Γράφουν, σβήνουν και επαναϋπολογίζουν διαρκώς τα δεδομένα στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, με κύρια επιδίωξη -και αγωνία- να θωρακιστεί η χώρα όσο γίνεται καλύτερα για τον χειμώνα, αλλά και να εξευρεθούν τρόποι να στηριχθούν η κοινωνία και οι ευάλωτοι πολίτες έναντι των απειλών της ακρίβειας και της ενεργειακής κρίσης, χωρίς όμως να διακινδυνεύσει η δημοσιονομική σταθερότητα.
Πρέπει να θεωρείται δεδομένο από τις πληροφορίες που διαχέονται, αλλά και τους υπαινιγμούς και τις ακριτομυθίες των κυβερνητικών στελεχών, ότι θα υπάρξει νέος συμπληρωματικός Προϋπολογισμός τον Σεπτέμβριο, ώστε να καλυφθούν οι έκτακτες δαπάνες, κατά ένα, ίσως και δύο δισ. ευρώ.
Αλλά το κυρίως ζητούμενο είναι το πώς θα διασφαλιστούν και τελικά θα αξιοποιηθούν τα περιθώρια που φαίνεται ότι δημιουργεί μία τριπλή θετική συνθήκη, την οποία συνθέτουν η πετυχημένη τουριστική σεζόν, τα αυξημένα φορολογικά έσοδα και η αναμενόμενη ομαλή ροή στην καταβολή της επιστρεπτέας προκαταβολής.
Με πρώτιστο στόχο βέβαια να διαμορφωθεί ένα ισχυρό κοινωνικό πακέτο που θα στηρίξει την κοινωνία είτε με την επιδότηση απέναντι στην ενεργειακή κρίση (στους λογαριασμούς, αλλά και με το επίδομα θέρμανσης και το fuel pass), είτε με «επιταγή ακρίβειας» έναντι των πληθωριστικών πιέσεων. Οπως διαφαίνεται και σύμφωνα με υπολογισμούς οικονομικών παραγόντων, είναι δυνατόν να διατεθεί ένα επιπλέον πακέτο 300-400 εκατ. ευρώ για την πρόσθετη και έκτακτη στήριξη των ευάλωτων έως το τέλος του έτους.
Οι τελικές αποφάσεις, που θα αποτυπωθούν και στις πρωθυπουργικές εξαγγελίες στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, θα εξαρτηθούν όμως και από την εκτίμηση των κινδύνων, που προέρχονται μεν κυρίως από το διεθνές περιβάλλον (επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, ενεργειακός βραχνάς, έξαρση του πληθωρισμού, φόβοι για επιβράδυνση της ανάπτυξης ή ακόμα και ύφεση στην Ευρώπη κ.α.), αλλά απειλούν και την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Ουσιαστικά, ο συνδυασμός και η συνεκτίμηση των θετικών οικονομικών στοιχείων με τις επιβεβλημένες πολιτικές πρόληψης των κινδύνων θα διαμορφώσουν ένα νέο «μείγμα» οικονομικής πολιτικής, η οποία θα έχει πάντως ως βασικό κανόνα, όπως έλεγε κορυφαίος παράγοντας της κυβέρνησης και του οικονομικού επιτελείου στο «ΘΕΜΑ», ότι «κάθε χώρος που δημιουργείται, θα αποδίδεται απευθείας στην κοινωνία».
Ο τουρισμός
Με τα δεδομένα του φετινού καλοκαιριού, η Ελλάδα δείχνει να αντιδρά θετικά στις πιέσεις και η ελληνική οικονομία να επιδεικνύει εξαιρετικές αντοχές. Ατμομηχανή της ανάπτυξης, οι ρυθμοί της οποίας υπολογίζονται υψηλότεροι του αναμενόμενου, είναι ο «χρυσός τουρισμός». Η χρονιά πάει για πολλά θετικά ρεκόρ και στην κυβέρνηση έχουν ποντάρει ότι φέτος οι εισπράξεις θα ξεπεράσουν το 80% του 2019, προσεγγίζοντας στα 14-15 δισ. ευρώ. Τα λεφτά αυτά θα καλύψουν σε ένα βαθμό την «αιμορραγία» της χώρας για καύσιμα, ρεύμα και φυσικό αέριο από το εξωτερικό.
