Το 2020, η διευθύντρια του αμερικανικού Πολικού Ινστιτούτου, Rebecca Pincus, έγραφε ότι «η Βόρεια Θαλάσσια Οδός και το Βορειοδυτικό Πέρασμα θα μπορούσαν να καταστούν οικονομικά βιώσιμες έως το 2023, εκτρέποντας ενδεχομένως την κυκλοφορία από τη Διώρυγα του Σουέζ».
Σχεδόν πέντε χρόνια μετά, ο κόσμος δεν είναι ακόμα εκεί. Αλλά με το 2024 να έχει αναδειχθεί στο πιο θερμό έτος της ιστορίας και την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας να εξελίσσεται σε αναπόδραστο γεγονός, η προσβασιμότητα των δύο αυτών κρίσιμων οδών (της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού και του Βορειοδυτικού Περάσματος) αναμένεται να επεκταθεί χωρικά και χρονικά, αλλάζοντας τα μέχρι τώρα δεδομένα στο παγκόσμιο εμπόριο.
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός (Northern Sea Route, NSR) κινείται κατά μήκος των ρωσικών συνόρων και μειώνει κατά 9.000 χιλιόμετρα το ταξίδι μεταξύ Ανατολικής Ασίας και Ευρώπης, ρίχνοντας δυνητικά τον χρόνο ταξιδιού περίπου κατά δύο εβδομάδες, γεγονός που εξοικονομεί καύσιμα και μειώνει τις συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις του ταξιδιού.
Το Βορειοδυτικό Πέρασμα (Northwest Passage, NWP) εκτείνεται κατά μήκος των καναδικών συνόρων και μειώνει επίσης σημαντικά τον χρόνο ταξιδιού από τη Βόρεια Αμερική προς τον Βερίγγειο Πορθμό.
«Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός μπορεί να είναι εντελώς καθαρή από πάγους έως το 2030» γράφει η έκθεση της διεθνούς ασφαλιστικής ΑΧΑ, “Climate change’s impact on global shipping routes” που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2024.
«Ωστόσο, η προσβασιμότητα αυτών των αρκτικών οδών είναι εξαιρετικά μεταβλητή και εξαρτάται από την έκταση του λιωσίματος των πάγων, η οποία ποικίλλει εποχιακά και ετησίως» επισημαίνει η έκθεση.
Βόρεια Θαλάσσια Οδός: Arctic Express όλο τον χρόνο
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός εξελίσσεται σε ζωτικής σημασίας για τη Ρωσία (μετά τη μείωση των δυνατοτήτων στη Μαύρη Θάλασσα). Ο όγκος του εμπορίου που διέρχεται από αυτή αυξήθηκε κατά 755% μεταξύ 2014 και 2022 και η Ρωσία σχεδιάζει να τον δεκαπλασιάσει μέχρι το 2035.
Παράλληλ είναι κρίσιμης σημασίας και για την Ευρώπη, καθώς ένα πλοίο που ταξιδεύει μεταξύ Ευρώπης και Ανατολικής Ασίας χρειάζεται περίπου 30 ημέρες για να ολοκληρώσει το ταξίδι μέσω του Σουέζ, αλλά το ταξίδι αυτό μπορεί να μειωθεί σε 18 ημέρες μέσω της NSR.
Το 2023, η κινεζική εταιρεία NewNew Shipping Line έγινε πρωτοσέλιδο, εγκαινιάζοντας την πρώτη τακτική υπηρεσία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μέσω της NSR. Τέσσερα πλοία εξυπηρέτησαν τη διαδρομή, συνδέοντας το Qingdao στην Κίνα με την Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου.
Μετά από 7 ταξίδια το 2023 και πάνω από 12 το 2024, η NewNew Shipping Line ανακοίνωσε, τον Οκτώβριο του 2024, κοινοπραξία με τη Ρωσία για την κατασκευή πέντε πλοίων κατηγορίας Arc7.
Τα πλοία θα αναπτυχθούν στη διαδρομή Arctic Express που συνδέει τα κινεζικά λιμάνια της Σαγκάης και του Νίνγκμπο με την Αγία Πετρούπολη και το Αρχαγγέλσκ, με στόχο να ταξιδεύουν την ενδιάμεση περίοδο και τελικά και τους χειμερινούς μήνες.
