«Το ρευστό είναι ο βασιλιάς. Και αυτός που το ελέγχει ο ηγεμόνας!». Αν και το γνωμικό είναι κλασικό, κρύβει μέσα του μια αλήθεια που στην εποχή του αυξημένου κόστους χρήματος και του υψηλού πληθωρισμού αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα και σημασία. Δεν είναι τυχαίο ότι από πέρυσι, όπως παρατηρούν στο «business stories» πολλά στελέχη της αγοράς από διάφορους κλάδους, έχουν ξεκινήσει με αργό αλλά σταθερό ρυθμό να διογκώνονται και πάλι οι μέρες πίστωσης που απαιτούν και τελικά επιτυγχάνουν από τους προμηθευτές τους εταιρείες ή αλυσίδες πατώντας στα παραθυράκια της υφιστάμενης νομοθεσίας. Αναγνωρίζοντας την αποτυχία της προηγούμενης προσπάθειας να ελεγχθεί η κατάσταση, καθώς πλέον γιγαντώνεται και συνιστά συστημικό παράγοντα κινδύνου για όλη την Ευρώπη, η Κομισιόν συζητά έναν νέο κανονισμό που αναμένεται να θέσει ακόμα πιο αυστηρά περιθώρια εξόφλησης βάζοντας ταβάνι τις 30 ημέρες οριζόντια. Φτάνει να συμφωνήσουν πρώτα απ’ όλα τα κράτη-μέλη, τα οποία βέβαια δέχονται αρκετές πιέσεις και πρέπει να αναλογιστούν τις διαφορετικές συνθήκες που αντιμετωπίζουν το καθένα.
Στη χώρα μας η πρακτική της πίστωσης-λάστιχο είναι η επικρατούσα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας ασφάλισης πιστώσεων Atradius, το 57% της συνολικής αξίας των πωλήσεων που γίνονται μεταξύ επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι με πίστωση, ποσοστό που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη (στην 1η θέση βρίσκεται η Ιταλία με 58%).
Ευτυχώς, το 63% (από 51% το 2022) της αξίας των πωλήσεων μεταξύ επιχειρήσεων καταβάλλεται εμπρόθεσμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν συμφωνηθεί πολύ ελαστικοί όροι πληρωμών, ειδικά αν ο προμηθευτής είναι επιχείρηση μικρού μεγέθους. Για παράδειγμα, στα σούπερ μάρκετ η πληρωμή των προμηθευτών κυμαίνεται από 60 έως 140 ημέρες. Στα ξενοδοχεία η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, φτάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις να αποπληρώνονται οι εμπορικές υποχρεώσεις μετά το πέρας της τουριστικής σεζόν!
Το ρίσκο, βέβαια, πότε επιβραβεύει και πότε καταδικάζει. Χαρακτηριστική περίπτωση που μεγεθύνει το στρεβλό του πράγματος υπήρξε το ηχηρό κανόνι της άλλοτε μεγαλύτερης αλυσίδας λιανικής Μαρινόπουλος. Οταν το 2016 κατατέθηκε στο δικαστήριο η αίτηση υπαγωγής της σε καθεστώς προστασίας έναντι των πιστωτών, αποκαλύφθηκε ότι το μεγαλύτερο μέρος των οφειλών της δεν ήταν προς τις τράπεζες, αλλά προς τους προμηθευτές της! Συγκεκριμένα, από τα συνολικά χρέη ύψους 1,32 δισ. ευρώ τα 722 εκατ. ήταν εμπορικές υποχρεώσεις.
Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό που σαφώς δεν δημιουργήθηκε σε μία νύχτα, αλλά μήνα τον μήνα, χρόνο τον χρόνο συσσωρεύτηκε. Ο πολυσέλιδος κατάλογος περιλάμβανε εταιρείες των οποίων οι απαιτήσεις από τη Μαρινόπουλος ξεπερνούσαν το 20% του συνολικού τζίρου τους!