Παρότι πόλεμος και ακρίβεια, που επηρέασαν τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο, οι ξένοι τουρίστες έφεραν στη χώρα μας το πρώτο πεντάμηνο 2,5 δισ. ευρώ (2η μεγαλύτερη είσπραξη πίσω από το «ανέφελο» 2019, με 2,8 δισ. ευρώ). Φέτος όμως καταγράφεται το μεγαλύτερο πλεόνασμα όλων των εποχών σε α’ 5μηνο (1,8 δισ. ευρώ), καθώς λιγότεροι Ελληνες ταξίδεψαν στο εξωτερικό κι έτσι έμεινε χρήμα στη χώρα.
Με την έναρξη της τουριστικής περιόδου, όμως, τον Ιούνιο καταγράφεται και ρεκόρ επισκεπτών: έφτασαν και ξεπέρασαν τα 3,4 εκατ. αφίξεις σε ένα μήνα, που ήταν το προηγούμενο ρεκόρ τον αντίστοιχο μήνα του 2019. Για το β’ εξάμηνο στο υπουργείο Οικονομικών έχουν ενδείξεις πως η δυναμική συνεχίστηκε τον Ιούλιο, αλλά και ελπίδες για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, με προκρατήσεις και πληρότητες έως 80% μέχρι τον Σεπτέμβριο – και αργότερα ακόμη.
Το δεύτερο στοιχείο που προκαλεί χαμόγελα στην Καραγεώργη Σερβίας είναι η υψηλή εισπραξιμότητα εσόδων, με όλο και περισσότερους πολίτες να καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους: ήδη τα νοικοκυριά προκατέβαλλαν:
■ Το 50% του φόρου εισοδήματος προτού καν λήξει η διορία πληρωμής του φόρου. Από τα 2,3 δισ. που έχουν βεβαιωθεί να πληρωθούν ως πρόσθετος φόρους, πληρώθηκαν ήδη 1,1 δισ., αν και η πληρωμή της α’ δόσης λήγει 31 Αυγούστου – και παρότι θα είχαν και επιπλέον 6 δόσεις μέχρι τον Φεβρουάριο!
■ Σχεδόν το 30% της Επιστρεπτέας Προκαταβολής ή 902 εκατ. από τα συνολικά 3 δισ. εξοφλήθηκαν μια κι έξω τον Ιούλιο, αντί με 96 δόσεις μέχρι το 2030!
■ Πάνω από 50% του ΕΝΦΙΑ εξοφλήθηκε ήδη (1,2 από τα 2,269 δισ.), ενώ απομένουν ακόμη 7 από τις 10 δόσεις.
Ολα αυτά συντελούνται ενώ η χώρα ετοιμάζεται να βγει στις 20 Αυγούστου από το καθεστώς αυστηρής επιτήρησης, στο οποίο πέρασε το 2018, μετά τη σχεδόν 10ετή μνημονιακή περιπέτεια. Στο γραφείο του υπουργού Οικονομικών έφτασε προ ημερών μια επιστολή από την Κομισιόν, με την οποία ο αντιπρόεδρος Ντομπρόβσκις και ο επίτροπος Τζεντιλόνι ενημερώνουν τον κ. Χρήστο Σταϊκούρα για την έξοδο αυτή και επιπλέον εξαίρουν την επιτυχία της Ελλάδας να αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις, ιδίως τα τελευταία χρόνια με τις πρωτοφανείς δυσκολίες: πανδημία, παγκόσμια ύφεση, πόλεμο, ενεργειακή κρίση και έκρηξη ακρίβειας διεθνώς.
Τα «σίγουρα» μέτρα
Με την κυβέρνηση να έχει εφαρμόσει ένα πολύ ισχυρό πρόγραμμα στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ίσως το μεγαλύτερο στην Ε.Ε. ως ποσοστό του ΑΕΠ, η μεγάλη πρόκληση είναι το πώς αυτή η πολιτική ενισχύσεων θα συνεχιστεί, καθώς οι ανάγκες παραμένουν όσο οι διεθνείς συνθήκες δεν βελτιώνονται σοβαρά. Στην κυβέρνηση έχουν θέσει τις μεγάλες προτεραιότητες για το επόμενο διάστημα και στο λεγόμενο «βασικό» πακέτο της ΔΕΘ περιλαμβάνονται κυρίως τρία μέτρα για το 2022:
Επιδότηση ρεύματος: οι αυξήσεις στους λογαριασμούς έχουν φτάσει στο 70% και δεν υπάρχει νοικοκυριό ή επιχείρηση που δεν πλήττεται. Απόφαση της κυβέρνησης είναι η επιδότηση να συνεχίζεται μέχρι νεωτέρας κάθε μήνα, με άγνωστο ορίζοντα και για όσο αντέχει ο Προϋπολογισμός.
