Στις 14/2/2020 γράψαμε ένα άρθρο με τίτλο «Γνωστά και (κυρίως…) άγνωστα ελληνικά συγκροτήματα του ‘60». Το βιβλίο του Νίκου Σάρρου «Τα ελληνικά μουσικά συγκροτήματα των sixties. Ένα φωτογραφικό λεύκωμα» ήταν η βασική πηγή μας.
Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «όγδοο» η δεύτερη έκδοση του παραπάνω βιβλίου, η οποία είναι αναθεωρημένη. Σ’ αυτήν διορθώθηκαν κάποια μη ακριβή στοιχεία που υπήρχαν στην πρώτη (όσο προχωρά και εμβαθύνει η έρευνα, τόσο προχωρά η γνώση), ενώ προστέθηκαν νέα στοιχεία για συγκροτήματα που υπήρχαν και στην πρώτη έκδοση του βιβλίου, όπως επίσης και νέα συγκροτήματα που δεν υπήρχαν σε αυτή.
Καινοτομία και πρωτοτυπία του βιβλίου είναι το γεγονός ότι οι αναγνώστες σκανάροντας με το κινητό τηλέφωνό τους κώδικες QR στις σελίδες των συγκροτημάτων μπορούν να ακούσουν χαρακτηριστικά δείγματα της δουλειάς δεκάδων μουσικών γκρουπ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμμετοχή σπουδαίων συνθετών, μουσικών και τραγουδιστών που έκαναν σόλο καριέρα τα επόμενα χρόνια μέχρι σήμερα σε κάποια από τα συγκροτήματα αυτά. Είχαμε αναφερθεί σε μερικούς στο άρθρο της 14/2/2020, τώρα θα κάνουμε μνεία και σε άλλους/άλλες χωρίς ίσως να αποφύγουμε κάποιες επαναλήψεις. Να ευχαριστήσουμε θερμά τον συγγραφέα του βιβλίου κύριο Νίκο Σάρρο που είχε την ευγενή καλοσύνη να μας επισημάνει κάποια άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία και να μας δώσει και μερικές πληροφορίες που δεν υπάρχουν στα «Ελληνικά μουσικά συγκροτήματα των sixties».
Ο Γιώργος Νταλάρας κιθαρίστας των «Crummy Ones», ο Νίκος Καρβέλας ντράμερ των «Lovely Kids»,ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Λίνος Κόκοτος και άλλα άγνωστα στοιχεία.
Για τον Γιώργο Νταλάρα μπορεί να βρει κανείς σχεδόν τα πάντα στο διαδίκτυο. Και γράφουμε «σχεδόν» γιατί είναι μάλλον άγνωστο ότι υπήρξε μέλος ενός μουσικού συγκροτήματος με ξένο ρεπερτόριο τη δεκαετία του ’60. Πρόκειται για τους «Crummy Ones». Το γκρουπ ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 1966 από τον κιθαρίστα Νίκο Τραπέλα για εμφανίσεις στο club «Les amis» στην Ηλιούπολη. Ο Τραπέλας στελέχωσε το συγκρότημα με τον ντράμερ Θόδωρο Μαργαρίτη και τον τραγουδιστή Νίκο Ρούσση. Τελευταίος προστέθηκε ο Γιώργος Νταλάρας ως κιθαρίστας. Ο Τραπέλας τον είχε γνωρίσει και ξεχωρίσει από τις εμφανίσεις του λίγο καιρό πριν στο εστιατόριο «Bavaria» στη Βάρκιζα.
Με ρεπερτόριο από ξένες επιτυχίες της εποχής, οι «Crummy Ones» κράτησαν το πρόγραμμα του «Les amis» νεοσύστατου τότε όλο το καλοκαίρι. Μάλιστα στο πρόγραμμα υπήρχαν διαλείμματα με λάτιν τραγούδια που ερμήνευε ο Νταλάρας παίζοντας ακουστική κιθάρα. Τον Σεπτέμβριο του 1966 το γκρουπ ξεκίνησε εμφανίσεις στο ««Les Αmai» της Λεωφόρου Βουλιαγμένης αλλά η μετακίνηση του ντράμερ Μαργαρίτη στους «Giordanelli e Suoi Amici» και η ενασχόληση του Γιώργου Νταλάρα με το ελληνικό τραγούδι (στις 5/12/1966 κέρδισε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό που διοργάνωσε το περιοδικό «Μοντέρνο τραγούδι και τηλεόρασις» ερμηνεύοντας το τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου «Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός») οδήγησαν στη διάλυση του γκρουπ.