Κάποιες εξ αυτών μάλιστα δεν τα κατάφεραν και έκλεισαν μετά το οριζόντιο κούρεμα 50% των χρεών. Αλλες έως σήμερα πασχίζουν να διατηρηθούν σε λειτουργία.
Και αυτό συνεχίζεται κανονικά σχεδόν σε όλους τους τομείς. Μια πιο δομημένη και ολοκληρωμένη εικόνα προσπάθησε να δώσει η «Κλαδική έρευνα στον κλάδο παραγωγής, διανομής και εμπορίας βασικών καταναλωτικών ειδών» που είχε δημοσιοποιήσει προ τριετίας η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Εκεί αναλύθηκαν δέκα διαφορετικές αγορές προϊόντων (αλλαντικά, αναψυκτικά, απορρυπαντικά, γιαούρτι, ζυμαρικά, καφές, όσπρια, φέτα, χαρτί, ψωμί για τοστ) που διατίθενται κυρίως μέσω των σούπερ μάρκετ. Μεταξύ άλλων εμφανίστηκαν ημέρες πίστωσης που ξεκινούσαν από 30 και έφταναν στις 180, ενώ πολλές επιχειρήσεις δέχονταν επιπρόσθετες εκπτώσεις για την «έγκαιρη αποπληρωμή» τους.
«Απόρροια της οικονομικής κρίσης ήταν η αύξηση του χρόνου αποπληρωμής, η συγκέντρωση στον κλάδο και η αύξηση της διαπραγματευτικής ισχύος των αλυσίδων σούπερ μάρκετ (τόσο λόγω αυξημένου μεριδίου όσο και λόγω της ανάγκης συμπίεσης των τιμών με περισσότερες προσφορές)», ανέφερε, μεταξύ άλλων, η Επιτροπή στο πόρισμά της, χωρίς ωστόσο να δέχεται ότι υπάρχει κάτι επιλήψιμο σε θέμα ανταγωνισμού.
Οι συνέπειες
Μόνο που η πρακτική αυτή έχει σημαντικές προεκτάσεις στην οικονομία αλλά και τεράστιο ρίσκο μιας μεγάλης βλάβης. Πρώτα απ’ όλα, δημιουργεί ασφυκτικό πρόβλημα στη ρευστότητα όλων των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτό έχει ως αλυσιδωτές επιπτώσεις τις καθυστερήσεις πληρωμής φόρων, πληρωμής δανείων, μισθών κ.ο.κ., που με τη σειρά τους δημιουργούν καθυστερήσεις πληρωμής στεγαστικών δανείων, καταναλωτικών δανείων και γενικά υποχρεώσεων. Ενα γαϊτανάκι όπου όλοι πλέον βρίσκονται αντιμέτωποι με τον «μουτζούρη» ελπίζοντας ότι κάποιοι θα τον αποφύγουν! Και ναι μεν πολλοί επιχειρηματίες εμφανίζονται διατεθειμένοι να αναλάβουν το ρίσκο κινούμενοι στα όρια, είτε χωρίς να υπολογίζουν τους άλλους είτε γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή, όμως το κράτος οφείλει να βάλει φρένο μέσα από ξεκάθαρους κανόνες στην αγορά, χωρίς παράθυρα και με αυτοματοποιημένο έλεγχο, ειδικά τώρα που υπάρχουν τα ψηφιακά εργαλεία για την τήρησή τους.
Υποτίθεται η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία επιχείρησαν να βάλουν ένα φρένο. Η υφιστάμενη Οδηγία 2011/7/Ε.Ε., που καλύπτει τις συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και επιχειρήσεων του κράτους, προβλέπει εξόφληση από δημόσιες αρχές σε 30 ημέρες ή σε 60 σε εξαιρετικές περιπτώσεις και σε 60 ημέρες από τις επιχειρήσεις, εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία που δεν θα αδικεί κατάφωρα τον πιστωτή. Στην ελληνική αγορά όμως θεωρούνται ικανοποιητικοί οι χρόνοι πληρωμής ακόμη και σε 140 ημέρες! Η εξόφληση στο όριο των 30 ημερών είναι τόσο σπάνια, λένε χαρακτηριστικά επιχειρηματικές πηγές, που θεωρείται πληρωμή μετρητοίς και παρέχεται επιπλέον έκπτωση 3%-5%.