Στήριξη των ευάλωτων: Από Σεπτέμβριο αναμένονται ανατιμήσεις στα ράφια των σούπερ μάρκετ, χωρίς να αποκλείεται να εμφανιστούν και οι πρώτες ελλείψεις. Σχεδιάζονται ευέλικτα αλλά στοχευμένα μέτρα (π.χ. επιταγή ακρίβειας) για να πάρουν ανάσα όσοι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Επιδότηση θέρμανσης: Στην κυβέρνηση ευελπιστούν ότι ο χειμώνας φέτος θα είναι πιο ήπιος από τον βαρύ που έζησε πέρυσι η Ελλάδα, αλλά και σίγουρα πιο ήπιος από εκείνον που θα ζήσει η Ευρώπη. Με το σκεπτικό αυτό σχεδιάζει διεύρυνση του αριθμού των δικαιούχων ώστε να καλύπτει καλύτερα τη μεσαία τάξη αλλά και όσους δεν χρησιμοποιούν μόνο το επιδοτούμενο ρεύμα για να ζεσταθούν.
Πολλά επίσης θα εξαρτηθούν από τις τιμές φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν ξεπεράσει τα επίπεδα ρεκόρ που είχαν σκαρφαλώσει τον Μάρτιο όταν ξέσπασε ο πόλεμος (200+ ευρώ ακατέβατα μισό μήνα τώρα, 100% πάνω από το προηγούμενο τρίμηνο και 800% από πέρυσι). Ουδείς μπορεί να προβλέψει τι μπορεί να συμβεί τον επόμενο μήνα, ίσως και την επόμενη εβδομάδα, έτσι όπως εξελίσσεται το διεθνές περιβάλλον. Σε ένα σενάριο πάντως που η διεθνής τιμή πέσει ξανά στα 100 ευρώ όπως την άνοιξη, τότε κερδίζουν έδαφος για το 2022: Πρώτον, μία νέα επιδότηση καυσίμων, το Fuel Pass 3. Η συνέχισή της δεν θεωρείται πρώτης προτεραιότητας στη φάση αυτή, εκτός αν ανέβουν ξαφνικά προς τα 2,5 ευρώ και πάνω οι τιμές βενζίνης πανελλαδικά. Στο ντίζελ κίνησης όμως θα συνεχιστεί η επιδότηση.
Και δεύτερον, ένα εφάπαξ βοήθημα σε συνταξιούχους, έναντι των αξιώσεων για αναδρομικά, καθώς η νέα απόφαση του ΣτΕ δεν προβλέπει πλήρη ικανοποίηση όσων δεν προσέφυγαν, κάτι που θα κόστιζε ενδεχομένως και πάνω από 1,2 ή 1,5 δισ. ευρώ επιπλέον στο Δημόσιο. Στην κυβέρνηση θέλουν να αποζημιώσουν όσους περισσότερους, εφόσον όμως εξοικονομηθεί ποσό που να ξεπερνά τα 400-500 εκατ. ευρώ.
Σημειωτέον ότι για το 2023, ο πρωθυπουργός σχεδιάζει να εξαγγείλει μία σειρά μέτρων, όπως το τέλος της Εισφοράς Αλληλεγγύης για όλους, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, αυξήσεις στις συντάξεις κατά 6%-6,5% τουλάχιστον από την αρχή της χρονιάς, νέα (μεγαλύτερη) αύξηση του κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να προσεγγίσει ή και να φτάσει τα 800 ευρώ, αλλά και μείωση ασφαλιστικών εισφορών και έμμεσες αυξήσεις για υπαλλήλους στο Δημόσιο που ασφαλίζονται στο Ταμείο Πρόνοιας – ΤΠΔΥ, με κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% που επιβλήθηκε στους μισθούς τους το 2011.