Ο Νίκος Καρβέλας γεννήθηκε το 1951 στο Παλαιό Φάληρο. Στα μέσα του 1966 μαζί με τους συμμαθητές του στο Γυμνάσιο, Παύλο Ιωνά (κιθάρα, τραγούδι), Δημήτρη Ιωνά (τραγούδι), Σούλη Κουερίνη (όργανο), Κώστα Σταμέλο (μπάσο) και τον ίδιο στα ντραμς, σχημάτισαν τους «Lovely Kids». Έχοντας στο ρεπερτόριο τους ξένες επιτυχίες της εποχής εμφανίστηκαν σε ρεσιτάλ στους κινηματογράφους της περιοχής. Η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στις 21 Απριλίου 1967 οδήγησε στη διάλυση του γκρουπ. Ο οργανίστας Σούλης Κουερίνης προσχώρησε τότε στους… υπό δημιουργία Sover Group.
Δείτε Βίντεο: Sover Group-Maria
Στα μέσα του 1963 δημιουργήθηκαν στο Χαλάνδρι από τους συμμαθητές στο Γυμνάσιο της πόλης Γιάννη Χατζηπαντελίδη (κιθάρα, τραγούδι), Ιάκωβο Ζουγανέλη (μπάσο), Γιάννη Σειραδάκη (ντραμς), Παναγιώτη Θωμάκο (πιάνο) και Ηλία Ντάβαρη (κιθάρα) οι «Shooting Stars». Οι πρώτες εμφανίσεις του γκρουπ έγιναν στις αρχές του 1964. Στα μέσα του 1965 η στράτευση του Ζουγανέλη και οι συχνές απουσίες του Ντάβαρη, έφεραν στο γκρουπ τον κιθαρίστα Θωμά Τρουπάκη. Στις αρχές του 1968 το γκρουπ κυκλοφόρησε ένα σαρανταπεντάρι με τα τραγούδια «Don’t you have faith in me» και το ρομαντικό «Τίποτα δεν έχει μείνει» (τραγουδιστικής και αφηγηματικής ερμηνείας), δημιουργία του Θανάση (Σούλη) Τρουπάκη. Στα μέσα του 1968 επέστρεψε στο γκρουπ ο Ηλίας Ντάβαρης που έφερε μαζί και τον συμφοιτητή του οργανίστα Θάνο Μικρούτσικο! Ο Μικρούτσικος έμεινε στο γκρουπ ως τις αρχές του 1969 ενώ τη θέση του Σειραδάκη στα ντραμς πήρε ο Λάκης Παπάζογλου. Συχνές αλλαγές μελών, απουσίες λόγω σπουδών και διαφωνίες, κυρίως μεταξύ Τρουπάκη-Χατζηπαντελίδη απογοήτευσαν τον πρώτο που αποχώρησε από τους «Shooting Stars» με αποτέλεσμα… τη δύση του συγκροτήματος στα τέλη του 1969.
Δείτε Βίντεο: Shooting Stars-Τίποτα δεν έχει μείνει
Ο Λίνος Κόκοτος είναι ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες του νέου κύματος. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι έκανε κι αυτός «ένα πέρασμα» από τα πάμπολλα συγκροτήματα των sixties, τους «Happy Monks». Πρόκειται για συγκρότημα με προέλευση από τις δυτικές συνοικίες της Αθήνας. Οι νεαροί κιθαρίστες Σταύρος Ιωάννου και Λάκης Πετρόχειλος από το Αιγάλεω και οι Σταύρος Σιδηρόπουλος (ντράμερ) και Γιάννης Ζαφειρίου (κιθαρίστας) από το Χαϊδάρι ήταν τα αρχικά μέλη του γκρουπ (αρχές 1965). Από το «Pop art» στο Αιγάλεω, μετακόμισαν στο κλαμπ «Fujiyama» της οδού Χέυδεν. Τότε στη σύνθεση του γκρουπ προστέθηκε και ο οργανίστας Γιώργος Σωτηρόπουλος.
