Δισεκατομμύρια ευρώ «μαύρου» χρήματος έφτασαν στο χείλος του ξεπλύματος μέσα στο 2024, προτού οι διωκτικές και φορολογικές αρχές προλάβουν -κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή- να ανακόψουν τη ροή τους προς το σύστημα. Η ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και η ενεργοποίηση των νέων εργαλείων του ποινικού οπλοστασίου κατά της φοροδιαφυγής απέδωσαν ένα σημαντικό πλήγμα σε όσους επιχειρούν να κρύψουν τεράστια ποσά από το κράτος και να τα νομιμοποιήσουν μέσω περίπλοκων διαδρομών.
Η στρατηγική έχει αλλάξει ριζικά. Στο στόχαστρο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες μπαίνουν πλέον ακόμη και οι περιπτώσεις απλής φοροδιαφυγής, καθώς ενεργοποιούνται οι διατάξεις περί «βασικών αδικημάτων» που ανοίγουν τον δρόμο για διώξεις για ξέπλυμα χρήματος, άρση τραπεζικών απορρήτων και δέσμευση περιουσιών. Με βάση το νέο αυστηροποιημένο πλαίσιο, κάθε απόπειρα φοροαποφυγής που φέρει τα χαρακτηριστικά της δόλιας συμπεριφοράς -είτε αφορά αδήλωτα εισοδήματα, είτε εικονικές δαπάνες, είτε ανακριβή απόδοση ΦΠΑ– μπορεί πλέον να χαρακτηριστεί ως «βασικό αδίκημα» που νομιμοποιεί τη δίωξη για ξέπλυμα χρήματος, την άρση κάθε απορρήτου και τη δέσμευση λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων.
Χιλιάδες έλεγχοι
Στο μικροσκόπιο των Αρχών μπήκαν μέσα στο 2024 συνολικά 1.286 υποθέσεις, τις οποίες ο φοροελεγκτικός μηχανισμός της ΑΑΔΕ διαβίβασε στην Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Από αυτές, οι 376 αφορούσαν περιπτώσεις βεβαιωμένης φοροδιαφυγής και κρίθηκαν αρκετά σοβαρές ώστε να ανοίξει για τις εμπλεκόμενες περιπτώσεις και ο φάκελος του «ξεπλύματος μαύρου χρήματος». Οι υπόλοιπες 910 σχετίζονται με οφειλές άνω των 50.000 ευρώ προς το Δημόσιο, οι οποίες ελέγχονται εξονυχιστικά για να διαπιστωθεί αν προκύπτει δόλος ή προσπάθεια απόκρυψης περιουσιακών στοιχείων. Το συνολικό ποσό που καταλογίστηκε στις παραπάνω υποθέσεις αγγίζει το 1,7 δισ. ευρώ. Την ίδια περίοδο, 910 ακόμα υποθέσεις φορολογουμένων με χρέη άνω των 50.000 ευρώ απεστάλησαν από την ΑΑΔΕ στην Αρχή Ξεπλύματος, καθώς οι εν λόγω περιπτώσεις -αν και δεν σχετίζονται με άμεση φοροδιαφυγή– παρουσιάζουν ενδείξεις αθέμιτης συσσώρευσης και απόκρυψης οφειλών. Οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές των προσώπων αυτών ξεπερνούν το 1,2 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της αμφίδρομης συνεργασίας, η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων επέστρεψε πίσω στην ΑΑΔΕ 355 υποθέσεις που είχε ερευνήσει για «μαύρο» χρήμα, ζητώντας να ελεγχθούν εκ νέου.
Ο νόμος
Η νομοθετική αλλαγή-τομή που έφερε ο νόμος 4816/2021 άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο νόμος προσδιόρισε με σαφήνεια ότι φορολογικά αδικήματα που τελούνται με πρόθεση δεν είναι πλέον απλές διοικητικές παραβάσεις, αλλά ποινικά διώξιμες πράξεις που υπάγονται στον νόμο για το ξέπλυμα (ν.4557/2018). Ουσιαστικά, δεν απαιτείται πλέον η απόδειξη οργανωμένου κυκλώματος ή εγκληματικής οργάνωσης, αρκεί να υφίσταται δόλος και σοβαρή φορολογική ζημία.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι:
■ Οποιος δεν υποβάλλει φορολογική δήλωση ή υποβάλλει εσκεμμένα ανακριβή στοιχεία,
■ Οποιος αποκρύπτει εισοδήματα ή ακίνητα ακόμα και μέσω «τεχνικών» καταγραφής εικονικών δαπανών,
■ Οποιος δεν αποδίδει ΦΠΑ ή φόρο εισοδήματος ενώ έχει σχετική υποχρέωση,
■ Οποιος χρησιμοποιεί συμψηφισμούς ή ζητά επιστροφές με ψευδή παραστατικά, …εκτίθεται πλέον σε ποινική δίωξη για ξέπλυμα με όλες τις επακόλουθες συνέπειες: δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών, πάγωμα περιουσιακών στοιχείων, αυτόματη άρση απορρήτου και σε ακραίες περιπτώσεις πλειστηριασμό περιουσίας.
Οι ελεγκτικές ομάδες έχουν πλέον καθορίσει συγκεκριμένες κατηγορίες υψηλού κινδύνου, που αποτελούν και την «πρώτη γραμμή» των ελέγχων. Στην πράξη πρόκειται για:
■ Μεγαλοοφειλέτες του Δημοσίου με ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 50.000 ευρώ.
■ Ελεύθερους επαγγελματίες και επιχειρήσεις με λογιστικά βιβλία που εμφανίζουν υπερβολικά έξοδα ή συνεχείς επιστροφές ΦΠΑ.
■ Φορολογούμενους που δεν έχουν υποβάλει δηλώσεις για εισοδήματα ή ΕΝΦΙΑ τα τελευταία χρόνια.
■ Κατόχους αδήλωτων ακινήτων ή εισοδημάτων από ενοίκια, πλατφόρμες τύπου Airbnb και βραχυχρόνιες μισθώσεις.
■ Πλοιοκτήτες και ναυτιλιακές εταιρείες με εκκρεμότητες στον ειδικό φόρο πλοίων.
■ Νομικά πρόσωπα που εμπλέκονται -έστω και μερικώς- σε κυκλώματα εικονικών τιμολογίων.