Ορια και κίνδυνοι
Τα ευνοϊκά σενάρια και η λήψη θετικών μέτρων στήριξης της κοινωνίας είναι η μία πλευρά. Αλλά η κυβέρνηση θέλει να κρατά εφόδια και εφεδρείες, γιατί η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις, για την εξέλιξη των οποίων ουδείς έχει την παραμικρή βεβαιότητα, ούτε επιτρέπεται ένα κλίμα ανέμελης αισιοδοξίας. Τουναντίον, η κατάσταση μπορεί εύκολα να γίνει ιδιαίτερα πιεστική. Οι μεγάλες απειλές είναι οι εξής:
1 Ενεργειακή κρίση: η τιμή Φυσικού Αερίου στην Ευρώπη παραμένει καρφωμένη στα 200 ευρώ η θερινή μεγαβατώρα (ρεκόρ όλων των εποχών) και δεν πέφτει. Επακόλουθο είναι και η χονδρική του ρεύματος στη χώρα μας να έχει σκαλώσει στα 400 ευρώ. Και άρα τον Σεπτέμβριο είναι αμφίβολο αν θα επαρκούν 1,1 δισ., που δόθηκαν τον Αύγουστο, για πληρωμή λογαριασμών νοικοκυριών και επιδότηση.
2 Ακρίβεια: ο υψηλός πληθωρισμός (12% στην Ελλάδα, 9% στην Ευρωζώνη) αυξάνει τις ανάγκες για μέτρα στήριξης, απειλεί να εξαντλήσει όμως και τις αντοχές των νοικοκυριών να πληρώνουν φόρους. Μήνας-βαρόμετρο θεωρείται ο Σεπτέμβριος, για να φανούν οι δυνατότητες των νοικοκυριών μόλις επιστρέψουν από διακοπές. Απαιτούνται κρατικές εισπράξεις 5,5 δισ. ευρώ, καθώς είναι από τους μήνες με τις υψηλότερες «συγκομιδές» εσόδων τη φετινή χρονιά. Οκτώβριο και Νοέμβριο προϋπολογίζονται 4,5-4,8 δισ, ενώ τον Δεκέμβριο ο πήχης των εισπράξεων ψηλώνει στα 5,4 δισ. και στο Γενικό Λογιστήριο δεν κρύβουν την αγωνία τους για την έκβαση των εσόδων.
3 Επιτόκια σοκ: αν και το Ελληνικό Δημόσιο δεν χρειάζεται να δανειστεί όπως άλλες χώρες, καθώς διατηρεί αποθέματα 40 δισ. ευρώ, η κυβέρνηση πρέπει να σκεφτεί κάθε κίνηση που επηρεάζει τα επιτόκια στα δάνεια νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Από 21 Ιουλίου, Κριστίν Λαγκάρντ και ΕΚΤ κήρυξαν «πόλεμο» στον πληθωρισμό, με αύξηση 0,5% στο παρεμβατικό επιτόκιο (αντί 0,25% που πολλοί προέβλεπαν). Αυτομάτως τα ελληνικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις επιβαρύνονται 700 εκατ. ευρώ τον χρόνο, αλλά αν επαληθευτούν προβλέψεις για περαιτέρω αύξηση 0,5%-1,5% ως τις αρχές του 2023, η ετήσια επιβάρυνση εκτινάσσεται κατά 1,5 έως 3 δισ. ευρώ.
4 Διεθνής ύφεση: ενώ η Ευρώπη μαστίζεται από ενεργειακή κρίση, οι ΗΠΑ βουλιάζουν (και επισήμως πλέον) σε ύφεση για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο, με πρωτοφανή (διψήφιο) πληθωρισμό και απανωτές αυξήσεις επιτοκίων, απειλώντας να φρενάρει (ως η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη) ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.
Για να κρατήσει δημοσιονομικό χώρο για μόνιμες φοροελαφρύνσεις το 2023, η κυβέρνηση αναγκάζεται να βάλει και φρένο στα έκτακτα επιδόματα το 2022. Επιπλέον, η χώρα βγαίνει από τη σκληρή εποπτεία, είναι όμως η μόνη στην Ευρώπη κάτω από τη λεγόμενη επενδυτική βαθμίδα. Υπό το άγρυπνο βλέμα των οίκων αξιολόγησης, ο Προϋπολογισμός πρέπει να παραμένει διαρκώς εντός στόχων, για να ανέβει και η Ελλάδα το σκαλί που τη χωρίζει από το βάθρο της κατηγορίας «Α».