Οι «Happy Monks» συμμετείχαν στην κινηματογραφική ταινία «Παράνομοι Πόθοι» του Παύλου Τάσιου, μεγάλο μέρος της οποίας γυρίστηκε στο κλαμπ. Για ένα μήνα περίπου τον Γ. Σωτηρόπουλο αντικατέστησε ο Λίνος Κόκοτος! Λίγο πριν το Πάσχα του 1966 οι «Happy Monks» μετακόμισαν στο «Bavaria» της Βάρκιζας χωρίς όμως τον Κόκοτο. Τον Ιούνιο το συγκρότημα έφυγε για τα Καμένα Βούρλα με προοπτική να κάνει εκεί εμφανίσεις όλο το καλοκαίρι. Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν ευνοϊκά γι’ αυτούς και τον Αύγουστο βρέθηκαν στη Μυτιλήνη. Ένα ατύχημα όμως του ντράμερ Σ. Σιδηρόπουλου την τελευταία μέρα παραμονής τους στη Λέσβο οδήγησε στη διάλυση του γκρουπ με την επιστροφή τους στην Αθήνα στα μέσα Σεπτεμβρίου 1966.
Στα τέλη του 1963 στη Θεσσαλονίκη ο μπασίστας Αρθούρος Τεκνετζιάν ανιψιός του μεγάλου Σαρλ Αζναβούρ, μαζί με τους Νώντα Αθανασιάδη (κιθάρα, τραγούδι), Χρήστο Λυμπιτσούνη (κιθάρα, τραγούδι), 14 χρονών τότε και τον ντράμερ Λάκη Μπάρμπα σχηματίζουν το γκρουπ «Denoni D’ Oro». Το γκρουπ εμφανίστηκε σε αρκετές εκδηλώσεις χορού και μουσικά πρωινά ενώ υπήρξε ένα από τα πρώτα μοντέρνα συγκροτήματα που εμφανίστηκε στην ταβέρνα του Γιόσκα, μετέπειτα «Arigato». Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα ο Τεκνετζιάν «μετακόμισε» στους «Κομήτες» ο Αθανασιάδης έφυγε στο εξωτερικό και ο Λυμπιτσούνης ασχολήθηκε με τις σπουδές του στην υποκριτική οπότε μοιραία το γκρουπ διαλύθηκε. Μπορεί το ονοματεπώνυμο Χρήστος Λυμπιτσούνης να μην είναι γνωστό σε πολλούς, όμως το ψευδώνυμο Χρήστος Λεττονός σίγουρα θυμίζει πολλά στους μεγαλύτερους. Πολυσχιδής καλλιτέχνης, συνθέτης, τραγουδιστής, ηθοποιός, ποιητής, ζωγράφος και παρουσιαστής παιδικών εκπομπών στην τηλεόραση, ο Χρήστος Λεττονός είχε τραγικό και πρόωρο τέλος. Στις 2 Ιουνίου 1994 ενώ κοιμόταν στο σπίτι του φίλου του ζωγράφου Κ. Σουραπά στο Μαρκόπουλο Αττικής, ξέσπασε φωτιά και οι δύο άντρες υπέστησαν καθολικά εγκαύματα. Ο Χ. Λεττονός μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΚΑΤ όπου ξεψύχησε δυο μέρες αργότερα.
