Πριν ακόμα εξαγοράσει το Twitter και απολύσει όσους δεν ήταν διατεθειμένοι να δουλεύουν νύχτα-μέρα, ο Elon Musk είχε παραδεχθεί ότι δεν είναι εύκολο να δουλεύει κανείς για εκείνον. «Υπάρχουν πιο εύκολα μέρη να δουλεύει κάποιος. Αλλά κανείς δεν άλλαξε τον κόσμο με 40 ώρες δουλειάς την εβδομάδα», έλεγε.
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Michael Leiter, ειδικό στις εργασιακές σχέσεις και καθηγητή του Acadia University στον Καναδά, ο ορισμός του εργασιομανή έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων, κυρίως γιατί οι ώρες που κάποιος πρέπει να δουλεύει για να θεωρείται εθισμένος στη δουλειά του έχουν αυξηθεί.
Το 1971, όταν γράφτηκε για πρώτη φορά ο ορισμός της εργασιομανίας, όποιος δούλευε περισσότερες από 50 ώρες την εβδομάδα, αντιμετώπιζε υψηλό ρίσκο εθισμού.
Όμως, τα επόμενα χρόνια, οι επιστήμονες αναγνώρισαν ότι στη σημερινή αγορά εργασίας, είναι πολύ εύκολο να ξεπεράσει κανείς αυτό το όριο.
Έτσι, οι επόμενοι ορισμοί απέφυγαν να θέσουν ένα συγκεκριμένο όριο ωρών εργασίας και απλά περιέγραψαν τους εργασιομανείς ως εκείνους «που πάντα επενδύουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια στη δουλειά τους από ό,τι απαιτείται».
Όμως, όπως λέει στην El Pais ο Leiter, ο χαρακτηρισμός κάποιου ως εργασιομανή είναι μια σύνθετη υπόθεση, εν μέρει γιατί εξαρτάται από το ποιος κάνει τον χαρακτηρισμό αυτό.
Για παράδειγμα, οι συνάδελφοί του μπορεί να χαρακτηρίσουν κάποιον εργασιομανή γιατί δουλεύει πολύ και τους κάνει να φαίνονται κακοί στη δουλειά τους. Ή ένας σύντροφος μπορεί να χαρακτηρίσει κάποιον εργασιομανή γιατί δουλεύει αντί να αφιερώνει χρόνο στο σπίτι ή στα παιδιά του. Και μετά, υπάρχουν και εκείνοι που χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους ως εργασιομανείς και επαίρονται ότι είναι αναγκαίοι στην εταιρεία τους.
Για να χαρακτηριστεί κάποιος ως εργασιομανής, η στάση του απέναντι στη δουλειά μπορεί να είναι ακόμα πιο σημαντική και από τις ώρες που δουλεύει.
Οι σύγχρονοι ορισμοί μιλούν για ένα εμμονικό μοτίβο όπου κάποιος επενδύει πολλά στη δουλειά του, δουλεύοντας πολύ περισσότερες ώρες από ό,τι προσδοκάται από εκείνον.
Ο Leiter συμφωνεί πως ο χαρακτηρισμός της εργασιομανίας δεν έχει να κάνει απλά με έναν αριθμό ωρών δουλειάς, καθώς τα πάντα εξαρτώνται από τις συνθήκες: Ένας νέος επαγγελματίας χωρίς πολλές οικογενειακές υποχρεώσεις μπορεί να αφιερώσει πολλές ώρες για να μάθει μια δουλειά και να βάλει τις βάσεις της καριέρας του. Αλλά όταν κάποιος που έχει μια πορεία και εγγυημένο επαγγελματικό μέλλον συνεχίζει να δουλεύει ασταμάτητα, τότε είναι σημαντικό να διερευνηθούν τα κίνητρά του.
Ο εθισμός
Ο καθηγητής Nestor Braidot, που είναι ειδικός στη νευροεπιστήμη, εξηγεί στην El Pais ότι η δουλειά μπορεί να επιδρά σε κάποιους με τρόπο παρόμοιο των ναρκωτικών.
«Όταν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου ενεργοποιείται, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση επαγγελματιών που πηγαίνουν από τη μία επιτυχία στην άλλη, λειτουργεί με τρόπο παρόμοιο (αν και όχι ίδιο) με τα κοινά ναρκωτικά. Εάν ένα άτομο ‘ζει στο γραφείο’ για να ευχαριστήσει τους προϊσταμένους του, μακροπρόθεσμα κινδυνεύει από το σύνδρομο της επαγγελματικής εξάντλησης (burnout), το οποίο σχετίζεται με έναν εγκέφαλο ο οποίος στερείται ενέργειας, εξαντλείται», σημειώνει.
Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 8% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού είναι εθισμένο στη δουλειά. Μεγάλη νορβηγική έρευνα διαπίστωσε ότι δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα φύλα, τις κοινωνικές τάξεις, την οικογενειακά κατάσταση. Ο μόνος παράγοντας που μπορεί να έχει μία επίδραση είναι η ηλικία, καθώς διαπιστώθηκε ότι οι νεαρότεροι ενήλικες εμφανίζουν συχνότερα ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που τους φέρνουν κοντά στον εθισμό στη δουλειά.
Το τεστ
Ένας τρόπος να διαπιστώσει κανείς εάν είναι εργασιομανής είναι να εφαρμόσει το Bergen Work Addiction Scale, που αναπτύχθηκε το 2014 από επιστήμονες του University of Bergen.
Αρκεί να δώσει απαντήσεις από το 1 έως το 5 (όπου το 1 σημαίνει «ποτέ» και το 5 «πάντα»), στις παρακάτω ερωτήσεις:
· Σκέφτεσαι πώς μπορείς να εξοικονομήσεις περισσότερο χρόνο για να δουλεύεις;
· Ξοδεύεις στη δουλειά πολύ περισσότερο χρόνο από ό,τι σκόπευες αρχικά;
· Δουλεύεις για να μειώσεις το αίσθημα της ενοχής, του άγχους, της κατάθλιψης;
· Σου έχουν πει οι συνάδελφοί σου να μειώσεις τη δουλειά αλλά εσύ δεν τους ακούς;
· Αγχώνεσαι όταν δεν μπορείς να δουλέψεις;
· Βάζεις τα χόμπι, τη διασκέδαση και την άσκηση σε δεύτερη μοίρα λόγω της δουλειάς σου;
Όποιος απαντά «πάντα» ή «συχνά» (4 ή 5) σε τουλάχιστον 4 ερωτήσεις, ίσως να είναι εργασιομανής.