Μάλιστα, όπως είναι γνωστό, στις καθυστερήσεις πληρωμών έχει χτιστεί στην Ελλάδα ένα μοναδικό στην Ευρώπη χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα με τις μεταχρονολογημένες επιταγές στο επίκεντρό του. Οι τράπεζες αποδέχονται την πρακτική των μεταχρονολογημένων επιταγών, ενώ παρέχεται και factoring για καθυστερούμενες εξοφλήσεις, παρότι ο νόμος τις απαγορεύει και τα δικαστήρια επιδικάζουν μεταχρονολογημένες επιταγές.
Ο υπό διαμόρφωση νέος κανονισμός
Η Κομισιόν, αναγνωρίζοντας την αποτυχία της Κοινοτικής Οδηγίας για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές, αποφάσισε να κάνει ένα μεγάλο βήμα με την πρόταση κανονισμού ο οποίος προορίζεται να κλείσει όλα τα παράθυρα για καθυστερήσεις που βλάπτουν τον ασθενέστερο κρίκο των συναλλαγών, μετατρέποντας τις μικρότερες επιχειρήσεις, χωρίς οι ίδιες να το θέλουν, σε παρόχους άτοκης χρηματοδότησης στις μεγάλες.
Η νέα πρόταση Κανονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει τρία βασικά στοιχεία, με το αξιοσημείωτο να είναι ότι προτείνεται να ισχύσει χωρίς εθνικές παραλλαγές, παρά μόνο αν το πλαίσιο σε μια χώρα-μέλος είναι αυστηρότερο από το κοινοτικό.
■ Τα τιμολόγια θα πρέπει να εξοφλούνται εντός 30 ημερών ανεξαρτήτως της κατηγορίας του προϊόντος. Σήμερα το όριο είναι 60 ημέρες, εκτός αν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά μεταξύ των συναλλασσομένων. Οριο 30 ημερών έχει θεσπιστεί μόνο για τα ευπαθή προϊόντα (νωπά λαχανικά, κρέατα κ.ά.).
■ Καταργείται η παράταση των προθεσμιών σε 60 ημέρες για τους δημόσιους φορείς που παρέχουν υγειονομική περίθαλψη (νοσοκομεία) και για τις δημόσιες αρχές που ασκούν οικονομικές δραστηριότητες βιομηχανικού ή εμπορικού χαρακτήρα ως δημόσια επιχείρηση. Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγες ημέρες η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι παραπέμπει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ε.Ε. λόγω των καθυστερήσεων στις πληρωμές των προμηθευτών από τα δημόσια νοσοκομεία, πολιτικά και στρατιωτικά. Η σχετική μάλιστα διαδικασία της παραπομπής είχε ξεκινήσει από το 2019.
■ Οι τόκοι υπερημερίας καταβάλλονται αυτόματα και υποχρεωτικά μέχρι την εξόφληση της οφειλής. Μάλιστα ο πιστωτής δεν μπορεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του να απαιτήσει τόκο υπερημερίας.
Το επιτόκιο υπερημερίας είναι κατά 8% υψηλότερο από τα επιτόκια αναφοράς της ΕΚΤ.
«Για τους οφειλέτες, η καθυστέρηση πληρωμής είναι μια ελκυστική μορφή χρηματοδότησης που δεν κοστίζει τίποτα στον οφειλέτη, αλλά έχει κόστος για τον πιστωτή», αναφέρει χαρακτηριστικά η Κομισιόν στην έκθεση επιπτώσεων που συνοδεύει την πρόταση Κανονισμού με στόχο τον περιορισμό των καθυστερήσεων στις πληρωμές.