Η Γροιλανδία και το «μυθικό» Βορειοδυτικό Πέρασμα
Το σταδιακό άνοιγμα του Βορειοδυτικού Περάσματος -λόγω του μικρότερου όγκου πάγου- επέτρεψε σε περισσότερα στρατιωτικά και εμπορικά πλοία να διασχίσουν ή να προσεγγίσουν τον Βόρειο Πόλο τα τελευταία χρόνια, γεγονός που θα μπορούσε να μειώσει τα ταξίδια τους κατά χιλιάδες μίλια.
«Με την υπερθέρμανση του πλανήτη να καθιστά το περίφημο Βορειοδυτικό Πέρασμα πλέον κάτι που είναι πραγματικό και με το ενδιαφέρον της Κίνας να γίνει μια παγκόσμια δύναμη, το ποιος κατέχει τον έλεγχο πέρα από τον Αρκτικό Κύκλο είναι κρίσιμο» δήλωσε στην USA Today o Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλος ασφαλείας και υπεύθυνος για τη Γροιλανδία στην πρώτη θητεία του Τραμπ, εξηγώντας την επιμονή του νέου Αμερικανού προέδρου να αποκτήσει τον έλεγχο της Γροιλανδίας.
Έρχεται και η Διαπολική Θαλάσσια Διαδρομή
«Ενώ αυτές οι διαδρομές (σ.σ. NSR και NWP) είναι ήδη ταχύτερες από τη διώρυγα του Σουέζ ή του Παναμά, το λιώσιμο των πάγων λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα ανοίξει μια ακόμη πιο αποτελεσματική Διαπολική θαλάσσια διαδρομή (Transpolar Sea Route, TSR) μέχρι τα μέσα του αιώνα. Αυτό αποτελεί μια μοναδική γεωστρατηγική ευκαιρία, για την οποία θα ανταγωνιστούν πολλά έθνη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συμμετάσχουν σε αυτόν τον ανταγωνισμό και να επιδιώξουν να αξιοποιήσουν τις οικονομικές δυνατότητες του διαπολικού εμπορίου» γράφει σε άρθρο του, τον Οκτώβριο του 2024, το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Georgetown.
«Μέχρι το 2040, η κλιματική αλλαγή θα ανοίξει μια τρίτη θαλάσσια εμπορική διαδρομή που θα ονομάζεται Διαπολική Θαλάσσια Διαδρομή (Transpolar Sea Route – TSR)» εκτιμά το Κέντρο Μελετών Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Georgetown.
Η διαδρομή αυτή θα εκτείνεται από τον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό έως τον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, διασχίζοντας τον Βόρειο Πόλο. Αντίθετα με τις NSR και NWP, η TSR δεν καλύπτεται – στο μεγαλύτερο μέρος- από αποκλειστικές οικονομικές ζώνες ή κυριαρχικά χωρικά ύδατα. Επιπλέον, η TSR είναι αναμφισβήτητα ταχύτερη. Ένα πλοίο που χρησιμοποιεί το TSR μπορεί να ταξιδέψει μέσω της Αρκτικής μία έως πέντε ημέρες ταχύτερα από ό,τι αν χρησιμοποιούσε το NSR, ενώ ένα πλοίο που συνήθως βασίζεται στη διώρυγα του Σουέζ θα μπορούσε να μειώσει έως και 41% το δρομολόγιό του.
Αν και η TSR δεν έχει ανοίξει ακόμη, καθώς η Αρκτική συνεχίζει να θερμαίνεται, ο Κεντρικός Αρκτικός Ωκεανός (CAO) θα μπορούσε να είναι πλεύσιμος από φορτηγά πλοία που σπάνε πάγο από το 2030. Μέχρι το 2045, τα μοντέλα μέτριας υπερθέρμανσης του πλανήτη προβλέπουν αρκετά χαμηλά επίπεδα πάγου στον CAO ώστε τα συνήθη φορτηγά πλοία να μπορούν να διεξάγουν εμπορική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
«Το εμπορικό κίνητρο για να πλεύσει κανείς προς τον Βορρά προέρχεται από την υπόσχεση για συντομότερο χρόνο ταξιδιού και σημαντική εξοικονόμηση καυσίμων» επισημαίνει η έκθεση της ΑΧΑ. «Ωστόσο, η διέλευση από αυτές τις αναδυόμενες διαδρομές θα συνεπάγεται υψηλότερο κόστος ασφάλισης, θα ενέχει περιβαλλοντικό κίνδυνο για την περιοχή της Αρκτικής και θα τοποθετεί τα σκάφη σε περιοχές όπου δεν θα υπάρχει υποστήριξη και αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης».