Το φθινόπωρο του 1966 στο Χαϊδάρι οι συμμαθητές στην Τετάρτη Γυμνασίου Βασίλης Μονέδας (ντραμς), Κώστας Κωνσταντινίδης (μπάσο), Γιάννης Ζαφειρίου (κιθάρα) και Μιχάλης Γιούτσος (κιθάρα) δημιούργησαν το συγκρότημα «Kicks». Με την προσθήκη του τραγουδιστή Γιώργου Ευαγγελόπουλου το γκρουπ πήρε το όνομα «Letters» και άρχισε να εμφανίζεται σε μουσικά πρωινά. Η δικτατορία οδήγησε στο πάγωμα των εμφανίσεων του συγκροτήματος το οποίο όμως επέστρεψε στα μουσικά δρώμενα στις αρχές του 1968. Η πρώτη επαγγελματική πρόταση για εμφανίσεις στο Τουριστικό Περίπτερο Δαφνιού ανάγκασε το συγκρότημα να προσθέσει στη σύνθεσή του τον οργανίστα Γιάννη Μιμαράκη ενώ αποχώρησε ο Γ. Ευαγγελόπουλος και εντάχθηκαν στο γκρουπ η Ρένα Παγκράτη και ο Μάκης Ρατσιάτος στα φωνητικά. Στη συνέχεια το γκρουπ στράφηκε στη ροκ μουσική και άρχισε εμφανίσεις στο «Ariel».
Στους «Letters» που πλέον ονομάστηκαν «Traffic Set» εντάχθηκε ένας εκπληκτικός αυτοδίδακτος κιθαρίστας, ο Παύλος Τάλαρος. Δυστυχώς ο νεαρός αυτός μουσικός που είχε αφήσει πολλές υποσχέσεις έφυγε από τη ζωή στις αρχές της δεκαετίας του 1970 πριν κλείσει τα 25 του χρόνια… Λόγω στρατιωτικών υποχρεώσεων των μελών τους και σπουδών μετά τη λήξη των εμφανίσεών τους στο «Ariel» οι «Traffic Set» διαλύθηκαν. Η Ρένα Παγκράτη έκανε στη συνέχεια σημαντική καριέρα ως ηθοποιός αλλά και ως μέλος του σπουδαίου συγκροτήματος «Νοστράδαμος» (1974-1975). Στις 25 Ιουνίου 1989 οδηγήθηκε στην αυτοκτονία λόγω της οικονομικής ανέχειας και της αδυναμίας εύρεσης εργασίας, καθώς κανείς άνθρωπος του θεάτρου, του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης δεν της πρότεινε συνεργασία…
Μερικά… μικρά και ενδιαφέροντα για τα συγκροτήματα των sixties
Το τραγούδι «Francoise» ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία των «Vikings». Το τραγούδι ηχογραφήθηκε τον Μάιο του 1967 όταν στο γκρουπ δεν μετείχε ο Αντώνης Βαρδής που βρισκόταν τότε στο Βέλγιο με τον μεγαλύτερο αδελφό του για αναζήτηση εργασίας. Η μουσική του τραγουδιού είναι του Τάσου Χαμουρτιάδη, κιθαρίστα των «Vikings» και οι στίχοι του τραγουδιστή του συγκροτήματος Αντώνη Στεφανίδη ο οποίος βέβαια και ερμηνεύει το «Francoise». Ο Τάσος Χαμουρτιάδης γεννημένος στις 30/3/1947 στην Αθήνα έκανε σημαντική καριέρα ως συνθέτης γράφοντας τη μουσική δεκάδων τραγουδιών. Κορυφαίο τραγούδι του θεωρούμε το «Στην Ιστορία θα μείνει» (στίχοι: Ε. Ατραΐδης-Γ. Βασιλόπουλος) που ερμήνευσε ο Άγγελος Διονυσίου. Και… για την ιστορία, έχει γράψει τη μουσική στο πασίγνωστο τραγούδι της Άντζυς Σαμίου «Το αδύνατο σημείο μου» («Πιο χαμηλά, πιο χαμηλά»). Οι στίχοι ανήκουν όμως στη γνωστή αοιδό.
Ο Νίκος Ξανθός, τραγουδιστής των «Flayers» («Το Μεγαλείο», «Η Νύχτα» κ.ά.) είχε κάνει καριέρα ήδη ως ερμηνευτής «ελαφρών» τραγουδιών. Το πραγματικό του ονοματεπώνυμο είναι Νίκος Ελένης και κατάγεται από τα Εξαμίλια Κορινθίας. Ο Πάνος Νοητάκης συνέχισε την καριέρα του και μετά τη διάλυση των «Flayers» ως συνθέτης και τραγουδιστής. Μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν το «Δεν Θέλω Οίκτο» που ερμήνευσε και ο Χρήστος Κεσεδάκης.
