Πανύψηλος, με βαθιά φωνή και διαπεραστικό καταγάλανο βλέμμα. Γοητευτικός, όχι όμορφος με την κλασική έννοια του όρου, αλλά με ένα ακαταμάχητο προσωπικό στυλ, ένας sui generis ζεν πρεμιέ που παρέπεμπε σε Βρετανό αριστοκράτη κι ας ήταν από τον Καναδά. Ηθοποιός που υπηρετούσε μοναδικά τους ρόλους του, εξαφανίζοντας αριστοτεχνικά κάθε ίχνος της δικής του προσωπικότητας: Αυτός ήταν ο Ντόναλντ Σάδερλαντ, που έφυγε χθες από τη ζωή, σε ηλικία 88 ετών, έχοντας διαγράψει μια τεράστια καριέρα που μετρά πάνω από έξι δεκαετίες και αφήνοντας ανεξίτηλο το υποκριτικό στίγμα του στις 200 περίπου ταινίες και τηλεοπτικές σειρές που συμμετείχε, από το «Και οι 12 ήταν καθάρματα», το «M.A.S.H.» και το «Μετά τα μεσάνυχτα» μέχρι τον «Πολίτη Χ» και το πιο πρόσφατο δημοφιλές franchise «Hunger Games».
Παρόλα αυτά θα μείνει στην κινηματογραφική ιστορία ως ο μοναδικός, ίσως, τόσο σπουδαίος ηθοποιός που δεν προτάθηκε ποτέ για Όσκαρ, γεγονός που θεωρείται από τις μεγαλύτερες αστοχίες του διάσημου θεσμού.
Γιατί ο Ντόλαντ Σάδερλαντ διέθετε, αναμφισβήτητα, όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του μεγάλου ηθοποιού και το απέδειξε πολλάκις με τον μοναδικό τρόπο που υπηρετούσε το όραμα του εκάστοτε σκηνοθέτη, το πρωτοφανές βάθος με το οποίο διείσδυσε μέσα στους διαφορετικού τύπου χαρακτήρες που υποδυόταν αλλά και το εκτόπισμα της παρουσίας του που δεν τού επέτρεπε να περνά απαρατήρητος είτε ενσάρκωνε πρωταγωνιστικούς είτε δεύτερους ρόλους.
Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι τον εμπιστεύθηκαν σημαντικότατοι σκηνοθέτες, από τον Φεντερίκο Φελίνι και τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι μέχρι τον Όλιβερ Στόουν, ενώ στάθηκε επάξια δίπλα σε κορυφαίους ηθοποιούς μεταξύ των οποίων ο Μάρλον Μπράντο, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο Κλιντ Ίστγουντ, η Τζούλι Κρίστι, ο Σον Κόνερι και τόσοι άλλοι.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στον Καναδά και έχοντας βιώσει δυσκολίες στην παιδική του ηλικία καθώς ασθένησε με ηπατίτιδα και πολιομυελίτιδα, εξ ου και το ένα του πόδι ήταν κοντύτερο, δοκίμασε στην εφηβεία του την δημοσιογραφία αποφάσισε, ωστόσο, να σπουδάσει μηχανικός παρακολουθώντας παράλληλα, σταθερά και μανιωδώς, ταινίες του Φελίνι και του Κιούμπρικ.
Η μαγεία του κινηματογράφου τον τραβούσε σαν μαγνήτης κι ο ίδιος δεν μπορούσε να αντισταθεί. Θα ξεκινήσει την υποκριτική διαδρομή του με κάποιους μικρούς ρόλους στην τηλεόραση ενώ θα κάνει το κινηματογραφικό του ντεμπούτο στα μέσα της δεκαετίας του ’60, στο πλευρό του Κρίστοφερ Λι, με τις ταινίες τρόμου «The Castle of the Living Dead» και «Dr. Terror’s House of Horrors».
