμες να φτιάξουν τη χώρα, αλλά τώρα είναι αναγκασμένες να κάθονται στο σπίτι και να μην κάνουν σχεδόν τίποτα».