Επανάσταση
Για τις ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις η εφαρμογή αυτού του σχεδίου αναμένεται να φέρει μια επανάσταση, αφού στην Ελλάδα δημόσιος και ιδιωτικός τομέας έχει ξεχειλώσει πέρα από κάθε αποδεκτό όριο τους χρόνους πληρωμής. Πρόσφατα η χώρα παραπέμφθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τις καθυστερήσεις στις πληρωμές από το Δημόσιο.
«Συμφωνούμε με τους πιο αυστηρούς όρους στους χρόνους πληρωμών, όπως επίσης και με την αυστηρότητα στην εφαρμογή τους. Την ίδια στιγμή όμως χρειαζόμαστε και κάποια ευελιξία ώστε να αποτραπούν φαινόμενα ολιγοπωλίων και αποκλεισμών στην αγορά. Για παράδειγμα, αν πούμε ότι το περιθώριο των 30 ημερών ισχύσει για μια μικρή εταιρεία που κατασκευάζει κάλτσες ή εσώρουχα, δυστυχώς τα προϊόντα της δεν πρόκειται να βρουν θέση στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Γιατί; Διότι αυτά τα προϊόντα μπορεί να μείνουν απούλητα τρεις και τέσσερις μήνες. Το σούπερ μάρκετ ουσιαστικά θα πρέπει να προπληρώσει εντός του διαστήματος των 30 ημερών. Οπότε στο τέλος αντί να πάρει το ρίσκο θα προτιμήσει απλά να μην τα πάρει. Ετσι, λοιπόν, αντί να ωφελήσουμε τη μικρή επιχείρηση, θα την επιβαρύνουμε γιατί δεν θα μπορεί να βρει τον χώρο για να αναπτυχθεί. Αρα θέλουμε έναν Κανονισμό που μπορεί να εφαρμοστεί με ταχύτητα, θα είναι πιο αυστηρός, αλλά και συνάμα πιο ευέλικτος ώστε να μπορούμε να αξιολογήσουμε κάποιες περιπτώσεις και να τις περιγράψουμε στις νομοθετικές διατάξεις συγκεκριμένα», διευκρινίζει.
«Αν ο νέος κανονισμός επέβαλε οριζόντια το περιθώριο των 30 ημερών, ένα μεγάλο ποσοστό των προϊόντων θα έφευγε από τα ράφια», λέει από την πλευρά του ο γενικός διευθυντής της Ενωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος Απόστολος Πεταλάς, και συμπληρώνει: «Δεν μπορεί το σούπερ μάρκετ να παίρνει προϊόντα που κινούνται πολύ αργά, να τα βάζει στο ράφι, να τα προπληρώνει και τελικά να εισπράττει μετά από 100 και 150 ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τα χρηματοδοτεί – και μην ξεχνάτε ότι η λιανική είναι ένας εξαιρετικά δύσκολος κλάδος με ιδιαίτερα μικρά περιθώρια κέρδους που η παραμικρή αλλαγή κοστίζει. Στο τέλος το σούπερ μάρκετ θα ζητήσει μεγαλύτερη έκπτωση από τον προμηθευτή και ο παραγωγός δεν θα βγαίνει οικονομικά».
Υπολογίζεται πάντως ότι στην περίπτωση οριζόντιας και άμεσης ενεργοποίησης του περιθωρίου των 30 ημερών οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ της χώρας θα βρεθούν αντιμέτωπες με ένα τεράστιο χρηματοδοτικό κενό ύψους 2 δισ. ευρώ! «Σε κάθε περίπτωση, παρακολουθούμε από κοντά όσα συζητούνται και θα υποστηρίξουμε ό,τι συμφωνηθεί. Πρέπει όμως αυτό που θα συμφωνηθεί να αντιμετωπίζει όλες τις διαστάσεις του φαινομένου και όχι απλώς τις ημέρες αποπληρωμής των τιμολογίων», λέει ο κ. Πεταλάς.