Ήταν όμως η συμμετοχή του στην πολεμική ταινία του Ρόμπερτς Όλντριτς «Και οι 12 ήταν καθάρματα» που θα του ανοίξει διάπλατα τις πόρτες για τα μεγάλα κινηματογραφικά σαλόνια. Θα ακολουθήσει, το 1970, το αριστουργηματικό «M.A.S.H.», η μαύρη πολεμική κωμωδία του Ρόμπερτ Όλτμαν, στην οποία θα ξεδιπλώσει τις πτυχές του πολυδιάστατου ταλέντου του με μια απροσδόκητη, έξω τα συνηθισμένα ερμηνεία, καθιστώντας πλέον σαφέστατο ότι αποτελεί έναν ηθοποιό υψηλών αξιώσεων.
Το μήνυμα ελήφθη καθώς οι προτάσεις άρχισαν να πέφτουν βροχή και οι κινηματογραφικές συμμετοχές του έρχονται η μία μετά την άλλη: «Kelly’s Heroes» στο πλευρό του Κλιντ Ίστγουντ, «Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του», «H Εξαφάνιση» με την Τζέιν Φόντα, με την οποία έζησε κι ένα παθιασμένο ειδύλλιο και φυσικά το εξαιρετικό κλασικό θρίλερ «Μετά τα Μεσάνυχτα» (1973) του Νίκολας Ρεγκ στο οποίο υποδύεται συγκλονιστικά τον συντετριμμένο πατέρα δίπλα στην Τζούλι Κρίστι.
Μέχρι που το 1976 το είδωλό του, ο Φεντερίκο Φελίνι, ανακαλύπτει στο πρόσωπό του τον ιδανικό «Καζανόβα», έναν τραγικό, διεστραμμένο σχεδόν ρόλο που ο ιδιοσυγκρασιακός Σάδερλαντ θα προσεγγίσει μοναδικά.
Τεράστιο όμως ήταν και το στοίχημα που τού ανέθεσε ο έτερος σπουδαίος Ιταλός, Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, στο επικό «1900», με πρωταγωνιστή τον Ντε Νίρο, για τις ανάγκες του οποίου ο σπουδαιότερος ηθοποιός που γέννησε ο Καναδάς τσαλακώθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε για χρόνια δεν μπορούσε να παρακολουθήσει τον εαυτό του στην ταινία.
Εξίσου συγκλονιστική ήταν και η ερμηνεία του στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ρόμπερτ Ρέντφορντ, το οικογενειακό δράμα «Συνηθισμένοι Άνθρωποι», μία από τις αρκετές περιπτώσεις που άξιζε ένα Όσκαρ αλλά δεν ήταν καν υποψήφιος.
Με το πέρασμα των χρόνων απομακρύνεται από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους και λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως καρατερίστας που όμως, τις περισσότερες φορές, καταφέρνει να ξεχωρίσει μέσα από τις ιδιαίτερα προσωπικές ερμηνείες του ακόμη κι όταν έχει απέναντί του τον Μάρλον Μπράντο στο «Dry White Season», τον Συλβέστερ Σταλόνε στο «Lock Up» τον Κλιντ Ίστγουντ στο «Space Cowboys», τον Κέβιν Κόστνερ στο πολιτικό θρίλερ «JFK», την Κίρα Νάιτλι στο «Περηφάνεια και Προκατάληψη», την Νικόλ Κίντμαν και τον Τζουντ Λο στο «Cold Mountain» ή την Τζένιφερ Λόρενς στα «Hunger Games»…
Εκτός από το Όσκαρ που αδίκως δεν πήρε ποτέ για κάποια ερμηνεία του – τού απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ μόνον για το σύνολο της προσφορά του – η μεγαλύτερη ίσως χαμένη ευκαιρία της καριέρας του ήταν ο εμβληματικός ρόλος του Χάνιμπαλ Λέκτερ, στην θρυλική «Σιωπή των Αμνών» τον οποίο του πήρε κυριολεκτικά μέσα από τα χέρια ο τον Άντονι Χόπκινς. Η συμμετοχή του και μόνον, ωστόσο, σε αυτήν την κινηματογραφική κούρσα, είναι ενδεικτική του μεγάλου, πολύπλευρου ταλέντου του.