Δείτε Βίντεο: The Vikings-Francoise
Ο Σπύρος Σερεμέτης ήταν μέλος του συγκροτήματος «Sette Amici» τη δεκαετία του 1960 ως τραγουδιστής. Τη δεκαετία του 1970 ερμήνευσε μεταξύ άλλων ένα εξαιρετικό τραγούδι του Νίκου Καρβέλα και της πρόωρα χαμένης Βαρβάρας Τσιμπούλη («Είσαι το κάτι άλλο»), ενώ μεγαλύτερη επιτυχία του ήταν το «(Ε, ψιτ) πάμε για καφέ» (Μιχάλης Καρράς-Κώστας Νίτσος) το 1981.
Το συγκρότημα «Spiders» (Φάνης Σκόρδας, Παναγιώτης Μπότης, Τάσος Γιαννόπουλος, Μίλτος Πετζετάκης και Δημήτρης, αγνώστου επωνύμου) εμφανίστηκε στην ταινία «Ο πιο καλός ο μαθητής» με τους αξέχαστους Ντίνο Ηλιόπουλο, Νίκο Σταυρίδη κ.ά. (1968) σε σκηνοθεσία Κώστα Ανδρίτσου και σενάριο Γιώργου Λαζαρίδη. Στην ταινία ακούγεται και το… ιστορικό τραγούδι «Ο πιο καλός ο μαθητής» του μεγάλου Γιώργου Ζαμπέτα.
Το μουσικό συγκρότημα «Stars» επιλέχθηκε το 1967 από τον Απόστολο Καλδάρα για να ερμηνεύσει το δικό του τραγούδι «Πες μας αρχηγέ» χιουμοριστικό μεν, αλλά με αιχμηρούς στίχους…
Γενικότερα, πολλά από τα νεανικά συγκροτήματα των sixties εμφανίστηκαν σε διάφορες ελληνικές ταινίες. Οι «Shooting Stars» στους οποίους αναφερθήκαμε παραπάνω συμμετείχαν στην τολμηρή για την εποχή της ταινία του Γιώργου Παπακώστα «Λολίτες της Αθήνας» (1965). Ο μπασίστας του γκρουπ Ιάκωβος Ζουγανέλης μόλις είχε παρουσιαστεί στον Στρατό και είχε πολύ κοντά μαλλιά. Αυτό δεν άρεσε στον Γ. Παπακώστα και ο νεαρός δεν εμφανίστηκε στην ταινία.
Επίλογος
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα εκατοντάδες ενδιαφέροντα στοιχεία που υπάρχουν στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Νίκου Σάρρου «Τα ελληνικά μουσικά συγκροτήματα των sixties. Ένα φωτογραφικό λεύκωμα», Εκδόσεις όγδοο, 2023. Όσοι έζησαν την εποχή αυτή, διασκέδασαν, ερωτεύτηκαν και ονειρεύτηκαν με τα τραγούδια εκείνων των χρόνων αλλά και όσοι τα μάθαμε εκ των υστέρων αισθάνονται (και αισθανόμαστε) τυχεροί. Ειδικά όταν σκεφτόμαστε ότι τα σημερινά παιδιά των 15-16 χρόνων ακούν τη (φερόμενη ως) μουσική τραπ, έχουν σχέσεις μέσω σόσιαλ μίντια και δεν διστάζουν να συγκροτήσουν μικρές συμμορίες για να αρπάξουν ένα κινητό τηλέφωνο ή 5 ευρώ από συνομηλίκους τους…
Ευχαριστούμε θερμά τον ιδιοκτήτη των εκδόσεων «όγδοο κύριο» Νίκο Αναγνωστάκη, τον υπεύθυνο εκδόσεων Βαγγέλη Κορωνάκη και φυσικά τον συγγραφέα του βιβλίου Νίκο Σάρρο για την πολύτιμη βοήθειά τους.
